Logo DBNL
Het Taelverbond. Jaargang 3 (1847)

Het Taelverbond. Jaargang 3

(1847)– [tijdschrift] Taelverbond. Letterkundig Tydschrift, Het–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

De vondeling.

I.

Weinige jaren voor dat de fransche omwenteling den stoffelyken en zedelyken staet van België was komen vergruizen, woonde er te Antwerpen, in de nabyheid van het Predikheerenklooster, een klein huisgezin, dat tot de werkende volksklasse behoorde. De man, Van Kasteren geheeten, was smid van stiel; doch daer hy, schoon een neerstige arbeider, nooit de som had kunnen vergaderen om het zoogenoemde bazengeld te betalen, was hy slechts daglooner en ging op eenen winkel uit werken. De vrouw, even vlytig als hy, verzuimde ook geen enkel der oogenblikken die haer na het verzorgen van haer huishouden overbleven. De stoom was destyds de onverbiddelyke mededinger van den handenarbeid nog niet geworden, meestal de vrouwen uit de geringe burgerklas konden nog eenen ruimen penning met het vervaerdigen van kanten verdienen, en kwamen alzoo de dikwils te karige winst van den man te stade.

Vrouw Van Kasteren was dan ook eene kantwerkster, en niet zelden werden haer, door den koopman, de aenzienlykste stukken aenbesteed. Zoo vond het echte paer in zynen eerlyken handarbeid,

een ruim bestaen, en daer zy maer een kind, een meisje van slechts dry jaren te verzorgen hadden, zouden zy welligt eenig spaergeld hebben kunnen terzyde leggen, zoo ziekten en andere kleine tegenspoeden hen van tyd tot tyd niet waren komen treffen.

Op een avond in den winter, toen vader Van Kasteren omtrent acht ure zyn werk verlatende, zich huiswaerts spoedde en de pomp der Veemarkt voorby ging, werden zyne ooren eensklaps getroffen door het geschrei van een kindeken dat men daer, in een mandje, neêrgelegd had.

Hy naderde eerst uit nieuwsgierigheid, dan met belangstelling, en trok weldra den korf een weinig vooruit, tot waer een strael van de lanteern, voor het Lieve Vrouwenbeeld geplaetst, het aengezicht van het kindje zydelings bestraelde. By het beschouwen van een zoo schuldeloos en zoo verlaten schepsel werd de ziel van den ambachtsman gansch met medelyden vervuld; met eene byna moederlyke bezorgdheid klemde hy het tegen zyne borst en haestte zich met versnelden stap naer zyne wooning. Te huis gekomen, vond hy zyne vrouw die zich met het bereiden van het avondmael bezig hield.

- Zie, vrouw sprak de edele ambachtsman, met eenige schroomvalligheid, ik weet niet of hetgeen ik gedaen heb u zal behagen; maer kon ik dit kindje in wind en regen, erger dan een hond, op straet laten liggen sterven? Zulke gevoelloosheid zou ik immers voor God niet kunnen verantwoorden?

- Arm schaepken, zegde de vrouw, het kind in hare armen nemende, terwyl zy eenen blik van tevredenheid op haren echtgenoot wierp; ach, nog zoo jong en reeds van uwe ouders verlaten! Kom, myn engeltje, gy zult in my eene betere dan uwe ontaerde moeder vinden.

Het inzicht van den man was zoo verregaende niet dan dit zyner vrouw: hy meende het kind, in den loop van den volgenden dag door toedoen der Paters Predikheeren met welke hy bekend stond, gemakkelyk in een weezenhuis te kunnen plaetsen; maer eene vrouw is kwistig in edelmoed, wanneer gekwetste kinderliefde hare verontwaerdiging heeft opgewekt. De gedachte het verlaten

kind als het hare aen te nemen, het als eene moeder te verzorgen, was even haest besloten als opgevat, en, schoon in de eerste dagen de man het daer over niet eens was met haer, eindigde hy toch zyne volle goedkeuring aen de handelwyze zyner vrouw te hechten.

Het kind waermede het huisgezin dan zoo onverwacht werd vergroot, was een jongsken dat slechts eenige maenden kon oud zyn. Niet zonder verwondering had de vrouw bevonden dat de doeken waerin het gewenteld was van het fynst en kostelykst linnen waren; maer hoe groot werd hare verbazing, toen zy ontwaerde dat het eene in goud gevatte medalie aen den hals droeg, waerop eene jonge en schoone vrouw stond afgemaeld. Echter aenschouwden de goede lieden dit in hunne eenvoudigheid voor eene beeldtenis der Heilige Maegd, en die veronderstelde godvruchtige gedachte van eene moeder om haer kind onder de bescherming der Moeder Gods te plaetsen, pleitte niet weinig ten voordeele van haer die hun reeds zoo pligtig toegeschenen had. Het kan niet anders, of eene vrouw, met zulk gevoelen bezield, moest meer rampzalig dan misdadig zyn.

Nogtans was er niet veel heil bereid voor dit huisgezin dat zoo zeer verdiende gelukkig te zyn. Reeds voor de gebeurtenis die wy aenhalen was de man lydend aen eene longziekte, die hem sedert lang onbekwaem voor zwaren arbeid had gemaekt, en welke hem weldra zoo zeer verzwakte, dat hy zyn leger zelfs niet meer verlaten kon. Hieruit volgde die staet van spoedig verval waerin het gezin van den werkman verkeert, wanneer hy door ziekte wordt aengetast. Gedurende twee maenden, die zyne dood voorgingen, werd er geen stuiver verdiend; al het gespaerde geld was haest uitgegeven en reeds had de vrouw al wat maer van eenige waerde in het huis was verkocht, om haren man niets te laten ontbreken. Het aenschouwen van zulke ontblooting zou een bedroevend denkbeeld te meer voor den stervenden ambachtsman zyn, ware het niet dat de godsdienst, aen welke hy altyd is getrouw gebleven hem verzekerde, dat er in den hemel een vader is die over weduwen en weezen waekt.

Gedurende de tien jaren die de dood van Van Kasteren volgden,

sleet het vaderloos huisgezin zyne dagen in die eenzame en stille rust, die zoo wel van het vredelievende zyner leden getuigt. Veel werd er niet verdiend; maer de winst van de vrouw was steeds toereikende om de aengenomene levenswyze staende te houden. Haer meisje, want beide kinderen aenzag zy als de hare, was Maria genaemd en had allengskens haer dertiende jaer bereikt. Eene blymoedige en vrolyke inborst, die dit kind als aengeboren scheen te zyn, had haer een van die gelukkige wezens gemaekt aen welke het is gegund hunne eerste levensjaren in al hunne weelderigheid te genieten. In hare onnoozelheid voelde of kende het meisje de zorgen niet die den geest harer moeder steeds bezig hielden, want bly en lustig huppelde zy door alle zwarigheden heen. Begaefd met eene zekere lieftalligheid, die in hare minste daden doorstraelde, bezat zy de liefde van alwie met het klein huishouden in aenraking kwam. Het scheen dat God haer in die eentoonige stilheid geplaetst had, om er als een engel, alles met haren opgeruimden lach te verlevendigen.

Het aengenomen weeskind, twee jaren jonger dan zyne zuster, was Jozef genaemd, naer zekeren pater Josephus van het Dominikanerklooster, die zyn peter geweest was, en, als naestbestaende van Van Kasteren, veel invloed op de familie uitoefende. Maer was Maria vrolyk en bly van aerd, integendeel was haer broeder stil en droefgeestig, en het was gewoonlyk met tegenzin dat hy in de luidruchtige en dwaze spelen zyner zuster deelde. Het meisje dat hem opregt beminde, deed wat zy kon om die weemoedigheid van haren broeder te verzetten; maer wat vermogt een kind dat zelfs niet zelden verkeerde middelen gebruikte, ter verdryving eener kwael tegen welke zoo dikwils eene diepe wysbegeerte geene hulpe biedt.

Vrouw Van Kasteren bleef ook niet jong meer: misschien had het gedurig waken, terwyl zy twee of dry nachten in de week werkende doorbragt, haer al te vroeg verouderd; onpasselykheden, aen den ouderdom eigen, en welke als de voorteekens eener naderende bezwyking zyn, kwamen haer onverpoosd overvallen. Met innig verdriet zag de vrouw dat het werken haer niet meer zoo goed als te voren afging, en het vooruitzicht eener naderende ziekte die zich

niet lang wachten liet, bekommerde haren geest nopens de toekomst harer kinderen. Over dit zoo gewigtig onderwerp, had zy meer dan eens broeder Josephus geraedpleegd, maer daer die ook niet veel vermogen bezat, kon hy niet veel troost in zulke aengelegenheden verschaffen.

Het oogenblik, dat de vrouw met zoo veel angst had te gemoet gezien, was daer; aen hevige koortsen ten prooi, lag zy te bed, en, zoo het huishouden eenen hevigen schok tydens de ziekte van den man had ondergaen, was degene die het nu trof des te gevoeliger, daer nu alle vrouwelyke verzorging ontbrak. De kranke had geene andere hulp dan die, welke de gebuervrouwen haer uit wellevendheid toebragten, en daer deze alle hare bezigheden hadden, was die onderstand klein genoeg. Daer de kwael, volgens het oordeel des geneesheeren nog te klimmen stond en verscheidene weken kon duren, vond broeder Josephus geen beter middel dan de vrouw over te halen zich naer het Gasthuis te begeven, verzekerende dat hy steeds voor de kinderen zou zorg dragen.

Dit was ook al wat de arme zieke overbleef, en zy onderwierp zich zonder morren aen de noodzakelykheid. Den avond voor dat zy hare wooning verlaten ging, en beide kinderen aen het bed zaten, onderhield zy hen welligt voor de laetste mael.

- Kinderen, sprak zy, gy ziet het dat ik van dag tot dag zieker en slapper word; geld hebben wy niet en daer my eene gevoegzame verzorging ontbreekt, heb ik goedgevonden en broeder Josephus ook, morgen naer het Gasthuis te gaen; maer komt wat digter by en weent niet zoo droef; ik moet met u over gewigtige zaken spreken.

Lieve kinderen, gy weet, uwe moeder wordt reeds oud: al ware 't dat ik nu nog van myne ziekte genas, hetgeen ik voor u verhope, zult gy u nogtans aen het denkbeeld myner dood moeten gewennen. Evenwel is het voor my een groote troost verzekerd te zyn dat God reeds in uwe noodwendigheden heeft voorzien. Maria myn kind, broeder Josephus heeft, door toedoen zyns oversten, voor u verkregen dat gy by de zusters Theresianen zult mogen gaen inwoonen zoo ik te sterven kom; zy hebben hem beloofd

voor uwe opvoeding te zullen zorgen; en gy Jozef, over u ook heeft de Voorzienigheid voor de tweede mael gewaekt. Myn koopman, de heer die my dezen namiddag is komen bezoeken, heeft my toegezegd dat hy u zou aentrekken om u voor zyne kantoordienst op te leiden. Morgen reeds zult ge beide u tot de plaets begeven die u de Algoede voorbeschikt heeft.

- O moeder blyf toch hier, verlaet ons niet! riep snikkende het anders zoo opgeruimde meisje; niet waer, Jozef, zoo moeder ons verlaet, zoo wy allen van elkander scheiden moeten, zullen wy ook niet blyven leven?

- Moeder, sprak Jozef, zyne tranen met den arm afdroogende en zich naer eene lade spoedende, waer hy de medalie die hem weleer aen den hals hing uithaelde, gy zegt dat ons geld ontbreekt; maer hier is goud en voor goud krygt men veel geld als men het verkoopen gaet; zoo wy dit deden, lieve moeder, dan zouden wy u gemakkelyk kunnen bezorgen hetgeen u ontbreekt. Ik en Maria zullen beurtelings by u waken en gy zult beter genezen dan met naer het Gasthuis te gaen.

- Kinderen, zoo gy wist wat leed gy hierdoor aen uwe moeder doet, gy zoudt u niet verzetten tegen eene zaek die, helaes, onvermydelyk is. Gy Jozef, de medalie die gy in de handen hebt moet gy ongeschonden bewaren, ik heb het u nogmaels gezegd, zy is het eenig erfdeel dat ge van uwe ouders bezit. Wie weet of vroeg of laet zy tot geene ontdekking geleiden zal?

- Ik wil van geene ouders! riep het kind in geestdrift uit, de medalie van zich werpende, weg met ouders die my van toen ik pas geboren was hebben verstooten! Weg met eene moeder die haer kind op straet geworpen heeft om het van koude en honger te laten sterven!

- Kind, uwe driften zyn te hevig voor uwe jaren; gy weet niet hoe misschien uwe moeder reeds over u weent. Zyt gy wel zeker of die ouders, die moeder die gy beschuldigt, pligtig zyn aen de misdaed dat gy hun zoo bitter verwyt? O, er is zoo veel geheimzinnigs, zoo veel ondoorgrondbaers in de daden der menschen dat men niet te ligtzinnig iemand veroordeelen mag.

- Vergeef my, moeder, ik haet die ouders niet; maer dat de hemel my nimmer in myne gebeden verhoore, zoo ik nog iemand anders dan u, die my opgevoed hebt, voor myne moeder erken. Alzoo is ons die medalie van geen het minste nut, geef slechts uwe toestemming en morgen ga ik ze met Maria verkoopen.

De vrouw deed eene beweging om te gaen spreken, maer het inkomen eener gebuervrouw, welke dien nacht kwam waken, belette haer heure rede te voleinden. Zich op nieuw tot de kinderen wendende, sprak zy:

- Nu, myne lieve, het wordt tyd dat gy u ter rust begevet; tracht wel te slapen en bekommert u niet over hetgeen geworden moet. God zal in alles voorzien.

En beiden knielden neder voor het bed hunner moeder, die zich opregtte en haren zegen over hen uitsprak.

Den volgenden dag zeer vroeg, kwamen er twee mannen met eene draegbaer om de zieke te vervoeren. Broeder Josephus was reeds daer om voor de kinderen het afscheid min smartelyk te maken. Echter hadden zy hem weten te ontsnappen: schreijende volgden zy tot op den dorpel van het Gasthuis, de mannen die zich met de arme kranke verwyderden.

Daer snikten zy hunne moeder nog een laetst vaerwel toe en, met beklemde borst, keerden zy naer hunne wooning terug.

Nog denzelfden dag was ieder op de plaets, hem door den wille der moeder voorbestemd.

II.

Vyf jaren zyn er verloopen, sedert zoo veel noodlottige omstandigheden op eene zoo treurige wyze het klein huishouden hadden komen verdeelen; vyf jaren reeds had moeder Van Kasteren haren echtgenoot in de eeuwigheid vervoegd.

Met blykbaren tegenzin had de jonge Maria zich in de wooning

laten geleiden, welke destyds der Theresianen, sints hare afschaffing door keizer Jozef den tweede, tot klooster verstrekte. Het gelyktydig gemis van moeder en speelgenoot had het arme kind gansch ter neder gedrukt; veel had zy geweend en de liefkozingen der nonnen waren eenen ruimen tyd onmagtig genoeg om het meisje leven en vreugde te doen hervinden; doch allengskens had de gewoone natuer de overhand hervat en blyde en rustvol bragt zy alsdan het overige der kinderjaren door, onder de sombere welfsels van het oude gebouw. Het meisje by al dat zy wel levendig gevoelde, by al dat elke scheiding haer eene wond in het hart gelaten had, was evenwel niet ernstig genoeg om lang onder eenen smartelyken indruk te verkwynen. Steeds opgeruimd en van eenen loszinnigen aerd, bezat zy die kinderlyke gebreken welke men, aengezien ouderdom en kunne zoo ligtelyk verschoont, en niet zelden voor bevalligheden laet doorgaen.

Ondanks de onbestendigheid waervan zy by elke gelegenheid blyken gaf, bespeurden de nonnen weldra in het kind eene sterke neiging tot godsvrucht en gebed. Het zaed van opregte christene vroomheid heur door hare moeder in het hart geplant, wies er door het goede voorbeeld aengekweekt, weelderig op; ook aerzelde zy weinig, toen na de optreding des nieuwen keizers de kloosters heropend werden, als novice hare aengenomene zusteren in het slot te volgen.

Maria, die nu haer achttiende jaer bereikte, had sedert eenigen tyd eenen ganschen ommekeer in zichzelve ontwaerd. Zoo opgeruimd en luidruchtig als zy te voren was, werd zy nu neêrslagtig en tot stilte geneigd. De onheildagen uit haren levensloop welke zy andermael zoo vaek uit het geheugen verdryven kon, zweefden heur thans gedurig voor den geest, en als met inzicht dweepte zy met de bitterste herinneringen. Zy gevoelde dat de tyd van begoocheling voor haer voorby was; want de kindsche vreugde in welke zy steeds had voortgedarteld, had plaets gemaekt voor eene geheimzinnige smart, waervan zy zelve de oorzaek te raden had. Soms in de eenzaemheid, wanneer zy zich op den killen vloer had nedergevlyd, om God sterkte in de verzoekingen die

hare ziele kwelden aftesmeeken, gevoelde zy zich gansch verstrooid; hare gebeden waren slechts klanken die niet uit het hart vloeiden. Dan dacht zy aen hare ouders, aen Jozef dien zy gansch alleen gelaten had; zy dacht aen de wereld - en dan weende zy, zy weende omdat zy niet bidden kon, omdat zy verstoord op zich zelve was.

In het klooster was eene non, zuster Coleta genaemd, onder wier opleiding het meisje was geplaetst; het was in den schoot van deze dat Maria haer gemoed uitstorten ging, telkens dat de vertwyfeling haer te hevig lyden deed. Zuster Coleta was eene vrouw van middelbaren leeftyd, wier gelaet, waerop de smart reeds diepe rimpels had gegroefd, genoeg verried dat zy ook het lyden had gekend. Echter was zy den tyd van hartstogt en beproevingen zegevierende voorby gesneld, en de zoo innig gevoelde vertroostingen, die zy thans hare medezusteren toestuerde, gingen nooit in de harten van deze verloren.

Er zyn van die wezens welke zoo hard door het noodlot geslagen zyn dat by hen de minste hoop op lafenis als eene begoocheling wordt. Dan drukt hen het leven zoo zwaer, dan wordt het heillooze bestaen zoo ondragelyk dat de schrikkelyke zelfmoord zich aen den ongeloovige als eenig redmiddel aenbiedt!...

Edoch, magtige geesten hebben het beproefd, er bestaet eene bron van lafenis, een redmiddel den mensche waerdig. De eenzame cel is eene schuilplaets tegen de bitterste vervolgingen der ziel, en, geeft zy geene vermaken of luidruchtige vreugden, de schipbreukeling op het brooze vaertuig heen en weêr geslingerd, vraegt aen de hobbelige zee niet anders dan kalmte terug.

In die geestesgesteltenis was zuster Coleta toen zy by den aenvang van ons verhael het Theresianenklooster binnen trad. Hare ziel had van die schokken gevoeld waer het lichaem niet onder bezweken was, om dat het lichaem maer tot zekere mate voor het lyden vatbaer is. De smartbeker voor haer bereid, had zy tot den bodem geledigd.

Op een vroegen morgen in den herfst, wanneer al de zusteren zich op het choor in het gebed vereenigd hadden, waer het geklingel

eener kleine klok haer reeds voor de derde mael in dien nacht vergaderd had, waren aen het oog van zuster Coleta de tranen niet ontsnapt die de wangen van Maria bevochtigden. Hare roodbekreten oogen en afgematte houding gaven de non te kennen dat hare pleegdochter weêr van die pynlyke uren had doorgebragt, waerin het hart het zich niet eens met zichzelven worden kan. Met inzicht verliet zy de bidplaets een weinig vroeger dan de overige zusters, wenkte het jonge meisje haer te volgen, en spoedde zich naer hare cel terug.

Daer zette zy zich neder op den boord van het ledekant, de handen der jonge zuster in de hare drukkende, terwyl deze het verhitte hoofd op de borst der vriendinne rusten liet. Eenigen tyd bleven zy sprakeloos; Maria weende overvloedig.

- O, vergeef my, zuster, snikte zy het eerst de stilte onderbrekende; maer helaes, ik ben wel verre verwyderd van die volmaektheid waer u aller voorbeeld my steeds toe dryft! Als ik myzelve aenschouw vind ik alles wel gebrekkig en zondig in my. Het is met tegenzin dat ik myne pligten vervul. Ach, ik gevoel het niet dan te goed, ik ben niet geroepen tot zulk een heiligen staet.

- Zuster, sprak Coleta met aendoening, lieve zuster, alle staten behagen aen God, zoo men die in zyne wegen bewandelt. Gy zegt dat ge geene neiging tot het kloosterleven gevoelt; maer weet gy wel zeker of ge misschien morgen, zoo gy u in de wereld terug bevondt, de verlorene rust niet betreuren zoudt. O, van verre, voor kortzichtige zielen, is daer niet dan genot en vreugde; maer voor wie er heeft van gesmaekt, niet dan druk en lyden.

- Dit weet ik genoeg, sprak het meisje; de korte jaren myner kindshheid, ofschoon ik er toen weinig aen dacht, hebben my genoeg gezegd wat daer te verhopen is. Maer het zyn geene wereldsche betrachtingen die er my toe dryven om deze plaets te verlaten, welke ik toch door myne wederspannigheid onteer. Ho, gy alleen weet het, zuster, ik heb het u nogmaels gezegd, maer in de wereld heb ik eenen broeder, eenen broeder die, van zyne geboorte afaen door haer verstooten en verdrukt, te midden harer vervolging mogelyk in wanhoop

verkeert. En ik, zyne zuster, zyne Maria, de eenige die hem een weinig verheugen kon, heb hem verlaten. O, hoe moet hy my voor myne onverschilligheid beschuldigen!

- Ongelukkige, zuchtte Coleta, hoe diep beklaeg ik u! Gy zegt dat het geene wereldsche betrachting is die u aendryft het klooster te verlaten, maer gy bedriegt uzelve, arm kind! De aengekleefdheid die gy voor dien jongeling betuigt en die gy uzelve zoo onnoozel inbeeldt, is niets anders dan liefde, dan eene in uw hart opwellende min. Zoo het slechts zyn lot ware dat u bekommert, zoudt gy dan niet meer vertrouwen hebben in de gebeden die gy voor hem stort? Maer het is zyn afwezen dat u kwelt, gy zoudt hem willen bezitten, gy zoudt willen van hem bemind zyn! Ach, maer zal hy, wiens beeldtenis zich tusschen u en God heeft geplaetst, u wel met die wederliefde beloonen die gy van hem verlangt; wie weet of er reeds geene andere zyn hart bezit?

Het meisje rukte hare handen uit die van de non welke ze sterk in de hare hield geklemd; zy schoof eenen stap achterwaerts en snikte luid.

- Zuster, vervolgde Coleta met aendoening, vergeef my zoo myne woorden u te hard zyn geweest: ik spreek met overtuiging, ik wil u waerschouwen tegen uzelve. Ik ook heb die noodlottige drift die u kwelt gevoeld, ik ook had het harte week, en, door eenen onoverschrydbaren hinderpael zag ik my van het geliefde voorwerp verwyderd. Maer had ik my van toen, zoo als gy, op deze plaets bevonden, tegen wat al onheilen zouden de hooge kloostermuren my hebben beveiligd, hoe vele bloedtranen zou dit my hebben gespaerd!

Maria antwoordde niet dan door droeve snikken: zy verstond te wel dat de non beter dan zyzelve hare innigste gevoelens begreep. O, de vrees voor eene teleurstelling, de vrees door de zuster geuit van hare opoffering welligt miskend te vinden; was daer aen de onuitlegbare angst niet te wyten welke al hare zielsopwellingen verbitterde?

- Ach zuster, lieve zuster! riep zy hare armen om den hals der non slingerende; zeg my toch, ik onderwerp my, ik verlaet

my op u; maer zeg my toch wat ik doen moet om minder ongelukkig te zyn? Blyf ik hier, verkwyn ik schynheilige, onder de betrachting van eene schuldige drift; keer ik in de wereld terug, daer wacht my welligt een slag dien myn hart nimmer verduren zal!

- Kind, verg zulks niet van my, het is uw pligt over uwe toekomst te beslissen. O, gy weet wel dat ik er belang in heb u hier te houden: in u zou ik immers eene vriendinne, eene dochter verliezen, daerom zou myn wensch mogelyk te veel uit eigenbaet voortspruiten. Ik kan u slechts raden en troosten; daerom wil ik u heden nog verhalen, ofschoon zulke herinnering my smarten moet hoe het my in de wereld is gegaen; en overweeg dan of gy u liever op haer woeltooneel wagen wilt, dan wel of gy hier afgezonderd en in stillen vrede voort wilt leven. Ik zal u dan zeggen, sprak Coleta het meisje digter tot haer trekkende, gy zyt de eenige aen wie ik nog zoo vryelyk zulks heb verhaeld; maer, toen ik jong was had ik gansch andere gedachten dan myn leven in een klooster te gaen doorbrengen. Van welgegoede ouders geboren, van moeder en vader geliefkoosd en bemind, bragt ik myne jeugd allergelukkigst door, en in de toekomst, die my tegenlachte, was my alles helder en bly. Nauwelyks had ik de jaren bereikt waerin gevoel en geest zich ontwikkelen, en die ons tot een leven van genot en vreugde schynen voor te bereiden, of ik zag my steeds door eenen jongeling omsingeld, die, alhoewel hy onder mynen minsten luim scheen te buigen, my toch met al zynen invloed overheerschte. Ik gevoelde wel dat hy het was die over het geluk van myn leven beslissen zou; maer hy scheen my zoo liefalligt, zyne inborst was zoo edel en de uitdrukkingen die hy bezigde zoo kiesch, dat ik alles van hem te hopen, niets te vreezen had. Ik wachtte op den dag onzer vereeniging als op den dag die al myne wenschen vervullen moest.

Dan, te midden van dien levenstyd die voor myn gansch huisgezin met bloemen scheen bestrooid, vertoonde zich de eerste zwarte wolk aen onzen hemel. Myn vader die eene ambtelyke bediening bekleedde, en dien wy altyd te midden zyner bekommernissen gul en gemoedelyk hadden gezien, werd in eenmael

droomend en stil; hy verwyderde zich zoo veel mogelyk van ons en aen niemand deelde hy zyne zichtbare onrust mede. Wy zagen hem gedurig in geheime betrekkingen met mannen die wy nooit hadden gezien, en één inzonderheid, omringde al zyne stappen en bragt het zoo verre dat hy in onzen huiselyken kring toegang bekwam. Die mensch was veel jonger dan hy, maer had een zoo terugstootend aengezicht dat wy allen eenen diepen afkeer voor hem gevoelden. Eens nogtans, en gy kunt denken hoe my dit verwonderde, deed hy my eene liefdeverklaring, en zulks nog wel, in tegenwoordigheid myns vaders. Misnoegd, zelfs inwendig gebelgd, wees ik hem af; maer, tot myne groote verbazing kon ik merken dat deze weigering mynen vader mishaegde. Ik liep naer myne moeder, verhaelde haer hetgeen er voorgevallen was, en beide storteden wy tranen over het onuitlegbare zulker handelwyze. Doch hierby bleef het niet; den volgenden dag riep myn vader my in het bezonder en zegde, dat het zyn wil was, zyn onwederroepelyke wil dat ik met Friwaert, zoo heette zyn vriend, trouwen zou! - Ik bad, weende, sprak van myne liefde in welke hy toegestemd had; maer het was al te vergeefs, de tusschenkomst myner moeder, myns broeders deed niets ter zake, hy herhaelde het, het was aldus zyn stalen wil.

Maer was myn vader hard en onbuigbaer ten mynen opzichte, ik was het niet minder jegens hem. Ik ook had besloten nimmer zynen onbillyken eisch te voldoen. Friwaert kwam meermaels by my en scheen met liefde te willen winnen wat de dwang niet vermogt, doch ik onthaelde zyne betuigingen met spotterny en verachting. Alles was opstand, verwarring en droefheid in huis.

Dit duerde alzoo eenige weken, Friwaert gaf het niet op, en ik van mynen kant weigerde altyd even stout. Myn vader die alhoewel hy niet genoeg veinzen kon om te ontkennen dat hy eenigszins in onzen afkeer voor dien mensch deelde, zag daerom van zyn voornemen niet af. Allengskens echter dacht ik eenige verzwakking in zyne eischen te ontwaren; hy was my zoo bitsig niet meer, en in alle andere zaken werd ik wederom met toegevendheid en goedheid behandeld. Het scheen zelfs by poozen

dat hy my het doorgestane leed wilde vergelden, en voor zoover bezat ik zyn vaderharte terug. Dan, op eenen avond dat ik met hem eenen ruimen tyd in den hof gewandeld had, klaegde hy van vermoeijenis. Wy zetteden ons op eene bank en, door honderd zorgen die ik voor hem nam, wilde ik betuigen dat er in my geene de minste verkoeling jegens hem bestond. Hy drukte my de hand uit erkentelykheid en sprak na een lang stilzwygen:

- Lief kind, ik moet u wel veel lyden hebben veroorzaekt in deze laetste dagen. Ach, het is geene nietige smart welke op een zoo korten tyd, die schoone roozenkleur van uwe wangen heeft gevaegd om er de akelige bleekheid der dood op te verspreiden. Ik gevoel het, gy moet wel gestoord, wel gebelgd op my zyn.

- O neen, vader, riep ik bewogen en verheugd, want in zyne woorden lag het einde onzer oneenigheid; ik weet wel dat gy nooit anders dan myn geluk betrachtende waert; maer dit was sterker dan ik, want terwyl eene verouderde neiging myn hart vervulde, gevoelde ik niet dan verachting voor hem wiens liefde gy my wildet opdringen.

- En toch, sprak hy, toch myn kind, zult gy u moeten onderwerpen.

- Hoe! riep ik uit, verontwaerdigd over die zoo bittere teleurstelling. Onderwerpen? Neen, nooit, nooit word ik de vrouw van iemand dien ik niet beminnen kan.... Zie, vader, gy kunt my beletten met iemand anders te trouwen, gy kunt my beletten in een klooster te gaen waer ik nogtans sints eenigen tyd al myne hoop heb op gesteld; maer wees er zeker van dat gy uwe dochter eerder op het kerkhof zult zien dan dat zy het jawoord aen Friwaert zal geven.

- Anna1, sprak myn vader, terwyl er tranen van zyne wangen rolden, tot hier toe heb ik geweld tegen u gebruikt; ik heb van u geëischt wat een kind aen zyne ouders niet verschuldigd is. Ik vraeg er vergeving om. Ook zal ik niet meer gebieden maer

smeeken. Ach, wist gy wat er van afhangt van hetgeen gy beslissen gaet, gy zoudt u onderwerpen, gy zoudt u opofferen; want het is niet alleen het leven van uwen vader, maer ook het leven...

- Hemel! gilde ik.

- Ja kind, vervolgde hy, het leven van my en van velen myner vrienden hangt er van af. Friwaert is in een geheim dat ons allen op de pynbank brengen kan en het is slechts ten pryze uwer hand dat hy zyn stilzwygen koopen laet. O, ik voel wel hoe u zulke vereeniging walgen moet; maer huivert gy ook niet by het denkbeeld van uwen vader op het schavot of aen eene galg te zien? Anna, uw hart is immers te edel om lang besluiteloos te blyven?

Verpletterd zeeg ik in zyne armen neêr; al myne ledematen trilden alsof de koorts my schielyk had aengetast. Ik verviel in eenen staet van doode ongevoeligheid, want ik weet niet wat er dien avond nog om my heen gebeurde. Toen ik weder tot bewustzyn kwam was het nacht, ik bevond my in myne bedstede, ik twyfelde aen het wezenlyke van het gebeurde, alles kwam my voor als eene begoocheling, als een wreede droom!

Helaes, het gezicht van mynen vader dien ik aen myne bedsponde gezeten vond, overtuigde my dat alles waer, dat alles wezenlyk was. Hy sprak my wederom zoo zoet, zoo smeekend, hy bewees hoe groot, hoe edel myne opoffering zou zyn. Ik weende lang, aerzelen dorst ik niet meer, en eindelyk zegde ik: ja!

Twee dagen later was ik schynbaer hersteld; ik ontving Friwaert zonder blykbaren tegenzin, zelfs trachtte ik zoo zoet mogelyk te zyn, want, martelaresse die ik was, wilde ik die heldinnen volgen welke in de eerste tyden des christendoms, ook met opgeheven hoofde ter slagting werden gebragt. Gansch het huisgezin was verheugd; men roemde myne gehoorzaemheid, myne kinderliefde, helaes, zy wisten niet tusschen welke uitersten ik te kiezen had gehad.

Voor anderen ware myn huwelyksstaet genoeg dragelyk geweest. Friwaert, dien ik reeds voor een jaloersche had leeren kennen, had zich over my niet te verontrusten, daer ik nooit alleen myne wooning verliet. Hetgeen my inwendig martelde was de gedachte aen myne

vorige liefde. Wat moest hy denken van my, hy, aen wien ik nog in de eerste dagen van tegenspoed onverbreekbare trouw had beloofd? Waertoe hadden zy geleid de duizende betuigingen van liefde, waermede ik toen voor hem zoo onbewimpeld dweepte? Tot niets, dan om my allerverfoeijelykst te maken, want daer ik de beweegredens die my een besluit hadden doen nemen aen niemand verklaren mogt, was ik eene trouwlooze, eene eedbreekster voor hem. O, hadde hy geweten, hy die my zoo beschuldigde wat ik om hem leed? Hoe menigmael heb ik, die de echtgenoote eens anderen was, niet gezondigd, daer ik steeds zyne beeldtenis als een lieveling in myn hart bewaerde!

De hemel strafte my er om; want hetgeen my eene verzachting in myn lyden zou moeten geweest zyn, berokkende my nog grootere onheilen. Tydens eene reis van mynen echtgenoot werd ik moeder. Maer God, ik beefde wanneer ik de volgende dagen myn zoontje aenschouwde. Hoe meer het zich ontwikkelde, hoe meer had het de gelaetstrekken van hem dien ik reeds lang te schuldig had bemind. Daer ik de zwakke zyde myns echtgenoots kende voorzag ik dat die treffende gelykenis hem niet ontsnappen zou. Het was ook zoo; want in plaets van by zyne wederkomst zich verheugd te toonen, gaf zyn aengezicht niets dan misnoegen en ingetoomde gramschap te kennen.

De zes maenden die op myne bevalling volgden waren voor my eene ware hel. Te lang zou het zyn u al de smarten aen te halen die myn echtgenoot op myn hoofd stapelde. Hy had zich aen de dronkenschap overgegeven en het was gewoonlyk des avonds, na dat hy zyne slemppartyen verliet dat ik het meest zyne mishandelingen te vreezen had. Dan beschuldigde hy my in de hardste bewoordingen van eene misdaed waervan de gedachte alleen my walgen deed. En nogtans had ik de wreedste beproeving nog te verduren.

Op een winteravond, toen ik met myn slapend zoontje op den schoot, in de eenzaemheid de gelukkige dagen myner eerste jongheid nadenkende was, - want in die herinnering kon ik nog myne steeds toenemende treurgeestigheid verzetten, - stond eensklaps myn echtgenoot voor my. Ik schrikte by den blik dien

hy my toewierp; iedere trek van zyn door dronkenschap blakende aengezicht, verried de gramschap die in zyn binnenst woelde; met onstuimige gebaren naderde hy my, vatte my by den arm, en rukte my met geweld voor zyne voeten.

Het walgelyk tooneel dat daer op volgde zal ik u niet trachten af te schetsen. Ik bloos nog by het herdenken zyner woorden en uitdrukkingen. Huiverende, lag ik daer, onder vrees en afgryzen nedergedrukt. - Met eene stem waer zich een nydig grynzen in versmolt, riep hy my toe:

- Zoo, overspeelster, betaemt het u voor myne voeten te kruipen! Lang genoeg hebt ge my tot een voorwerp van spotterny gemaekt; doch het is gedaen. Gy gaet de straf van uwe misdaed gevoelen.

Maer wat was er voor my, ellendige, te vreezen? De dood? Was het leven my dan zoo wenschelyk dat ik er voor schrikken zou? Ik gevoelde my te trotsch om verontschuldigingen in te brengen: moedig wachtte ik op den slag die my treffen ging. Helaes, ik wist niet dat hy berekend was om myn hart tot morzelens te verpletteren.

- Zie, riep hy, ons zoontje uit de wieg nemende, waer ik het by zyn inkomen in geworpen had, vrouwe der schande, het is voor de laetste mael dat gy dit kind, die oneer van onzen echt zult zien; voor eeuwig verwyder ik er my mede; en leef thans zoo deugdeloos als het u lusten zal! Doch, ik verzeker u dat het met uwen eerloozen minnaer niet zal zyn.

Een schreeuw waerin zich gansch myne ziel uitstortte ontvloog mynen mond. Ik kroop hem na, omvatte zyne kniën en:

- Friwaert! riep ik uit; zoo gy het hart van uwe Anna, van uwe echtgenoote kendet, zoudt ge my zoo wreed niet van eene misdaed beschuldigen waeraen ik zelfs nooit dorst denken. Het kind dat gy aen zyne moeder ontrukken wilt is het uwe ook; ik zweer het by al wat my heilig en duerbaer is, dat ik u nooit zoo verre ontrouw geworden ben.

- Weg, riep hy, my vruchteloos met den voet van zich willende dryven; wie u gelykt bedriegt zoo wel met den mond als met het hart. Verwyder u, zoo ge myne gramschap niet meer wilt tergen!

En toch bleef ik krampachtig aen zyne kleederen gehecht, en in de bewegingen die hy maekte sleepte ik hem na op den grond.

- Ach, genade! snikte ik, genade! want de vrees my van myn kind beroofd te zien had my allen trots ontnomen. Friwaert, myn beminde, ach, plaeg my niet langer met iets datgy niet meenen kunt! Uw hart is immers zoo goed, herinnert gy uuwe moeder niet?

Terwyl ik alzoo al myne krachten samenspande om het hart van mynen man te vermurwen, zag ik hem het schreijende kindje overgeven aen eenen onbekenden persoon, dien ik dan eerst ontwaerde. Deze haestte zich er mede de kamer te verlaten; maer ik ylde van den grond hem agterna, ik greep hem by den arm met zulk een geweld dat hy meende te vallen. Welhaest zou ik mynen lieveling heroverd hebben, had myn echtgenoot my zelf niet van daer weggerukt. Nog deed ik eene pooging, maer zyn straffe arm wierp my op den grond. De deur sloot zich, en, myn kindje, myn zuigeling, de heul en het geluk van myn leven was voor eeuwig verdwenen!....

Hier onderbrak zuster Coleta haer verhael. De herinnering aen dien wreeden stond had haer in tranen doen uitbersten.

Het meisje, dat lang in stilte had geweend, omvatte hare vriendinne in beide armen. Zy ook had het hart tot verbryzelens bewogen: men hoorde niets meer dan snikken te midden eener doodsche stilte. Eindelyk riep Maria invallende:

- Maer waer bleef hy met dit kind, weet gy niet wat er van uw zoontje geworden is?

- Een naemlooze brief, eenige weken nadien aen mynen vader geschreven, verwittigde hem dat Friwaert met het kind in Holland voor Oost-Indië was ingescheept. Na verloop van eene maend had men vernomen dat het schip was vergaen, en in de lyst der verdronkenen, door de Maetschappy uitgegeven, vond men inderdaed Frans Friwaert aengeteekend.

De morgen die den dag volgde, op welken ik alles in myn kind verloren had, hernam Coleta om haer verhael te eindigen, vond men den jongeling, die voorheen myn minnaer geweest was, op

straet vermoord. Uit de woorden van mynen echtgenoot had ik genoeg kunnen opmaken, dat hy aen de misdaed niet vreemd was; evenwel bleef de dader van het schelmstuk voor de wet onbekend, en het volk liep in allerhande gissingen verloren. Zulk toeval, dat in andere tyden my gansch zou hebben verplet, kon myne gesteltenis weinig meer verergen. De beker myns lydens was immers tot overloopens vervuld.

Dan, tot in de ziel gekrenkt, gekrenkt in al wat my lief en duerbaer was, dacht ik niet anders of de wanhoop zou my welhaest ten grave hebben gebragt, zoo zeer had ik my aen myne bovenmatige droefheid overgegeven; doch allengskens werd ik gewaer dat de wanhoop eene zieldoodende dweepery en geene natuerlyke neiging is: het hart, hoe zeer ook geschokt, hygt naer troost gelyk de zieke naer zyne genezing, en die troost welke my ontbrak, heb ik niet dan in de godsdienst kunnen vinden. Ik verliet de wereld, waer de vooroordeelen my, verlatene vrouw, reeds in kleinachting hadden gebragt, en kwam tusschen deze muren den balsem zoeken, om de diepe wonden, myner ziele toegebragt, te heelen. Na de stellige tyding van de dood myns echtgenoots ontvangen te hebben, deed ik de geloften, en sints dan leef ik kalm in de overtuiging van een gerust geweten. En, zult gy my vragen, heeft uwe ziel dien zoeten vrede, dien gy betrachtet, gevonden, hebben de rampen die gy doorstond al het overige uwer dagen niet vergiftigd? Ja, zal ik antwoorden, hier heb ik de rust, die ik verlangde, ontmoet; en myne dagen zyn zoo vergiftigd niet, dat er voor my geene genoegens meer zouden bestaen. Wel zweeft de geest van myn zoontje my nog gedurig voor de oogen; maer dan zeg ik met onderwerping, terwyl eene zachte zelfvoldoening myn binnenste doordringt: - God gaf, God nam; zyn naem zy gebenedyd!...................................

Maria bleef in het klooster; evenwel onthield zy zich van belofte te doen. De worsteling die in hare ziele gevoerd werd was nog niet beslist.

III.

Gelyk er in het eenzame klooster een meisje was, voor wie er in de wereld een wezen bestond, dat zy, ondanks het moedigst zelfsbestryden niet vergeten kon, even zoo was hare afwezendheid kwelgeest van iemand, die door deze verwydering reeds lang geleden had.

Jozef, die nog kind was toen wy hem verlieten om ons uitsluitelyk met het meisje bezig te houden, had nu ook allengskens de jongelingsjaren bereikt. Na het afsterven zyner pleegmoeder was hy door haren koopman op nieuw aengetrokken geweest, en had in dezen en in zyne huisvrouw menschen gevonden, die, door hunne toegenegenheid, hem genoegzaem zyne vorige weldoeners zouden hebben kunnen doen vergeten, zoo zyn hart hem niet door eene natuerlyke neiging tot de vurigste dankbaerheid aengedreven had. Moeder Van Kasteren bleef voor hem eene vrouw van welke nergens de wederga meer te vinden was; zy was eene heilige wier naem hy niet dan met eerbied over zyne lippen zou hebben laten komen.

Maer, niettegenstaende de overdrevenheid waermede hy de nagedachtenis der goede vrouw vereerde, was hy er verre van af, hierdoor minder achting te gevoelen voor den man, die hem in eene baen opleiden ging, waerlangs hy welligt tot eenen verheven stand in de zamenleving opklimmen kon. De vlyt en de bestendige zorg met welke hy de belangen zyns meesters steeds gadesloeg, gaven den koopman het genoegen te zien dat hy zyne gunsten aen geenen ondankbaren verspilde.

By al dat in dien tusschentyd er zich geene voorvallen opdeden, die den jongeling eenig onheil medebragten, smaekte hy nogtans weinig van de voordeelige gesteltenis waerin hy zich bevond. Menigmael had hy de geweldigste poogingen aengewend, om de hem als aengeborene zwaermoedigheid door levendigere denkbeelden te

verdryven; doch de overwinning die hy behaelde was steeds van korten duer; de natuer hernam telkens de overhand, en, alsof eene onderdrukkende magt hem op den geest woog, gevoelde hy dat zyn hart slechts by geringe poozen voor vreugde en opbeuring vatbaer was. Moedeloos liet hy zich dan aen zyne neiging over, en meermaels, als hy aen zyne geboorte dacht, weende hy zonder juist te weten wat hy in dezelve betreurde. Ach, was hem slechts iemand overgebleven van diegenen die weleer voor hem de plaets van bloedverwanten aenvulden; had hy haer slechts behouden, die van hare kindsche jaren afaen, reeds magt genoeg bezat om zyn duister gemoed te verlevendigen! Maer neen, voor den vondeling was er niemand; want was het Theresianenklooster zoo wel geen graf als dat welk hem van zyne pleegmoeder scheidde.

Middelerwyl brak er in het midden van Europa een onweder los dat voor België allernoodlottigst worden moest. Wy bedoelen de fransche omwenteling. De verdelgingsgeest, na eenigen tyd in dit land te hebben gewoed, rukte over de grenzen, en Dumourier kwam, aen het hoofd van een ontzaggelyk leger, ons vaderland met het vuer en het stael verontrusten. Toen zagen onze ouders met innig wee hunne heiligste en duerbaerste instellingen miskennen en vernietigen; hunne eigendommen en goederen werden ontvreemd en geroofd, door mannen die onder de groote namen van vryheid en gelykheid al de regten van den mensch onteerden. De wederstand, eenen tyd uit vrees voor de overmagt ingetoomd, draelde echter niet los te breken; de verbittering had den moed in de harten teruggebragt, en met de Oostenrykers vereend, gelukte men erin den vyand na vele stooten en slagen tot over de grenzen te dryven. Doch niet lang mogt men zich over de verlossing verheugen; want veel geduchter en magtiger keerden de Franschen voor eene tweede mael terug, en dan toonden zy dat hun besluit genomen was, om met al hun gewigt over ons te heerschen. Zonder bondgenooten, door Oostenryk verlaten en verkocht, zagen de Belgen zich alsdan gedwongen het hoofd te buigen en, wel groot was de vernedering voor alwie het bestaen van een vaderland aen het harte lag; want niet alleen zag men zich gedwongen

de buitensporige instellingen van een dwaes land te volgen, maer de naem der voorouders, de naem van Belg, moest men zelfs tegen dien des geweldenaers verwisselen!

Ongelukkig hy, wiens leven te midden eener staetsomwenteling begint, zegt ergers de onstervelyke schryver van Atala, en niet ten onpasse zinspeelt deze uitroeping op onzen jongeling. Hy was de kinderjaren nog niet voorby als reeds, om zoo te zeggen, het gekrysch der wapenen en het geronk der kanonnen zyne ooren troffen; hy had gehoord hoe men den roofzieken vyand doemde die zich zoo verwaten het regt des sterksten toeëigende, en zyne ligtvattende inbeelding werd niet weinig met haet en verbittering tegen de Franschen vervuld, toen hy de ongelukken zag die hun verblyf zyne weldoeners berokkende. Tydens en ten gevolge der omwenteling had de koopman groote verliezen geleden; by den eersten inval des vreemden was hem eene aenzienlyke som, die hy in wisseling van waren te trekken had, gansch in de zoo gezegde papieren munt uitgekeerd, en, zich te nauwgezet van geweten gevoelende om zyne eigene schulden met dit waerdeloos geld te vereffenen, verloor hy het geheel. Onderscheidene renten, de vrucht van vele jaren spaerzaemheid, waren insgelyks op niets gedaeld; doch deze verliezen bleven de aenmerkelykste niet. Tydens den tweeden inval werd er onder anderen een schip onder fransche vlag zeilende door de Engelschen buit gemaekt; en, ongelukkiglyk bevond zich niet minder dan zyn gansch fortuin in kostelyke waren aen boord! Onnoodig te zeggen dat de tyding ervan gansch het huis in ontsteltenis bragt; ook zag men den koopman korten tyd daerna zynen handel staken: hy verliet de stad, maer evenwel als braef en alom geëerbiedigd burger.

Dan bevond zich Jozef wederom alleen en meer verlaten dan ooit: zyn beschermer, die voor zichzelven eenen vriend had moeten vinden die hem zyn bestaen verdienen liet, kon niets meer voor hem. Wel is waer dat hy de mannenjaren bereiken ging, en dat hy vervolgens ouderdom en kennis genoeg bezitten moest om zich zelven te leiden; maer dit belette niet dat hy daerom alle moeite had om zich het noodige te bezorgen. Aen de plaets van handelsklerk

was er thans niet te denken, en, daer hy geen ambacht kende had hy zich tot straetwerk, waer hy voor het overige nog zeer onhandig in was, moeten vernederen. Wel verre waren zy nu verwyderd de schoone vooruitzichten van welke hy wel eens, in de zeldzame stonden van opbeuring, had gedroomd; het was met alle weelde gedaen, want was zyne toekomst niet gelyk met die van alle werklieden? Voortaen zou hy elken bete broods met zuren arbeid en met het zweet zyn aenschyns betalen!

Terwyl hy alzoo telkendage eenen stap dieper in de ellende stortte, want tot den arbeid weinig geschikt zag hy zich niet zelden weggezonden, werd er in Antwerpen eene genomene beslissing der Conventie werkstellig gemaekt, waerby de kloosters vernietigd waren verklaerd. Gelyk men het ligt denken zal ontbrak Jozef niet tusschen de menigte die het Theresianenklooster omsingelde, op den dag dat de nonnen er werden uitgedreven. Doch de hoop die hy had van door deze omstandigheid zyne Maria nog eens te zien werd verydeld, daer al de nonnen, in geslotene rytuigen, welke eenige ryken tot hare beschikking hadden gesteld, het klooster verlieten. En toch ware hy niet gaerne door haer opgemerkt geweest: de nederige staet waerin hy verkeerde en waervan zyne slechte kleedy getuigenis gaf, had haer kunnen bedroeven, welligt beschamen! Wist hy wel zeker of Maria, die nu aen de grooten der stad was bekend, hem nog als haren broeder zou hebben aenvaerd; zou zyne vertooning haer niet vernederd hebben? Voor vast nam hy dus het besluit nooit de wooning te naderen waer hy wist dat zy in getrokken was, want hare miskenning, hare verkoeling zelfs, waer hy nogtans op rekende, zou hem den laetsten slag hebben toegebragt.

Onder de verfoeijelyke wetten die achtervolgens op onzen grond hare uitvoering bekwamen, was die der Conscriptie of dwangdienst wel de hatelykste, daer zy niet alleen tegen de persoonlyke vryheid aenkanten moest, maer zelfs de jongelingen dwong met de wapenen diegenen te verdedigen, die over hen en hunne ouders eene ongehoorde dwingelandy waren komen uitoefenen. O, wel diep moest de onderdrukking den geest onzer vaderen hebben verbysterd,

dat de kreet van verontwaerdiging in zoo vele borsten geenen weêrgalm ontmoette! Waer waren zy dan die Belgen van weleer, die de vorst steeds te wapen vond, telkenmale dat hy de minste hunner privilegiën dorst ontkennen? Waer waren zy die, als de nieuwe monarch de blyde inkomsten niet bezweeren wilde, hem van hunnen kant ook niet voor hunnen souverein huldigden?.... Wel verre schenen die tyden verwyderd te zyn, want vele, sommige uit vrees, andere uit ongevoel, zag men den geweldenaer volgen om andere landen op hunne beurt te gaen onderdrukken.

Edoch, zoo ver ontaerdt een volk niet, dat er geene mannen meer zouden bestaen die, als echte en gewetensvolle kinderen van eenen manhaftigen stam, zich niet met stalen wil tegen zulk eenen nieuwen hoon zouden verzetten. En onder deze had Jozef zich geschaerd. Men zag hen zich in verschillige benden samenvoegen, en de bosschen werden de bergplaetsen, waer zy zich tot een gedurig stryden gingen bereiden. De tegenstand dien zy boden was wel onbeduidend voor eenen zoo magtigen vyand: hun stryden was slechts een hopeloos middel om zich door eene eervolle dood aen het juk des dwangs te onttrekken; want met de krygskunde onbekend en slechts ten halve gewapend, zag men hen niet zelden de bajonnetten van welgeöefende soldaten trotsen.

Deze tegenwerking, die zich door gansch België had verspreid en waervan de voorstaenders door de Franschen met den naem van brigands en nog onder walgelykere bewoordingen werden aengeduid, had in het Luxemburgsche magt genoeg by een gebragt, om met een klein leger eenige voordeelen op den vyand te behalen; doch voor Stavelot ondergingen zy zulk eene volkomene nederlaeg, dat byna het gansche leger in den aenval bleef. Vele werden onder de paerden der ruitery vertrappeld, andere gevangen en den volgenden dag door den kop geschoten. Slechts enkele hadden zich vlugtende gered.

Wy zullen ons niet langer met de krygsverrigtingen dezer dapperen bezig houden. Het valt niet in ons bestek te verhalen op welke plaetsen of op welke tyden zy zich nog vertoonden. De opstand had zich langs alle zyden, als een rondloopend vuer verspreid,

doch was overal te onmagtig om den veroverden voet gronds te kunnen behouden. Jozef die, na menige onderscheiding te hebben behaeld, reeds eenig gezag in zyne bende had, was onder diegenen welke voor Stavelot ontkomen waren. De nederlaeg was te groot in dien streek, om nog eenige hoop op herkansing te bouwen; ontmoedigd besloot hy dan, zoo hy zich toevallig aen geen ander lichaem aensluiten kon, naer Antwerpen te gaen, waer hy beter de aengelegenheden kende, om zich eenige veiligheid te bezorgen.

Van allen krygstooi ontdaen begaf hy zich op reis. Weinig veilig was voor hem de baen, daer zyn ouderdom alleen, reeds de aendacht der wapenlieden bezonder op hem roepen moest. Doch daer hy in alle huizen landgenooten en vrienden aentrof, werden hem steeds de voordeeligste stonden, en de veiligste wegen aengeduid. Ongehinderd kwam hy alzoo tot voor de wallen zyner geboortestad, en ging in eene herberg buiten de Roodepoort den avond verbeiden, om de duisternis te baet te nemen en alzoo onopgemerkt binnen de stad te komen.

Een toeval zou zyne inzichten merkelyk hebben in de hand gewerkt, had hy zich later aen geene onvoorzichtigheid pligtig gemaekt. Een brand, die in een huis op de Paerdenmarkt dien avond uitgeborsten was, had eene menigte volks derwaerts gelokt. Met gansche hoopen trok het de poort in en uit om watervaten in de vestingsgrachten te gaen vullen.

De jongeling zag zich zelfs gedwongen de hand aen het werk te leenen en zoo liep hy menigmael heen en weêr de wacht voorby. Na verloop van een paer uren waren de vlammen gestuit en het grootste gedeelte van het volk, dat moede gearbeid was, ging zich in de naestgelegene herbergen ververschen en uitrusten. Jozef bevond zich op dit oogenblik zoo zeer op zyn gemak dat hy al het hachelyke van zynen toestand vergat en den grooten stroom volgde. Hy trad in een bierhuis naby de poort, en, eerst toen hy binnen was, zag hy zynen misstap. Een aental soldaten der bezetting vervulden hetzelve en aenstonds zag hy verscheidene oogen op hem gevestigd. Om door geen te haestig vertrek de aendacht op te wekken, vroeg hy echter een glas bier, maer vooraleer hy dit geledigd had, kwam hem een soldaet naby:

- By den duivel! zegde hem deze in de fransche tael, zoudt ge gelooven kerel, dat gy zoo boer niet zyt als ge 't wel met uwen kiel schynen wilt.

Jozef verbleekte by den blik dien al de aenwezigen by deze uitroeping op hem wierpen.

- Zyt gy wederom dezelfde niet, ging de soldaet voort, die te Clervaux, waer men u gevangen hield, my uit de handen zyt ontsnapt en die later, voor Stavelot, mynen luitenant eenen bloedigen hoon toebragt en zyn degen in zyne tegenwoordigheid in de verte smeet?

Jozef zich erkend en verloren ziende, sprak met waerdigheid en in dezelfde tael:

- Het was uw luitenant zelf die my het eerst beledigde; had hy zyne wapens eerlyk tegen my gebruikt, maer al schimpende sloeg hy my met de vuist in het aengezicht. Ik weet niet wat my in dit oogenblik weêrhield, mogelyk had ik aen zyne spraek gemerkt dat hy myn landgenoot was.....

By deze woorden vlogen allen regt van hunne stoelen; men vatte den ontstelden jongeling by den arm, en eenige minuten later stond hy tegenover den bedoelden luitenant, in het wachthuis.

Tartend was de blik dien zy elkander toewierpen: het scheen dat naby genoeg dezelfde gedachte beide overheerschte. De luitenant misprees eenen nieteling die zich tegen den wil eener groote en magtige natie wilde verzetten; de jongeling verachtte den landgenoot niet minder, die voor den vreemde tegen zyn eigen vaderland streed.

- Ha klippelsoldaet!1 sprak de officier, zoo uwe makkers alle even dom als gy zyn, spyt het my wel dat wy er ons poeijer hebben aen verkwist. Hoe hebt gy het verstand niet gehad u in den koeistal waer gy te huis behoort te gaen verbergen?

De jongeling gevoelde zich gekwetst door deze spotterny, en

daer hy wel zag dat hy niets met zwygen te verhopen had, getroostte hy zich om hoon met hoon te betalen.

- En voor wie, riep hy, zou ik my verbergen op den grond wiens belangen ik verdedig, in een land voor wiens vryheid ik steeds den dood heb veracht. Dat hy zich schame en verberge, de gekochte slaef, die het bloed zyner broederen vergiet voor eene nietige gunst, hem welligt, zoo als aen eenen Judas, toegesmeten!

De luitenant beet zich de lippen, doch trachtte zoo koelbloedig mogelyk te antwoorden:

- Dit prêken hebt gy mogelyk uwen zwarten aenleider1 afgeleerd? doch hier meê genoeg. Mannen, onderzoekt den dompelaer eens wel, of hy mogelyk geene brieven voor het een of ander verborgen kraeijennest op zich draegt.

Dadelyk gehoorzaemde men aen dit bevel: de kleederen des jongelings werden losgerukt, de voedering gescheurd en zyne zakken het binnenst buiten getrokken; maer niets duidde aen dat hy met eenige hoegenaemde boodschap moest zyn belast. Het ontwaren eener medalie die hem aen den hals hing en die by de eerste opmerking den lach zoo wel van de soldaten als van den luitenant had opgewekt, eindigde echter met by dezen laetsten den spotlust te verdryven. Na eene nauwkeurige bezichtiging, sprak hy zoo ernstig dat allen er zich om verwonderden.

- Hoe zyt gy in bezit van dat ding geraekt, van waer komt u dat?

- Bewyst dit mogelyk het verraed dat gy in my vermoedde? was het ongestoorde antwoord.

- Ik vraeg u van waer u die medalie komt? hernam de officier driftig; hebt gy die met inzicht van iemand ontvangen; hecht gy er waerde aen, of is het slechts door een toeval dat gy die bezit?

- Zoo ik er geene waerde aen hechtte, zou het dan op myn hart zyn dat ik ze bewaer? maer luitenant, gy zyt wel verwaend iemand eene bekentenis te willen afeischen, die men zelfs niet

altyd aen eenen vriend vertrouwen zou, en dat nog tusschen mannen tegen wier bespotting ik niet beveiligd ben.

- Vertrekt, riep de officier de aenwezigen toe, en zich dan wederom tot Jozef wendende: zult gy my zeggen, ja of neen, van waer u die medalie komt? Spreek, of ik verbryzel ze onder myne voeten.

- By al dat ik er veel van houde, zoo is ze my evenwel minder dan myn vaderland en myne vryheid waerd; de geweldenaer die my het eene ontneemt, kan my vry van het andere berooven.

- Uw besluit is dan my niets te zeggen? riep de luitenant met gramschap.

- De krygswet verbiedt zoo wel aen u als aen my met den vyand vertrouwelyk te spreken.

Woedend wierp de luitenant zich aen de tafel, schreef metterhaest eenige regelen. Dan, na het briefje verzegeld te hebben, riep hy luid:

- Eh, mannen, binnen!.... Dáér, geleidt dezen kerel naer de hoofdwacht, en zich tot Jozef keerende, zegde hy, terwyl hy met de hand den jongeling van zich stiet: - Verwyder u thans, verwaten schurk, die schaemteloos genoeg zyt om u onzen vyand te noemen. Men zal zien of u de onderscheiding eens krygsgevangenen of wel de straf der muiters geworden zal.

Stilzwygend volgde de jongeling de soldaten die hem verzelden; zyn hart bloedde onder den hem toegebragten hoon, en zonderling was zelfs voor hem de indruk dien hy hem liet. By dergelyke beledigingen had hy zich steeds of trotsch of vergramd gevoeld, en nu hadden ze zyn hart met wee en droefheid vervuld; hy smaekte geene voldoening voor de stoute woorden met welke hy zynen tegenstrever bejegend had; integendeel, hy berouwde zich over eenige uitdrukkingen waervan hy, in een stond van oploopendheid, zich had bediend. Van waer kwam hem toch die verandering? welke was de geheimzinnige magt die, in deze omstandigheid zyn gemoed aldus overheerschte? Zie daer vragen die hy zelf te raden bleef.

Den volgenden dag zat hy op het Steen gevangen.

IV.

Eene aschgrauwe lucht, die den mensch tot zwaermoedigheid stemde, hing boven de stad. De novemberwind, voorbode van het gure jaergetyde, huilde vervaerlyk in de schouwen, en noopte de burgers om niet zonder noodzakelykheid hunne huizen te verlaten.

In eene kamer waervan al de voorwerpen sierlyk genoeg waren om eene der deftigste burgerwooningen aen te duiden, zaten twee vrouwen, voor een gesloten raem dat op den hof uitzicht had. De eene, nog jong, droeg de gewoonlyke kleeding van den gegoeden stand en hield zich met eenig naeldwerk bezig. De andere, reeds in jaren gevorderd, was gansch in 't zwart, op eene verouderde wyze gekleed, en las luidop uit een boek. Deze vrouwen waren de gewezene zuster Coleta en Maria.

Hetzy dat aen Coleta zelve het boek weinig beviel, of dat zy merkte dat hare lezing geenen genoegzamen indruk op hare vriendinne te weeg bragt, legde zy het boek neder en vroeg wrevelig:

- Hewel, Maria, bevallen u de vrome daden van ridder Malegys niet?

Het meisje zag op en trachtte te glimlachen; doch oogenblikkelyk sloeg zy den blik op haer werk terug om niet te laten merken dat zy weende.

- Het schynt wel, zegde Coleta, op zachtspottenden toon, dat de lezing altoos verkeerde uitwerkselen by u heeft; wie weet zoo ik u eens iets treurigs voordischte of gy dan niet lachen zoudt?

- O, neen, zuster, de tyd dat ik met alles lachte is wel verre voorby, welligt zie ik hem nimmer weder; want gy weet toch wel dat ik my in niets verlustigen zal, zoo lang ik in de onzekerheid aengaende het lot van mynen armen broeder verkeer.

- Hebben de poogingen om zyn verblyf te ontdekken, door onzen dienstbode aengewend, nog tot niets gevorderd?

- Tot niets. Gy weet hoe lang het heeft geduerd vooraleer wy het dorp kenden waer de koopman, zyn voormalige meester, is gaen woonen. Hewel, eergisteren is Daniël naer de heide geweest en heeft hem er gevonden; maer wat Jozef betreft, hy zelf had hem sints maenden niet meer gezien.

- Het is zonderling, merkte Coleta aen; nogtans, het ware voor hem gemakkelyker uw verblyf te kennen dan gy het zyne. Waerom komt hy ook zelf niet, hy zou hier zoo veilig zyn als elders.

- Helaes, meent gy dat hy my niet verfoeit; heb ik hem geene blyken genoeg van vergetelheid, van volstrekte onverschilligheid gegeven, toen ik zoo koud mogelyk hem zegde: dat ik de wereld verlaten ging; dat ik niet meer hoopte hem nog hier beneden terug te zullen zien, en dat ik zyne tydingen niet meer zou ontvangen!.... Zal hy, na zulke bekentenis, het nog wagen het eerst tot my te komen. Onmogelyk! ach, ik was wel roekeloos toen ik, door eene heilige drift vervoerd, eenen staet wilde aenvaerden waer zoo min myne neiging als myn pligt my toe riep.

Terwyl zy aldus redekavelden, en Coleta alles aenwendde om de welligt weinig gegronde vrees van het meisje te verdryven, werd er in eens zachtjes aen de deur geklopt, en, na oorlof, kwam de dienstbode binnen. Het scheen wel dat hy iets gewigtigs te zeggen had, want met eenen aerzelenden blik bleef hy de vrouwen aenschouwen.

- Wat is het Daniël? sprak Coleta haren dienaer toe.

- Zuster, zegde hy, eene boodschap aen u; er is iemand die verlangt u zelve te spreken.

- Hoe, aen my, wie is dit? Ge weet immers wel dat ik geene bezoeken ontvang.

- Het is een officier; ik ook heb hem gezegd dat gy niemand ontvingt; maer hy antwoordde my onbeschoft genoeg dat ik u slechts te verwittigen had, want dat hy zonder u te zien dit huis niet zou verlaten.

- Hemel! wat mag die willen?.... Hebt gy mynen vader verwittigd, Daniël?

- Mynheer heeft hoofdpyn en heeft my bevolen hem voor niemand te roepen.

- Ja maer, roep hem toch en zeg hem.... Maer neen, Daniël, dat die vreemdeling dan slechts kome, en blyf gy, bid ik u, in de kamer hier naest.

De dienstbode verwyderde zich en Coleta liet zich in eenen stoel nedervallen. Nooit had zy haer hart zoo angstig als in dezen oogenblik gevoeld. - Ach, zuchtte zy, de handen van Maria vastgrypende, welke zich uit kieschheid meende te verwyderen, blyf toch hier, myn kind, en verlaet de vriendinne niet die u in bange stonden ook nooit verlaten heeft. Ik weet niet wat my naekt, maer iets yselyks, iets yselyks!....

Deze zin werd onderbroken door een luiden gil, dien de vrouwe slaekte by het verschynen van den aengekondigden persoon. Deze trad met vasten stap vooruit, en bleef op eenen kleinen afstand voor haer staen.

- Hewel Anna, sprak hy, hoe vaert gy?

Verpletterend moest de blik zyn die op de ongelukkige zuster Coleta viel: krampachtig slingerde zy zich om den hals van het meisje, terwyl zy schier in onmagt gevallen, uitriep:

- Friwaert, zyt gy het dan toch? Zyt gy van de dooden teruggekeerd om my op nieuw te vervolgen?

De officier grynsde, naderde digter by, en sprak op eenen gemaekten zoeten toon:

- Myne Anna, na zulk eene lange scheiding is het wel op eene koude wyze dat gy uwen echtgenoot ontvangt. Ik weet dat het u verwonderen moet my levend te zien. Het was ook wel dom van het bestuer der Oost-Indische maetschappy iemand voor schipbreukeling aen te geven die zich reeds voor het vertrek uit de have van het vaertuig verwyderd had. Maer daer aen is niets verloren; het is te denken dat wy voortaen elkander beter zullen verstaen. En dit zeggende greep hy naer de hand der vrouwe.

- Laet af! riep deze regtspringende en zich van hem verwyderende; want hoe onuitlegbaer my uwe zonderlinge verschyning ook zy, moet ik u althans zeggen dat ik verlang u nimmer te zien.

- Ha! gy hadt misschien liever uwen echtgenoot het aes der visschen gewild dan hem hier wel te pas weder te vinden; dit ware

u welligt zoo ongerieflyk niet. Maer Anna het is met zulke woorden niet dat wy vrede zullen maken.

- Vrede maken, vrede met u! sprak de vrouw zich weenende nederzettende. Waert gy het niet die, als ik nog in vollen vrede en vreugde leefde, als een ongeluksengel tot my zyt nedergedaeld om my het bestaen te verbitteren? Is er een middel dat gy onaengewend gelaten hebt om myn hart te verbryzelen? En nu, nu ik in het klooster my tegen alle vervolging beveiligd dacht, word ik er uitgedreven en gy, gy zyt daer wederom om my martelen!... Maer zeg my, riep zy schielyk alsof ware zy verwonderd er niet eerder te hebben aen gedacht; terwyl gy niet omgekomen zyt, leeft ook misschien myn zoon nog?

Friwaert was niet gekomen om zich met zyne verlatene echtgenoot te verzoenen: zoo hy dit in het eerst had kunnen betrachten was het slechts uit een stoffelyk, uit een geldelyk belang. Zoo als wy hem reeds kenden bezat hy een dier hatelyke inborsten die zich in het lyden dat zy hunne medemenschen doen verduren, verlustigen. De tegenkanting die hy by de vrouw ontmoette, had hem nog bitsiger gemaekt.

- My dunkt, zegde hy, dat gy nog al bekommerd zyt met dit kind; dit bewyst van geen berouw over uwe misdaed. En wat uw klooster betreft, dit ging daer zoo het schynt wel zoo onberispelyk niet, bezonder met u zuster Coleta.

Er zyn van die beschuldigingen die door hare walgelyke toepassing niet meer den minsten indruk, zelfs op de gedweeste gemoederen kunnen maken, en waer van al de blaem op dengenen die ze uitbraekt, terug valt; dit was hier het geval.

- De jongeling die dit van u bezit, ging hy voort, eene medalie uit den zak halende; die deze, uwe beeldtenis op het harte draegt, die kan u, by den duivel, niet onverschillig zyn.

Onwillig lieten beide vrouwen de oogen op het haer getoonde voorwerp vallen. Eene beweging die zy beide op den eersten oogslag ondergingen, en de haest om het van nader by te zien, getuigden van eene belangstelling die des te zonderlinger was, daer zy van de twee vrouwen gezamentlyk werd gevoeld. Wel diep

moest haer dit gezicht getroffen hebben, want als hare vragende blikken elkander ontmoetten, vonden zy geene woorden om zich uit te drukken.

- Die medalie, riep eindelyk Maria met de uiterste verwondering, is die welke Jozef, welke myn broeder aen den hals had, toen myn vader hem op de straet heeft gevonden. Toen ik hem voor de laetste mael zag, zegde hy my dat hy die nooit verlaten zou, omdat myne moeder hem zulks, als haer uiterste wil, op haer sterfbed bevolen had. Hoe komt het dan dat gy die thans bezit? Kent gy mynen broeder, weet gy waer hy is?

En zonder op die woorden acht te geven, zuchtte Coleta, nog dieper aengedaen:

- Ja, het is wel dezelfde medalie: ik ontving ze van mynen vader op mynen naemdag en ik aenzag ze steeds als myn kostbaersten schat. Dan, op den avond dat ge my myn zoontje ontroofdet had ik lang, lang zitten weenen, en myn kindje dat, hoe onnoozel ook, myn lyden zag, weende ook met my. - Ach neen, myn engeltje, zuchtte ik, ween toch niet, gy weet niet hoe zeer my uwe traentjes doen, zie, moeder zal ook niet meer weenen. - En om het kind en myzelve op te beuren, haelde ik myne kleinodiën en versierde het er meê; en wy vermaekten ons ten volle met deze myn luim. Toen gy de kamer binnentradt, had ik het reeds, omdat het slaperig werd, van allen optooi ontdaen; slechts de medalie had het nog aen den hals behouden. Maer God, wanneer zal ik dan genoeg hebben geleden, dat hy, na zoo vele jaren, my wederom met zulke herinneringen komt vervolgen!

- De samenloop is zonderling, sprak de officier, die op de woorden der beide vrouwen nauwkeurig geluisterd had; evenwel is het mogelyk genoeg dat die vondeling, waer dit meisje van spreekt, uw kind zy, en dat het nog dezelfde is op welken ik de medalie vond.

Een gil van verbazing ontvloog aen beide de vrouwen; zy omvatten elkander, alsof wilden zy hierdoor hare nauwere verbindtenis huldigen. In eens sprong Coleta vooruit en viel op den grond, voor de voeten van den officier.

- Friwaert, zuchtte zy, is het waer? Ach, spot niet met eene ongelukkige moeder, die alles opofferen zou om haer kind weder te zien! Is het waer, zou het mogelyk zyn dat myn zoon nog leve?

- Zoo hy uw zoon is, hetgeen zich voorzeker genoeg komt te bewyzen, leeft hy nog; echter is zyn toestand zoo wenschelyk niet, daer hy, om de wapens tegen het wettelyk bestuer te hebben gebruikt, gisteren tot den kogel verwezen is.

Zulke herhaelde slagen, zoo onmeêdoogend, ja schaemteloos aen twee zwakke vrouwen toegebragt, waren er niet noodig om met hare droefheidsgillen en wanhoopkreten de kamer te vervullen. Weldra lag Maria verdwaeld in haren stoel, in ylhoofdige vertwyfeling te vergeefs op haren broeder roepende; maer Coleta, als tegen hevige schokken verhard, behield tegenwoordigheid van geest en kracht genoeg om zich uit te drukken.

- Friwaert, zuchtte zy, nogmaels hebt ge my aen uwe voeten kruipende gezien, nogmaels heb ik voor u geknield en om erbarming gebeden! Nu kruip ik, nu kniel ik weder altyd even gefolterd, altyd even ongelukkig als toen. Ach, myn echtgenoot, daer was een tyd dat ik u haette; in de bitternis des harten heb ik my weleens tot verwyten tegen u uitgelaten, maer dit alles is voorby; thans zal ik u grootachten, ik zal u beminnen, ik zal u eerbiedigen met al de nederigheid der onderdanigste vrouw. Aen de beloften die ik God deed zal ik verzaken, daer die eener getrouwde vrouw toch van geener waerde kunnen zyn; maer bescherm, verdedig, red ons kind; want ik zweer het, die jongeling is uw zoon zoo als hy de myne is. Hoort gy de stemme der natuer niet, de stemme des bloeds die u zegt dat gy hem redden moet?

- Redden! maer meent gy dat het van my afhangt uwen zoon te redden? Kan ik het vonnis veranderen dat hem verwees? antwoordde de officier koelbloedig.

- Ach ja, gy kunt hem redden, gy zyt zoo wel gezien, gy hebt zoo veel invloed by het leger. Zoo gy, ach, ik weet niet waerop de beschuldiging rust, maer toch kan het op geene misdaed zyn, maer zoo gy zegdet: dat het een misstap der jongheid is geweest, dat anderen hem hebben misleid, dat hy uw zoon is, en.....

- Laet af, en dryf de schaemteloosheid niet verder; voor zyn behoud smeeken en zeggen dat hy myn zoon is? Maer vrouw, denkt gy dat ik u vergeten heb? hebt gy ooit anders dan gehuicheld en meent ge nu slim genoeg te zyn, om my als een werktuig te gebruiken tot redding van uw zoon? O, dan hebt gy het mis. Als ik hem u ontnomen heb deed ik hem te vinden leggen; ik wilde my niet wreken op een weerloos kind; maer nu heeft het lot hem op nieuw in myne handen geleverd, ik heb hem beschuldigd en, daer ik thans weet wie hy is, juich ik er des te meer om. Hy is de vrucht van het misdryf, hewel, dat zy verdelgd worde!

Terwyl woeste en booze drift alzoo tegen onderdrukte onschuld den teugel vierde, opende zich de deur, en een ouderling trad binnen. Eene zichtbare ontsteltenis, die zich op zyne wezenstrekken verried, duidde aen dat hy niet vreemd aen het walgelyke tooneel was gebleven, en dat hy alles afgeluisterd had. Met eene stem wier forschheid ongemeen voor zyne jaren scheen, sprak hy:

- Luitenant, volg my!

En de luitenant die daer stond met trotschverheven hoofde, als kwam hy eene roemryke overwinning te behalen, ontstelde zich voor dit enkel woord, en deinsde achterwaerts voor den verpletterenden oogslag van een zwakken ziekelyken gryzaerd.

Met trage stappen verliet hy de kamer en volgde den ouderling in een ander vertrek, terwyl eene dienstmaegd was komen toegesneld om der vrouwen de noodige hulp toe te dienen.

- Friwaert, sprak de oude man, met haestige stappen in de kamer op en neder wandelende, blyft ge by uw voornemen niets voor dien jongeling te beproeven?

- Wat kan ik er aen? En toch, vervolgde de luitenant zyne gewoone stoutheid hervattende, wat belang heb ik in hem? Het is my wel onverschillig wat er van kome.

- En aen my, sprak de andere met drift, is het niet onverschillig: ik wil niet dat die jongeling sterve, vooraleer ik al de middelen heb gebruikt die my overblyven om hem te redden.

- Dit is uwe zaek.

- Ja dit is myne zaek, maer ook de uwe; want verstaet gy wel, Friwaert, dat ik om myn doel te bereiken niets sparen zal, al was er zelfs uw bestaen in gewaegd.

Op de wezenstrekken van den officier verspreidde zich eene spottende uitdrukking.

- Lach niet, spot niet, want minder dan ooit hebt gy er reden toe, riep de gryzaerd verhit door dezen hoon. Luitenant, ik heb u gezegd dat ik my uw leven niet zal ontzien; maer nu zal ik u zeggen, zoo gy er zelf niet in gelukt dien jongeling te behouden, dat gy hem dan weldra langs den zelfden weg vervoegen zult!.... Friwaert, vervolgde hy terwyl hy zeer bedaerd met den arm op den schoorsteen rusten ging; Friwaert, er was een tyd dat gy myn leven in handen hieldt; eenige wyzigingen, door keizer Jozef, by het begin zyner regering, aen het bewind toegebragt en tegen welke ik my uit vaderlandsliefde wilde verzetten, hadden my in een eedverbond doen treden, dat de rust van den staet bedreigde. Gy wist dit, gy hadt er de bewyzen van, en tevens kendet gy de strenge maetregelen die er zouden genomen worden om allen opstand te voorkomen. Wat hebt gy dan van my geëischt, aen welken prys heb ik uw stilzwygen moeten koopen? O, ik was wel laf, ik was wel misdadig, ging hy voort, zyn aengezicht met de handen bedekkende, dat ik om het behoud van eenige heethoofden, dit onschuldig en zuiver kind in eenen poel van jammeren stortte!

- En waerheen leidt nu die geschiedenis? vroeg de officier ernstiger dan hy het zelf verlangde.

- Waer die geschiedenis heenleidt? Om u te doen zien dat de tyden veranderd zyn, dat ik nu niets meer te vreezen heb. Het kan inderdaed de Franschen weinig schelen, of men weleer tegen Oostenryk samenzweeringen maekte of niet; maer iets wat hun schelen kan, iets waer zy wel gevoelig aen zyn, is dat zy nooit dulden zullen dat een moordenaer zich in hun leger bevindt.

- Schaemtelooze ouderling, riep Friwaert woedend de hand aen den degen brengende, meent gy dat uwe gryze haren my weêrhouden zullen regt over uwe eerlooze beschuldigingen te eischen?

- Geene bedreigingen, Friwaert, want ik ook heb myne voorzorgen genomen. Op het minste teeken dat ik geve, zult gy een aental lieden in deze kamer zien; en dan zal ik de beschuldiging in hun aller bywezen herhalen. Want weet, vervolgde hy met stillere stem, dat ik ooggetuigen heb van den moord eertyds door u op den verloofde myner dochter gepleegd.

- Maer ik herhael het, wat zou ik kunnen om hem te verlossen; is zyne schuld niet klaerblykend genoeg? Hyzelf heeft schier alles bekend.

- Hy heeft alles niet bekend; want de zwaerste grieven die gy tegen hem hebt ingebragt heeft hy volmondig geloochend. Ik weet alles, Friwaert; want sints ik vernomen had dat die jongeling niet vreemd aen de vriendinne myner dochter is, heb ik my er bezonder aen gelegen gelaten. Gy kunt wel denken dat ik thans niet minder zyne verlossing betracht.

- En wat wilt gy dan dat ik doe?

- Wat gy doen moet? Gy zult by zyne regters gaen, gy zult zeggen dat gy gelogen hebt, dat de beschuldigingen die de ter dood veroordeeling hebben ten gevolge gehad, slechts een uitvindsel van u waren, om aen eenen verouderden wrok te voldoen.

- Zwyg, meent ge my laf en karakterloos genoeg dan dat ik zulke schandige bekentenis doen zou?

- Een van beide wacht u: eene schandige bekentenis of eene nog schandigere dood!

- Onmogelyk, gryzaerd, verg zulks niet; want voorwaer, gy zult zoo min in het eene als in het andere gelukken. En de luitenant keerde zich naer de deur, met de hand op het voorhoofd gedrukt, eene houding die zoo baerblykelyk zyne rustige woorden tegensprak.

- Nog een woord, riep de vader, den luitenant weêrhoudende. Friwaert vooraleer wy scheiden, moet ik u doen opmerken dat de zaek spoed eischt. Ik weet dat men tegenwoordig gewillig genade verleent; evenwel is de uitvoering van het vonnis slechts op dry dagen na deszelfs uitspraek gesteld; meer dan een dag is er reeds verloopen; zoo gy voor morgen avond niet gelukt, dan is hy, en gy ook, voorzeker verloren.

- Ach, laet my gaen, laet my gaen! mompelde de officier, zich losrukkende en zich verwyderende.

Werktuigelyk daelde hy den trap af, verliet het huis en bleef te midden der straet als onbeweegbaer staen. Wel verre was hy van te denken, toen hy de vreedzame wooning binnentrad met het booze inzicht om zyn slagtoffer op nieuw te martelen, dat hy die zoo radeloos en angstig zou verlaten hebben. Met wankelende schreden vervoorderde hy eindelyk zynen weg, terwyl diepe zuchten, mogelyk de eerste die van zyn schuldbesef getuigden, uit zyne borst opwelden. - O God! stotterde hy, o God!

V.

Het was des avonds van den volgenden dag. Het weder dat zich sedert eenige dagen zoo ongunstig had aengesteld, duerde immer voort; wel was de wind meer bedaerd, maer een digte en killige regen, die sints den vorigen nacht onophoudend was nedergestort, had de straten tot echte slykbanen gemaekt, en joeg eene koortsige huivering door de ledematen dergenen die, om zich in de volle lucht te begeven, de warme kachel kwamen te verlaten.

Ondanks dit weder en de diepe duisternis waerin al de straten gedompeld waren, verliet de jonge Maria, door den vader harer vriendinne verzeld, het kwaert voor negen, hare wooning. In eenen wyden mantel gedoken, gaf zy den arm aen den ouderling, die sprakeloos en met trage schreden nevens haer voortstapte. Wie in dit oogenblik hunne aengezichten had kunnen aenschouwen, wie het ingevallen gelaet en de roodbekreten oogen van het meisje had gezien, zou genoeg gemerkt hebben dat er nog niets gunstigs, nog niets dat eenige hoop vermoeden liet, voor haer was opgedaegd; en inderdaed, zy was wel zeer verwyderd, de hoop; want ondanks al de moeite door den ouderling aengewend, ondanks bedreigingen en beloften, was het zoo verre gekomen, dat zy waren uitgegaen

om het laetste vaerwel aen den veroordeelde te zeggen. Na een langen en lastigen togt, waren zy tot voor de poort der akelige Steengevangenis genaderd. Het hart van het meisje joeg zoo hevig door onrust en smart gefolterd, dat zy met moeite haren geleider gevolgd had. By het aenschouwen van het duistere gebouw beefde zy, en ware zy daer alleen geweest, dan zeker zou haer de moed begeven hebben om, na eene te lange scheiding, den broeder, den geliefde des harten te gaen terugvinden, in dit schrikverwekkend verblyf, waer reeds de dood op hem stond te wachten.

Zonder de minste moeite werd de man en het meisje tot de gevangenis toegelaten; het was het gebruik dat de naestbestaenden van den veroordeelde dit voorregt genoten; slechts hadden zy eenige stonden te vertoeven tot men hem verwittigd had.

Men behoefde geen meisje te zyn, het harte week en teêrgevoelig te hebben en zich in den toestand der arme Maria te bevinden, om te sidderen en de oogen met weêrzin af te wenden van die duistere welfsels, getuigen van zoo veleyselyke tooneelen. Angstig zwygend, volgden zy den cipier, die met een lanteern in de hand hun voorlichtte in de gangen, welke tot het verblyf van den veroordeelde geleidden. De deur draeide op hare hangsels en het meisje, verschrikt over hetgeen haer blik ging ontmoeten, wendde zich om en bleef als bewusteloos in de armen haers geleiders.

- Ziet gy wel, myn kind, sprak deze, na eene pooze stilte, heb ik het u niet gezegd dat het beter ware zoo ge my niet gevolgd hadt.

- Ach neen, beste vader, het is al gedaen, kom, kom! en zy traden binnen.

Lang was het geleden dat Maria haren broeder nog had gezien; in dien tusschentyd had hy vervolging, armoede en verdrukking geproefd; sints twee dagen had de doodsangst zyne reeds ontstelde wezenstrekken misvormd, en zyn bleek gelaet aschkleurig gemaekt; en toch, op den eersten wenk, herkende zy gansch haren broeder in die akelige gedaente; zonder den minsten weêrzin, zonder op welvoegelykheid acht te slaen, ylde zy vooruit en sloeg hare armen om den hals des jongelings.

- Jozef, riep zy, helaes, waer ik u terug vindt!.....

Om de jonge lieden in hun laetst vaerwel niet te stooren was de man, daer hy toch geene persoonlyke kennis met den veroordeelde had, achter gebleven en sprak met den cipier, terwyl hy in den gang over en weêr wandelde.

Onderwyl kon Jozef zyne bewondering niet bedwingen, zich in de armen gekneld te voelen van haer, die hy, onregtvaerdig genoeg, welligt van ongevoeligheid en ligtzinnigheid beschuldigd had. Zich uit hare omhelzing zachtjes losmakende, deed hy het meisje nevens hem plaets nemen en dan, met eene treurige voldoening, aenzag hy haren opschik die, alhoewel thans verzuimd, toch eenige weelde gissen liet.

- Het verheugt my, liefste Maria, sprak hy, de hand van het meisje in de zyne klemmende, terwyl een zalige glimlach om zyne bleeke lippen speelde, het verheugt my te zien dat gy welvarende zyt; het is my zoo troostend te weten dat ten minste gy nog gelukkig zyt.

Het meisje borst in tranen los.

- Jozef, sprak zy tusschen hare snikken, misschien is het een verwyt dat ge my doet, en dan heb ik zulks verdiend. Maer toch, denkt gy dat er voor een hart vreugde kan bestaen, als die niet gedeeld wordt door dengenen voor wien dit hart alleenig klopt; denkt gy dat ik my nog eenen dag gelukkig zal kunnen noemen, daer ik u thans in deze gevangenis zoo ellendig zie, daer gy morgen.... O Jozef, o myn broeder, zoo ik met u niet heb mogen leven, dat ik dan ten minste met u mogt sterven!....

- Ach, vergeef my, lieve, sprak de jongeling met drift. Zoo myne woorden beledigend zyn, denk dan toch niet dat uw broeder die met inzicht heeft gesproken; myn hoofd, myne zinnen zyn ook zoo ontsteld. Maer, Maria, toch doet gy niet wel u zoo om my te bedroeven. Moest dan de vondeling, ten koste van zoo vele ontbeeringen door uwe brave ouders opgevoed, nog het leven hunner dochter verbitteren!

- Spreken wy daer niet van, Jozef; wat myne moeder weleer voor u deed wordt my wel dubbel door de uwe.... Maer hemel!

ach, zie, waer zyn myne gedachten! Aen hetgeen ik u vooraf zeggen moest heb ik niet het minste gepeinsd.

- En wat moest gy my zeggen, arm kind? want gy ook, gy dwaelt, of wel het zyn myne ooren die tuiten.... Ach, sints twee dagen klinkt my alles zoo hol en verward!

- Neen, ik dwael niet; ik moest u zeggen dat gy eene moeder hebt; ik heb die in het klooster teruggevonden. O Jozef, myn lyden is bitter, het uwe is schrikkelyk, maer zy alleen heeft meer en langer geleden dan wy het ooit zullen.

De jongeling zag voor zich: hetgeen hy hoorde was hem te vreemd, te zonderling om zoo in eens begrepen te worden; hy bragt de hand aen het voorhoofd als om zyne gedachten by een te zamelen:

- O ja, Maria, zegde hy, moeder heeft veel geleden; zy was altyd ziek, en nogtans, als ieder reeds sliep werkte zy nog voor ons. O, wel glinsterend moet de kroon zyn waermede zy thans prykt. Maer neen, het was dit toch niet wat gy zegdet.

- Het is van uwe moeder dat ik spreek: herinnert gy u de beeldtenis niet die op de medalie stond?

- Ja, de medalie, zy ook is my ontroofd; maer toch, de priester zegt dat ik my onderwerpen moet.

- Jozef, broeder, ach, versta my eens wel! Gy weet immers, toen wy kinderen waren, dat myne moeder u dan dikwils van uwe ouders sprak; dan werdt gy boos en gy hadt geene woorden bitter genoeg om uwe moeder te beschuldigen. En nogtans, het was zoo onbillyk dat gy dit deedt. Weet dat sedert den dag dat gy haer ontnomen zyt, want men heeft u haer geweldig ontroofd, de arme vrouw geene tranen genoeg heeft gehad om haer hart te ontlasten. De twintig laetste jaren zyn voor de ongelukkige eene eeuwigheid van marteling geweest.

- Is het mogelyk! stamelde de jongeling. O ja, sints lang heb ik gevoeld dat er iets geheimzinnigs, iets noodlottigs op myn bestaen kleven moest. Maer, Maria, God vergeve my, want het is aen geen kind zyne ouders te verdenken, maer is die vrouw die gy myne moeder noemt, wel waerdig uwe vertrouwelinge te zyn, is myne geboorte de vrucht van geene misdaed geweest?

- O zekerlyk neen, Jozef; nooit heeft de deerniswaerdige een oogenblik de baen der reine deugd verlaten; maer ongelukken, maer vervolging en rampspoeden..... Ho, broeder er is niet aen te denken, het harte breekt by zulke wreede herinneringen.

- Laten wy dan het verledene vergeten, myne goede zuster; ik ook heb zulks noodig; het past aen geenen stervenden zich met bekommernissen in te laten, die welligt de driften te ver zouden vervoeren en een hart dat slechts zegenen en vergeven mag, mogelyk met gramschap en haet zouden vervullen. Maer, lieve, het ware my wel troostend geweest, alvorens ik stierve, die moeder, die gy zoo goed en ongelukkig zegt, te mogen omhelzen.

- Helaes, Jozef, zy is ziek, doodelyk ziek: het vernemen van het noodlot van haren zoo lang betreurden zoon heeft haer gansch ter neder gedrukt. O, God weet of deze slag de laetste niet is, of hy met haer leven ook hare marteling niet moet eindigen!

- En dan, Maria, zoo uw vermoeden zich eens verwezenlykte, hoe zoudt gy dan bestaen? vroeg de jongeling, zich gansch in die gedachte verdiepende.

- Broeder, waer aen denkt gy toch? ik heb vertrouwen genoeg in de Voorzienigheid!

- O ja, ik ook, sprak de jongeling in eens opgebeurd, want ziet gy niet, zuster, dat het de Godheid zelve is die u met de hand by myne moeder heeft geleid, opdat zy u zou kunnen vergelden hetgeen uwe ouders weleer voor haren zoon hebben gedaen. Ach, zeg haer, lieve, zeg aen myne moeder dat ik haer bemin, dat ik haer zegen voor iedere weldaed die zy u bewyst, en dat ik haer wachten ga, in een oord, waer ongeregtigheid en verdrukking ons nimmer volgen zullen.

- Jozef, snikte het meisje, terwyl zy op nieuw luidruchtig begon te weenen, is het dan toch waer dat gy sterven zult, is er dan geene de minste hoop geene redding meer?... Ach, myn beminde, hoe meer ik er aen denk, hoe minder mogelyk het my toeschynt. Wat hebt gy gedaen? wie, wie zal dit hoofd, dit geliefde hoofd willen verbryzelen?.... En dit zeggende klemde zy het aengezicht des jongelings

hartstogtelyk op hare borst; met beide armen omringde zy zyn hoofd, alsof wilde zy het met haer lichaem beschutten.

En toch, prevelde hy, morgen om tien ure!....

- Neen, Jozef, ik zeg dat dit onmogelyk is. Zie ginder, dien ouderling, die is wys van ondervinding, en dezen namiddag zegde hy nog dat er veel te hopen was. Ach, het is nog lang vooraleer het morgen zy; en zie, myn hart trilt van vreugde, want er komt my eene gedachte die u onfeilbaer redden moet. Ik weet een meisje die ook wel genade voor haren broeder verwierf.

- Maria gy zult niet, riep de jongeling zich losrukkende.

- O, ik zal wel, broeder, ik zal naer den regter gaen; ik zal bidden, smeeken; ik zal knielen, kruipen voor zyne voeten; Jozef, ik zal alles zoo ik u slechts redden kan.

- Gy zult niet! herhaelde de veroordeelde met kracht. Zie, Maria zoo gy wist hoe my uwe volharding bedroeft; meent gy dat ik zou willen leven aen dien prys... Kniel en verneder u, zuiver en vlekkeloos als gy zyt, voor God alleen, maer niet voor vreemde verdrukkers of laeghartige landgenooten die, door laffe driften beheerscht, alles bezoedelen wat met hen in aenraking komt.

- Helaes, helaes, gy verstoot dan het eenige waermede ik u redden kon; gy hebt dan geene deernis met een ongelukkig meisje, voor hetwelk er weldra niemand meer op de wereld zal bestaen? Ach, Jozef, nooit heb ik, rampzalige, geweten wat ik eenmael in u verliezen moest.

- Daer even, myne lieve, hadt gy meer vertrouwen, meer moed. O, God geve dat die my ook niet fale op het oogenblik dat ik hem het meest behoeven zal; want, Maria, sintsik u daer als myn goede engel nevens my zie, sints myn brandend voorhoofd nog eens op uwe borst heeft mogen rusten, heb ik gaen gevoelen dat het geluk op de wereld niet onmogelyk is.... En toch, voor my is het wel kortstondig.... slechts een droom.....

En de jongeling bedekte zich het aengezicht en weende.

- En als er nog eenige hoop overblyft, sprak het meisje bitter, als ik een middel weet dat hetgeen gy een droom noemt, verwezenlyken kon, en uwe en myne betrachting zou vervullen, dan

verwerpt gy dit en gy dwingt my er aen te verzaken. Maer, broeder, wat geeft het u dat ik voor uw behoud smeeken ga, kunnen eenige stonden van vernedering opwegen tegen een geluk van God weet hoe vele jaren. Ach, nog eens, Jozef, ik bidde u, sta my toe dat ik het doe, herinner u dat zy het is die gy altyd uwe goede zuster noemdet die er om smeekt.

- In Gods name, Maria, martel u niet langer met eene ydele hoop! Wat kon het baten al ware 't dat ik zelfs door een ander middel genade verwierf, daer zulks toch maer zyn zou op voorwaerde van in hunne gelederen moord en verdelging in vreedzame landen te gaen verspreiden. O, denken wy daer niet aen, myn engel, en heb de overtuiging dat er my niets beter overblyft dan spoedig te sterven.

Het meisje antwoordde slechts door bittere snikken; hoe broos het redmiddel ook was waermede zy zich eenige oogenblikken had mogen getroosten, had zy er evenwel heur betrouwen ten volle aen vastgehecht. De beslissende woorden des jongelings, die als gesproken waren om in eens al hare hoop op behoudenis te verdelgen, drukten haer gansch ter neder. Zy boog het hoofd op haren schoot, en haer luid geween ging slechts met uitroepingen van droefheid en wanhoop gepaerd.

Eenigen tyd bleef Jozef met saemgevouwen handen op dit slagtoffer van teêrgevoeligheid staren; zyn blik, waeruit de deernis straelde, getuigde hoe het hem smarten moest zich als de oorzaek van zoo veel lyden te zien. De ouderling en de cipier, die ongemerkt waren binnen getreden, kwamen echter dit tooneel van stil en doodend lyden stooren; zy berigteden den jongeling dat de priester, die hem in zyn laetst oogenblik zou bystaen, op hem wachtte.

By deze woorden scheen de veroordeelde als uit eenen droom te ontwaken; hy sprong regt van de bank waerop hy gezeten was; vatte het meisje in de armen en klemde haer met geweld tegen zyne borst, terwyl hy haer hoofd achterover hellen deed om heur des te beter in het aengezicht te aenschouwen.

- Maria, Maria! riep hy uit, bezie my nog eens wel, opdat ik uit uwe oogen den troost en de sterkte putten moge welke uwe

woorden my niet inspreken kunnen! Het is voor de laetste mael dat ik u in deze wereld zie!....

- Genade! ach, genade voor hem! gilde het meisje op hartverscheurenden toon, en de handen smeekend naer den gevangenbewaerder uitstrekkende.

- Vaerwel, gezegend maer ongelukkig kind, snikte Jozef, terwyl de ouderling Maria in zyne armen nam om er zich mede te verwyderen, vaerwel!.... En de zware deur der gevangenis rolde kryschend, als een eeuwige scheidsmuer, tusschen hen beide toe.

 

Des anderen daegs, reeds vroeg in den morgen, zat Maria nevens het ziekbed harer vriendinne. Sints twee dagen had zy zich zoo weinig mogelyk van hetzelve verwyderd. Wel had het gebeurde van den vorigen avond eenen onbeschryfelyk wreeden indruk in haer gemoed gelaten, wel zat zy daer, het hoofd ten gronde gerigt en met uitgeweende, brandende oogen: maer toch had zy moed en kracht genoeg om de liefderyke taek van verzorging, die zy op zich genomen had, stiptelyk te vervullen.

Zoo als altyd was zy daer wederom de goede engel die, zelf onder het lyden verpletterd, de rampzalige moeder des veroordeelden in haer lyden ondersteunde.

Eenigen tyd reeds had zy in eene kommervolle houding op hare vriendin blyven staren, welke in eene pynlyke sluimering gevallen was. Het scheen haer wel toe dat de zieke door wreede droomen gefolterd werd, want zoowel hare gebaren als de angst die zich op hare wezenstrekken schilderde, verrieden zulks. Willende een einde aen dien toestand stellen, besloot het meisje de kranke te wekken en, haer by den arm vattende, riep zy: moeder, moeder!

De vrouw opende hare groote oogen en vestigde die op Maria. Na hare verstrooide gedachten byeen verzameld te hebben, vroeg zy hoe laet het was. Met afschrik zag het meisje naer het uerwerk dat zich op de schouw bevond, en waervan zy tot alsnu niet dan met moeite hare oogen had kunnen afwenden. Het gevreesde oogenblik naderde zoo snel, dat het haer scheen of de onverbiddelyke naeld

haren loop had verhaest. Met eene stem waer al hare aendoening in sidderde zegde zy:

- Reeds negen ure.

- Negen ure, en myn vader die niet terugkomt! O Maria, ik zie het wel, er is op geene ontkoming meer te hopen! En de vrouw begon bitter te weenen.

- Maer, myn kind, vervolgde zy tusschen hare tranen, weet gy wel zeker of myn vader niet terug is? Ga beneden eens hooren, misschien weet Daniël meer dan wy.

Het meisje gehoorzaemde werktuigelyk; zy wist zeer wel dat de vader niet te huis was en wat kon de dienstbode meerder weten? Ook kwam zy weldra hare plaets hernemen en antwoordde slechts met een droevig hoofdschudden.

- Helaes, alles is dan verloren, zuchtte de vrouw! En de tyd die zoo snel voortspoedt! Maria, ziet gy wel dat er van den hemel geene barmhartigheid te verhopen is?

- Mor niet tegen God, myne goede moeder, zegde het meisje, gyzelve hebt my geleerd my aen zynen wil te onderwerpen. Ach, Jozef is welligt gelukkiger dan wy; het dunkt my sedert gisteren avond dat, zoo ik hem zoo zeer niet beminde, ik zyn lot benyden zou.

- Neen, ik zal niet morren, kind, sprak de vrouw hare afgeteerde armen om de schouders van het meisje slaende; want dit ware eene groote zonde voor degene die de liefde van zoo een engel als gy zyt bezit. Maer verstaet gy wel, lieve, wat dit voor eene moeder zegt, te leven, wanneer het doodsuer van haren zoon slaet? Ach, had ik hem slechts eens mogen zien, had ik na eene scheiding van zoo vele jaren hem maer eens kunnen zeggen: myn zoon! myn kind! wyt toch de schuld van uw lyden aen uwe ongelukkige moeder niet!...

Het meisje droogde de tranen die van de wangen der zieke leekten, en bedekte het wezen harer vriendin met hare kussen. O, in dit oogenblik scheen zy waerlyk met eenen hemelschen geest bezield, want hoe diep de smart ook was gevoeld, toch vermochten hare woorden de arme moeder te bedaren.

Eenigen tyd bleven de vrouwen in dien staet van vermoeijenis die eene overspanning des gemoeds noodzakelyk volgt, en die naby genoeg aen de ongevoeligheid grenst. Doch het meisje had zichzelve zoo ver niet kunnen vergeten dan dat zy van tyd tot tyd niet naer het uerwerk opzag. Naermate het gevreesde oogenblik naderde, kwam ook haer angst geheel terug, en wanneer het niet meer dan eenige minuten verwyderd was, begon haer hart zoo hevig en pynlyk te jagen, dat zy zelve de aendacht der moeder inriep, alsof zy, met elkanders deelneming in haer gezamentlyk lyden in te roepen, eenige verligting bekomen konden.

- Byna tien ure, en nog geene tyding! zuchtte Coleta.

- Ach, moeder, hoop op geene redding meer, want des te bitterder zult gy de teleurstelling gevoelen. Het is niet dan al te waer dat Jozef sterven gaet: de soldaten zyn reeds in aentogt naer het kasteelplein, luister! hoort gy dit volksgewoel niet?... O, er blyft ons niets over dan voor zyne arme ziel te bidden!

- Ja, kind, zegde de vrouw met overgeving, laet ons de gebeden der stervenden lezen. En het meisje knielde voor het bed, prevelde met onstelde stem uit een gebedenboek, terwyl de vrouw hare handen hield samen gevouwen en inwendig bad.

Weldra liet zich eene losbranding hooren; de beide ongelukkige vielen met een snydenden gil in elkanders armen..... Elders verbryzelde men een hoofd; hier, verbryzelde men twee harten!....

Een kwaert uers later kwam de vader van de rampzalige Coleta, eenen geopenden brief in de hand houdende, de kamer binnen. Wrevelig wierp hy zich in eenen armstoel, legde het brandend voorhoofd op de handpalm, en bleef onbeweegbaer ten gronde staren.

Al de vlyt, al de moeite die hy sedert twee dagen had in het werk gesteld om zynen ongelukkigen kleinzoon van de dood te behouden, hadden tot niets gevorderd. Het middel dat hy meende gevonden te hebben om den luitenant tot het herroepen zyner gedeeltelyk valsche getuigenis te dwingen, had van den beginne af gefaeld. Den vorigen dag was hy van 's morgens vroeg naer dezes wooning geweest om hem zyne bedreigingen te herhalen,

doch, zoo als ten zynent, zag de ouderling zich genoodzaekt met even onbeduidende bescheeden terug te keeren. In den namiddag vernam men, na genomene inlichtingen, dat er nog niets was gedaen en dat de toestand des jongelings in alles dezelfde gebleven was. Hierop naer Friwaert teruggekeerd, vond de vader hem niet te huis; des avonds deed hy nog eene pooging maer wederom te vergeefs; hy zag dat deze zich met inzicht van zyne wooning verwyderd hield.

In zyn huis terug gekomen schreef de ouderling eenen brief waer in hy den luitenant met straffe bewoordingen bezwoer, toch de moordenaer van zyn kind niet te worden, en betoogde hoe smartelyk het hem zou zyn den echtgenoot zyner dochter in het verderf te storten, iets wat hy met eed bevestigde te zullen doen, indien deze bleef weigeren.

Dit schrift in hetwelk hy zich echter tot biddens vernederde, deed hy bestellen op het oogenblik dat hy zich met Maria naer de gevangenis begaf. Laet in den avond ging hy om antwoord; maer den volgenden morgen kon hy terugkeeren om het berigt te ontvangen, dat de luitenant zich sedert den vorigen middag niet meer had vertoond, en dat hy vervolgens den brief niet had gezien.

Nu zag de ouderling alles verloren; aen genade was niet te denken, dit middel had hy reeds voor zoo veel hy vermogt beproefd; en Friwaert aenklagen, wat gaf dit? Zyn schelmstuk bewees niet dat de jongeling onpligtig was. Radeloos liep hy langs de straten, niet wetende waer den ontaerden vader te vinden; met de menigte verscheen hy op het kasteelplein, altyd nog eenige hoop koesterende, tot dat het laetste oogenblik verschenen was.

Bedroefd, en tot in de ziel op Friwaert verbitterd, ging hy naer huis om de beschuldiging die hy tegen dezen inbrengen ging in schrift op te stellen. Met vrees had hy den stond zien naderen op welken hy zyne dochter zou gaen terug vinden. Hy die, om haer op te beuren den goeden uitval zyner plannen zoo hoog had geroemd, moest nu gaen zeggen en bekennen dat zyne poogingen waren mislukt, dat alles verloren was, en dat men zich ten slotte onderwerpen moest.....

Maer hadden zyne bedreigingen het enkel en eenig doel dat hy in dezelve beoogde niet bereikt, zy hadden evenwel haer uitwerksel niet gemist. Toen hy zyne wooning binnentrad, werd hem den brief besteld dien hy nog opengevouwen in de handen hield, wanneer hy by de vrouwen kwam; dit schrift was van Friwaert en luidde nagenoeg als volgt:

 

‘Mynheer,

 

Mogelyk herinnert gy u nog dat, toen ik u de laetste mael verliet, ik u deed verstaen dat gy in uwe ontwerpen op my, om uwen kleinzoon te redden, niet gelukken zoudt. Hoe behendig uwe middelen ook berekend waren, zal hy evenwel binnen een uer opgehouden hebben te bestaen. Zoo zyne dood uwe dochter smarten moet dat zy zulks aen zichzelve wyte, want zy is schuld van alles. Toen ik nog liefde en vurige liefde voor haer had, heeft zy die miskend, zy heeft my bedrogen en gehuicheld met hare trouw. Daerom heb ik my trachten te wreken op haer en, om die wraek op eene schrikkelyke wyze te voltooijen, ziet gy wel dat het my aen middelen niet gemangeld heeft. Nu is het aen u uwe bedreigingen ten uitvoer te brengen, maer wees vooraf verzekerd, dat die my niet treffen zullen.....’

 

Diep ontstelden deze regelen den ouderling, het smartte hem telkens by herhaling zyne dochter zoo valschelyk beschuldigd te zien, en de laetste zinsnede, was die wederom niet eene hoonende uitdaging, eene spotterny den luitenant zoo gemeen? O, die mensch was dan de ware duivel, de kwade geest zyns huisgezins!

Edoch, het was geene spotterny; sints twee dagen had Friwaert er den lust niet meer tot gehad, sints twee dagen had hy beginnen te gevoelen dat hy wel schuldig wezen moest. Een diepgegronde twyfel of zyne echtgenoote wel waerlyk zoo pligtig was als hy tot heden geloofd had, was opgerezen in zyne ziel. Maer steeds vreezende zulks aen zichzelven te bekennen, bleef hy in die gedachte voortdweepen, tot zoo ver, dat de ellendige niet wilde zien wie hy opofferen ging. En om der menschen vervolging te kunnen ontgaen, had de godverlatene er niet eens op nagedacht dat hy zich

tegenover den wreker der onschuld plaetsen ging. In den loop van den dag vernam men dat hy zichzelven van het leven had beroofd.

En wat werd er van de ongelukkige zuster Coleta? Door de bestendige zorgen der teedere Maria ontkwam zy aen de ziekte die haer tot aen den boord van het graf had gebragt. Zy leefde immer voort met haren ouden vader en de gezellin die, zoo zy het zegde, de troostengel was dien God op hare levensbaen had gezonden. De hoop op een ander leven, waer zy hare geliefde betrekkingen weder gingen vinden, werkte krachtdadig genoeg op deze vrome zielen, om haer het nawee van al hare rampen, gelaten te doen dragen.

Het eenigste dat zy nog vreesden en dat hare zielen met een angstig vooruitzicht bekommerde, was dat zy die reis naer de eeuwigheid niet gezamentlyk zouden kunnen aenvangen, dat er schier onfeilbaer een van beide overblyven moest, voor welke dit lang verbeiden dan nog eene marteling zou zyn geweest.

 

P. Van Delen.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs