Het Taelverbond. Jaargang 3
(1847)– [tijdschrift] Taelverbond. Letterkundig Tydschrift, Het–
Auteursrechtvrij
[pagina 97]
| |
De zoon van den leeuw.
| |
[pagina 98]
| |
zich door zyne dapperheid onderscheiden en gansch Europa wedergalmde van zynen roem. Van verre krygstogten in zyn vaderland teruggekeerd, zag hy dit door de begeerlyke eischen van Frankryk onderdrukt. Toen zwoer hy aen elke overweldiging van Filips den Schoone te wederstaen, en van dit oogenblik, is hy zynen eed getrouw gebleven. Deze vorst had in Vlaenderen geen onverzoenlyker vyand dan hy. De haet, dien hy tegen dien koning voedde, werd hem eene worsteling van alle dagen, van alle stonden. Hy was de verpersoonlyking dier Klauwaerts, gelyk men ze noemde, welke den Slag der gulden Sporen wonnen, na zich, in de Brugsche metten, tot die onbegrypelyke zegeprael voorbereid te hebben. Gedurende twintig jaren had Robrecht te kampen met den overweldigingsgeest van drie achtereenvolgende fransche kondigen, die, uit denzelfden bloede gesproten, hunnen haet tegen al wat vlaemsch was, van elkander schenen over te erven. Johanna van Navarre, vrouw van Filips den Schoone, verfoeide het huis van Vlaenderen. In de byzonderheden van dien wrok, welke zooveel onheilen na zich sleepte, zullen wy hier niet treden: het zy genoeg als wy zeggen dat de verdelging van dien stam, de meest geliefkoosde harer droomen was. Enguerrand de Marigny en Pierre de Nogaret, wier namen de gansche geschiedenis uitmaken, hielpen de koninginne in het volvoeren van haer wraekzuchtig opzet; zy begonnen, eerloozen als ze waren, met de takken van den ouden stam, dien zy vernielen wilden, aen te randen. De jongste van graef Gwydes dochteren, Filippina, de schoone verloofde van Eduard van Engeland, lag in de kerkers van het Louver. Zy werd vergeven, en koningin Johanna beschuldigde men van dien moord. Korts daerna greep de slag van Kortryk plaets, en Robert van Artois liet aldaer het leven. Razend, omdat zy in die meslée de vilains et de manansGa naar voetnoot1 gelyk de Franschen het vlaemsche leger heetten, haren oom verloren had, zou de onverzoenlyke koningin de gansche grafelyke familie onder de hand willen gehad hebben, om ze met eenen enkelen slag te | |
[pagina 99]
| |
verpletteren. De gelegenheid om hare wraekzuchtige plannen ten uitvoer te brengen, bood zich al spoedig aen. Gwyde van Dampierre en verscheidene zyner kinderen zuchtten sints lang in de gevangenissen des franschen konings. In het verdrag van 1305, dat Vlaenderen zoo noodlottig werd, was, onder anderen, de vrymaking des ouden graven, vastgesteld. Maer destyds verstond de staetkunde, welke een Machiavelli of Talleyrand scheen te bezielen, het ten uitvoer brengen van een verdrag op eene gansch andere wyze. Nauwelyks hadden de vlaemsche gemeenten de eerste voorwaerden des vredes aenvaerd, of de mare van Gwydes overlyden werd alom verspreid. Nog altoos omsluijert eene ondoordringbare geheimenis, hetgeen er voorviel in de kerkerholen van Compiègne, toen daer, op 7 maert 1305, de graef van Vlaenderen, verre van zyne kinderen, verre van zyn vaderland, eenzaem en verlaten den geest gaf. Wanneer Robrecht de teugels van het graefschap in handen kreeg, wist Frankryk hem nieuwe bezwaren te opperen, onder voorwendsel, dat hy de voorwaerden, in het verdrag aengeduid, niet te na kwam. Om des te beter te gelukken, blies het tusschen de huizen van Vlaenderen en Henegouw het vuer van oude veeten weder aen, welke niets noodig hadden dan eens opgerakeld te worden, om beide landen in lichterlaeije vlam te zetten. Hoewel hy met zynen neef Robrecht eenen wapenstilstand van vyf jaren gesloten had, ging Willem, graef van Henegouw, Holland en Zeeland een verbond aen met koning Filips, die, by middel dezer verdeeldheden, zyn doel, namelyk de zoo lang betrachte verovering des graefschaps, wel hoopte te bereiken. Maer daer was eene voorzienigheid die dat ongelukkig land bewaekte; zonder haer ware Vlaenderen, uitgeput van geld en mannen, na eenen oorlog van zoo vele jaren, bezweken in de vreeselyke worsteling, waer Filips den Schoone uit den geest van onafhanklykheid der Vlamingen, uit den twist tusschen Robrecht en zynen zoon ontstaen, uit den wederstand der Klauwaerts, uit de goede inzichten der Leliaerts, in een woord, uit al wat hem dienen kon, party wist te trekken. Zyn zoon, Lodewyk de Muiter, gebruikte al even geweldige middelen om Vlaenderen onder het juk | |
[pagina 100]
| |
te brengen. Dezes opvolger, Filips de Lange, vast vermoeid van zoo veel menschenbloed nutteloos te vergieten, nam zyn toevlugt tot list. Hy slaegde in zyne onderneming; eene soort van overeenkomst werd tusschen beide partyen gesloten, en het gevolg dier schikkingen was het huwelyk van Lodewyk, Robrechts kleinzoon, met Margaretha, des franschen konings dochter. Robrecht van Bethune nogtans, hetzy hy nu zyne vorige, vreeselyke zielskracht verloren had, hetzy hy, op het einde zyner dagen omgeven van Leliaerts die de meerderheid der groote heeren in het graefschap uitmaekten, zich inbeeldde dat hy, na zoo vele opofferingen, niets meer kon dan zich nederbuigen voor de fransche almagt; - Robrecht van Bethune scheen zynen ouden wrok te vergeten. Hy onderteekende de voorwaerden van het verdrag van Parys, stond Ryssel, Dowai en Orchies, dat nu byna sedert twintig jaren het hoofdpunt dier bloedige geschillen was, aen Frankryk af, en gaf met vreugde zyne toestemming aen eene verbindtenis tusschen zynen stam en dien der Valois. En inderdaed, men moet zulks bekennen, dit was een doelmatig middel om aen de rampen des graefschaps een einde te stellen. Maer de gemeenten, die haer bloed hadden vergoten om de verbrokkeling des vaderlands te beletten, aenschouwden dit alles onder zulk een voordeelig daglicht niet. Stilzwygend en met tegenzin gaven zy hare toestemming aen die overeenkomst. Ook verloor Robrecht veel van eene volksliefde, welke zyne vertrouwelykheid met de Leliaerts reeds duchtig verflauwd had. Van al de Vlamingen die de vreemde overheersching haetten, was er geen zoo afkeerig van als Lodewyk van Nevers, des graven erfgenaem en oudste zoon. Met innig smartgevoel had hy de verandering van zyns vaders denkwyze gadegeslagen. Veel minder schreef hy die aen eene diepe overtuiging, dan aen eene verzwakking van 's mans geestvermogens toe, en, zoo hy zyn eigen meester ware geweest, dan hadde hy er voorzeker nooit in toegestemd, zynen zoon aen de dochter van Vlaenderens aerdsvyand te schenken. Maer, door Robrecht van Bethune beurteling gepraemd, en met de ontvreemding zyner erven bedreigd, door de smeekingen der Leliaerts | |
[pagina 101]
| |
vervolgd, op alle wyzen, en langs alle kanten gedwongen en geprest had hy die verbindtenis aengenomen. Daer hy echter wilde toonen hoe weinig hy haer goedkeurde, vertrok hy naer zyn graefschap van Nevers, zynen vader overlatende aen den invloed der franschgezinden, wier getal rondom hem dagelyks grooter en grooter werd. Filips de Lange wendde nogtans zyne oogen van Vlaenderen niet. Door het verdrag van Parys benoemde Robrecht Lodewyk, zyn oudsten zoon, tot opvolger in het graefschap, by uitsluiting van zyn tweeden zoon, insgelyks Robrecht geheeten, aen welken hy, ter vergoeding, eene menigte landeryen liet, onder voorwaerde dat deze aen alle toevallig erfregt op het graefschap Vlaenderen zou verzaken. Daer werd terzelfder tyd vastgesteld dat, indien Lodewyk van Nevers vóor Robrecht kwam te sterven, diens zoon, Lodewyk, dezen laetsten opvolgen zou. In dier voege was de koning van Frankryk verzekerd dat het graefschap zynen schoonzoon niet kon ontgaen. Daer hy echter de vyandelyke gevoelens des graven van Nevers jegens Frankryk kende, en veronderstelde dat, volgens den natuerlyken gang der zaken, graef Robrecht de eerste moest sterven, vreesde hy dat Robrechts zoon, het bewind in handen krygende, het gesloten verdrag zou in den wind slaen, en zich verbinden met de Engelschen en Vlamingen, om de steden Ryssel, Dowai en Orchies, welke hem zooveel moeite gekost hadden, op nieuw aen Frankryk te ontrukken. Dan geraekten de kwade driften weder aen het gisten; haet en heerschzucht ontwaekten geweldiger dan te voren; Leliaerts en Franschen zwoeren met duren eede, dat Lodewyk van Nevers geslagtofferd zou worden. Graef Robrecht, afgeleefd naer ziel en lichaem, werd omsingeld van bedriegers die hem ophitsten tegen zynen zoon, die dezen afschetsten als een heerschzuchtig en wederspannig kind, dat zynen vader altoos had gedwarsboomd, zoodra er sprake was van met Frankryk vrede te sluiten, en aen Vlaenderen wederom rust te doen erlangen. Geheel zyn handel en wandel werd verkeerdelyk uitgelegd; zyne afwezendheid ging door voor ongehoorzaemheid; de schandelykste geruchten werden over gansch zyn gedrag uitgestrooid, tot zoo | |
[pagina 102]
| |
verre, dat de ongelukkige gryzaerd misschien zou geweigerd hebben zynen zoon te ontvangen, indien deze by hem op een onderhoud aengedrongen had. Pierre de Pecquigny was het werktuig des vreemden in al die hatelyke kuiperyen. By den grave ingeleid door de heeren van Hallewyn en van Ghistel, de twee hoofden der Leliaerts in Vlaenderen, had hy derwyze Robrechts vertrouwen weten te winnen, dat deze hem welhaest als een beproefden en belangloozen vriend liefhad. Het was in september 1322, weinige maenden nadat het verbond tusschen den koning van Frankryk en den graef van Vlaenderen met een verdrag gesloten werd. Zooals wy gezegd hebben, scheen de gryzaerd in droeve gepeinzen weggezonken, aen innig zielelyden ten prooi. Hy werd uit zyne mymering opgewekt door de tegenwoordigheid van iemand die met al de vertrouwelykheid eens bevrienden, de zael binnentrad. Robrecht zag op, wreef met zyne vermagerde hand over zyn voorhoofd, als wilde hy er een nevel van pynlyke herinneringen van wegjagen, en, den binnentredende herkennende: - Zyt gy het, trouwe Pecquigny, sprak hy, weemoedig glimlachende, terwyl hy den Franschman de hand reikte. - Ja, heer graef, antwoordde deze, en het scheen als of hy met angstvolle, diepbedroefde blikken om zich heen zag. Pierre de Pecquigny was een klein, mager manneken. Zyn droog voorkomen had iets onaengenaems en terugstootends, dat hy met zyne hoofsche gebaren en zyn honigzoeten toon niet vergoeden kon. In zyne kleine, immer rondzwervende oogen, in gansch zyne houding lag eene onrust, een weifelen welk niets goeds voorspelde, en, wat moeite hy zich ook gaf om haer te verzachten, bleef zyne stem snydend en schrael. - Maer wat is er dan toch gebeurd? vroeg Robrecht, verschrikt door de uitdrukking welke op het gelaet van het mager manneken te lezen stond. - Och God! heer graef, zult ge my met kalmte en zonder afgryzen aenhooren kunnen? Ik wilde dat ik uw vaderharte niet moest verbryzelen... Uw leven is in gevaer... | |
[pagina 103]
| |
- Myn leven! mompelde de graef. Laffe spotterny! maer het is de moeite niet meer waerd dat men het my ontneme, ik heb nog zoo weinigen tyd overig. Ik voel het, ik ben digt by het einde..... - Niet digt genoeg voor een ontaerden zoon! fluisterde Pecquigny den gryzaerd op doffen toon in het oor, om hem al het afgryselyke dier openbaring beter te doen beseffen. - Wat zegt gy, rampzalige! Myn zoon Lodewyk zou naer myn leven staen? riep de graef, zich met eene koortsige beweging oprigtende. Maer hy viel aenstonds in zynen zetel neder, en, zyn aenzicht met beide handen bedekkende: - Ha! maer dat is niet zoo, niet waer, Pecquigny? Ik heb u kwalyk verstaen, niet waer? stamelde hy met gebroken stemme, terwyl hy in de gelaetstrekken van dien ongeluksbode eenige hoop te lezen zocht. - Helaes! heer graef, ik zeg u de waerheid.... men wil u vergeven. - Maer, hoe weet gy? - De ellendeling, welken Lodewyk van Nevers met het uitvoeren van zyn schelmstuk belast had, is my het opzet van uwen zoon komen bekend maken.... Onder twee voorwaerden, heeft hy dit verraed gepleegd: ten eerste dat hy om zyne daed nooit vervolgd of belaegd zal worden, ten tweede dat men hem eene somme van 100 ponden als belooning geven zal. - Myn zoon een vadermoorder! snikte de arme gryzaerd, op hartverscheurenden toon. O God! waer heb ik dan toch op de wereld zulke kastyding verdiend, dat de hemel dit monster op myne levensbaen heeft gesmeten?... Het is dan dáer dat hem zyne heerschzucht, zyne ongehoorzaemheid heeft gebragt! Het is zoo dat hy myne teedere zorgen, myne liefde, myne zelfverblinding beloont! Het is daerom dat hy altyd weg was, dat hy myne tegenwoordigheid schuwde, dat hy zich maenden lang in zyn graefschap van Nevers ophield, zonder in de minste betrekking met zynen ongelukkigen vader te treden! Wat helsche geest heeft hem dan toch dit yselyk opzet ingeblazen? - Gy vraegt zulks, heer graef, hernam Pecquigny met ver- | |
[pagina 104]
| |
pletterende koelheid; maer vergold hy u ooit de liefde die gy hem toedraegt? Deed hy ooit iets om u te behagen, om uwe verlangens te voorkomen? O neen, altoos uwe inzichten bestrydende, heulde hy met de gemeenten die tegen u opstonden; wanneer gy den vrede met Frankryk sluiten wildet, zocht hy, door alle middelen, de liefde der Vlamingen van u af te wenden om ze op zich te trekken, onder voorwendsel dat hy de onafhanklykheid des vaderlands verdedigen moest.... Ja, heer graef, vervolgde de helsche Pecquigny, om de wonde op welke hy reeds zoo lang het zwadder zyner lastertael gespogen had, nog meer te verbitteren; ja, gy zyt te goed, gy zyt verblind geweest! Sints tien jaren heeft Lodewyk alles in 't werk gesteld om u omver te werpen en na u te heerschen.... Zyn schandig gedrag, zyne zedelooze uitspattingen hebt gy gelaekt, gy hebt hem uit uwe tegenwoordigheid verbannen, en die vernedering heeft in zyn hart eenen haet ontstoken, eenen onverzoenlyken haet tegen u en de dappere Leliaerts, welke die altyd vernieuwde euveldaden niet verduren konden.... - Helaes! onderbrak hem de oude Robrecht, ik heb misschien te vroeg den raed myner vrienden gevolgd; want, gy moet toch bekennen dat men het ongelyk van mynen zoon zeer vergroot had; het vervolg heeft zulks bewezen. - Aen die welwillendheid welke gy laet blyken, erken ik de goedheid uws harten.... Maer graef Lodewyk verdient die niet.... Nooit kon hy u het vertrouwen vergeven, welk gy uwen tweeden zone, Robrecht, schonkt. Het was Robrecht dien gy in uwe plaets naer Reims stuerdet om, by de krooning van Lodewyk den Muiter, het zwaerd voor dien koning te dragen; het was Robrecht, dien gy als Vlaenderens voogd aensteldet, toen gy naer Parys over den vrede waert gaen onderhandelen; het was nogmaels Robrecht dien gy met de andere gezanten, naer Avignon, tot paus Joannes XXII zondt, om dezes bemiddeling te vragen in de geschillen tusschen uw volk en den koning van Frankryk opgerezen. Welnu, de hoogmoed van Lodewyk van Nevers is gekwetst geworden door die voorkeur, toegestaen aen | |
[pagina 105]
| |
zyn jongeren broeder, aen dien Robrecht, welken hy reeds zoo ten onregte haette, omdat hy, volgens Lodewyks beweering, in de verdeeling uwer goederen, meer bekomen had dan hem toekwam.... Hy wilde zich dan wreken, heer graef, hy wilde uwen dood, om zelf te heerschen, om daerna zynen broeder uit zyne erven te verjagen, met de Engelschen een verbond aen te gaen, de Vlamingen op te hitsen, en eenen nieuwen oorlog tegen Frankryk te beginnen, wanneer ieder deftig burger niets meer dan vrede en eendragt tusschen de beide landen verlangt.... Ho! heer graef, zoo ik u niet als de getrouwste uwer dienaren ware toegedaen, zou ik u al die pynlyke zaken niet komen bloodleggen; ik versta wat het uw vaderharte kosten moet, al die verraderlyke aenslagen te aenhooren. Maer het is noodig dat gy levet om den bond met koning Filips den Lange aengegaen, te bevestigen, het is noodig dat de wederspannige zoon gestraft, en de geest van oproer voor eeuwig verpletterd worde! - Ik geloof u, Pecquigny; gy hebt my daer een hoog bewys van uwe verkleefdheid gegeven. Lodewyk van Nevers is myn zoon niet meer. Van heden af verloochen ik hem en ga ik hem aen de geregtigheid myner baronnen overleveren. Zit daer neêr, Pecquigny, en schryf. En de graef van Vlaenderen wien de verontwaerdiging iets van zyne oude zielskracht weêrgegeven had, deed den snooden bedrieger het bevel opschryven, op staenden voet den graef van Nevers aen te houden, en hem in het kasteel van Rupelmonde te doen opsluiten, tot dat een regelmatig onderzoek over zyn lot beslissen zou. - Thans gelast ik u den inhoud dier brieven te doen uitvoeren, ging Robrecht voort. Gy zult zien of ik goed regt doe; myn zoon heeft op myne toegevendheid geene aenspraek meer wanneer de geregtigheid hem van my eischt. - Heer graef, ik heb myn pligt gedaen en gy de uwe, antwoordde Pecquigny en vertrok. Nogtans had het besluit des graven den valschen uitzendeling | |
[pagina 106]
| |
der Leliaerts niet voldaen. Hy wilde Lodewyk van Nevers gestraft zien; maer zonder gerucht en in het duister. Voor het hof der ryksbaronnen verschynen, Pecquigny wist wel, dat dit voor den beschuldigde een middel was om zyne onschuld op eene schitterende wyze te doen blyken. Een onderzoek in de gewoone vormen, had vele netelige vraegpunten doen opryzen, welke allen ten voordeele van Lodewyk beslist zouden worden. Leliaerts en Klauwaerts hadden wederom tegenover elkander gestaen, de kuiperyen der eerste zouden ontdekt worden en moeijelyk ware het te voorzien waer de wederwerking door dit zonderling geding te weeg gebragt, zoude opgehouden hebben. Ook verliet Pecquigny het kasteel van Yperen, met onrust en misnoegdheid in het harte. Hoe slim, hoe doortrapt hy ook zyn mogt, aerzelde hy een oogenblik over het besluit dat hem te nemen stond. Eindelyk zich voor het voorhoofd slaende als iemand wien eensklaps de gedachte, welke hy lang gezocht heeft, te binnen schiet, sprak hy tot zich zelven: - Ik heb de gramschap van den eene te baet genomen, rigten wy ons nu tot de heerschzucht van den andere! | |
II.De heer van Vianen was een dier magtige vlaemsche baronnen, welke om hunnen wederstand aen de overweldigingen van Frankryk, den toen zoo roemryken naem van Klauwaerts verdiend hadden. Vriend van Lodewyk van Nevers, had hy niet opgehouden de nauwste betrekkingen met hem te onderhouden en had hy zich onophoudend getrouwen aenhanger zyner party getoond. Toen de vrede met Frankryk geteekend was, had de heer van Vianen tot zynen edelen vriend, welke zyn verblyf te Nevers gevestigd had, eenen bode gestuerd, om hem te verzoeken op de feesten die hy in zyn slot geven zou. Lodewyk had de uitnoodiging zyns getrouwen aenhangers niet kunnen afslaen; hy was gekomen, hoewel | |
[pagina 107]
| |
hy weinig trek gevoelde naer dit Vlaenderen waer zyn vader en zyn broeder hem weinig heen te lokken schenen. De groote zael van het kasteel te Vianen weêrgalmde van vreugdekreten en feestgejuich. Het vrolyk schertsen, het schaterlachen en de drinkliederen, klonken met verwarde toonen door elkander heen. Frankryks wynen perelden in de breede zilveren hanapsen, die gedurig in het ronde gingen. Rondom eene rykopgedischte tafel zat een twintigtal heeren, wier verfrommelde kleedy zoowel als hunne woorden en woeste gebaren getuigden, dat er van eene zoo even gehouden jagtparty sprake was. Aen het achtereinde der zael brandde, in eene dier voorvaderlyke schouwen welke men thans niet meer dan in oude kloosters terugvindt, een hoogopflikkerend vuer. De glans dien het verspreidde, zoowel als de drie yzeren lampen die aen het welfsel hingen, hulde al die gelaetstrekken in dien waggelenden, weifelachtigen gloed, welke het den schilder zoo moeijelyk is met getrouwheid weder te geven. Het was Sint-Huibrechts dag, een feest door iederen jager thans nog met godsdienstigen eerbied gevierd. Met den vroegen morgen was de schitterende stoet het slot van Vianen uitgetrokken, om op het wild, dat er destyds in overvloed was, los te gaen, en, in der waerheid, bogen en valken der edele gasten hadden zoo wel hun best gedaen, dat de keuken van hazen, wilde konynen en sneppen opgepropt was. Elk jager, iets wat zelden gebeurt, was over zynen dag tevreden. Ook werd er teug op teug gedronken, om al de vermoeijenissen te vergeten, welke men had uitgestaen gedurende den langen, harden togt. Aen het oppereinde der tafel zat Lodewyk, graef van Nevers en Rethel. - By Sint-Huibrecht van Ardennen! riep hy toen ieder over zyne eigene behendigheid en al den buit, dien hy gemaekt had, gestoft had; het schynt dat ik alleen ongelukkig ben geweest. Ik had al wel juist te mikken, gelyk mynheer d'Oultre u kan getuigen, nooit kon ik iets houden liggen. - Ge zyt al te nederig en te regtuit, heer graef, antwoordde hy die aen Lodewyks linkerzyde zat. Ik geloof waerachtig, dat het wild u wou beet nemen met zich niet te laten afmaken. | |
[pagina 108]
| |
- Eh! myn goede vrienden, riep de heer van Vianen eensklaps uit, wat houdt gy u bezig met gelukkige of ongelukkige scheuten? Wy zyn terug in ons kasteel om dezen dag te vieren. Dat gaet ter eere van mynheer Sint-Huibrecht! en hy stak zynen drinkbeker omhoog. - Ter eere van mynheer Sint-Huibrecht! riepen allen in geestdrift en insgelyks hunne hanapsen boven hun hoofd verheffende. De deur ging op dit oogenblik open. De slotvoogd kwam, gansch ontroerd, tot by den heer van Vianen, en fluisterde hem iets in het oor. - God sta my by! sprak deze toen hy den slotvoogd aenhoord had, myne heeren, dat is een wonder voorval, acht wapenknechten, door eenen hoofdman geleid, zyn dit slot binnengetreden en vragen naer mynheer van Nevers. - Naer my! riep de graef verwonderd, dat is zonderbaer. En waerom? - Ik zal gaen zien, hernam de heer van Vianen. Doch als hy wilde uitgaen kwam de slotvoogd terug, en overhandigde den grave van Nevers een perkament met het zegel van Robrecht van Vlaenderen bestempeld. - Oh! oh! wat mag myn zeer geduchte vader zoo laet op den dag van my verlangen, zei Lodewyk schertsend. Maer nauwelyks had hy het perkament ontplooid, of eene doodsche bleekheid verspreidde zich over zyn gelaet. - Wat is dat? wat is dat? vroegen verscheiden der gasten met zichtbare onrust, daer zy de ontsteltenis zyner wezenstrekken bemerkten. - Dat is nu onverstaenbaer! vervolgde Lodewyk, terwyl hy zyne vastheid poogde te hernemen; daer wordt iets schrikkelyks tegen my gebrouwd, geloof ik; hoort eens die geheimzinnige zinsnede van dezen brief: ‘Zeker groote misdaed wordt u te laste gelegd; wy heeten u uw persoon zonder uitstel over te leveren in de handen van drager dezer, welke, van onzentwege gelast is, u, in ons kasteel van Rupelmonde, te geleiden.’ | |
[pagina 109]
| |
- Van Rupelmonde! maer dat is eene gevangenis waer niet wordt opgesloten dan wie van de hoogste misdaden beschuldigd wordt! riep de heer van Vianen. In uwe plaets zou ik een tweeden bode wachten. - Gy ziet het, myne goede heeren, sprak Lodewyk met edele verontwaerdiging, myne vyanden houden niet op in het duister tegen my te werken. Helaes! ik meende dat ze my nu met ruste zouden gelaten hebben. Ik hoopte vreedzaem en gelukkig te leven. Ik bedroog my! de Leliaerts zyn onverbiddelyk.... - Heer graef, dat moet eene noodlottige vergissing zyn. - Neen, neen, alle wederstand aen de bevelen myns vaders zou hunne strengheid schynen te regtvaerdigen. - Wy zullen u vergezellen, riepen verscheidene vrienden des graven; wy zullen waken op dat gy het slagtoffer eener hinderlaeg niet moget worden. - Heb dank, heb dank, myne heeren! eens, hoop ik, zal ik uwe opregte genegenheid kunnen vergelden. Haelt de gramschap des graven van Vlaenderen niet nutteloos over u. Wacht betere tyden om my van dienst te zyn. - Myn gezelschap zult gy ten minste niet kunnen weigeren, sprak Garnier, de kapelaen van graef Lodewyk. - Nu, het zy zoo, u kan ik welligt in 't kort van noode hebben, volg my. Tot wederziens, beminde en trouwe vrienden, sprak de ongelukkige vorst, terwyl hy beurteling de hand van byna al de aenwezigen ging drukken. Vaerwel, misschien... voegde hy er zuchtend by. En aen de sombere wolk die op dit oogenblik zyn voorhoofd drukte, was het ligt te gissen dat hy over zyne toekomst niet gerust was. Eenige stonden later, ofschoon de nacht reeds lang gevallen was, reed de graef van Nevers en Rethel, vergezeld van zyn getrouwen biechtvader, droevig en mymerend, te midden der lyfwacht die hem naer het kasteel van Rupelmonde geleiden moest. | |
[pagina 110]
| |
III.Een draver, gansch met zweet en stof bedekt, stapte over de ophaelbrug van het kasteel van Cassel, gewoon verblyf van Robrecht, des graven van Vlaenderen jongsten zoon. De ruiter welke dit paerd bereed vroeg om aenstonds by den edelen meester van dit slot toegelaten te worden. Deze liet den vreemdeling niet wachten; maer hem te gemoet ylend, ontving hy hem met die vertrouwelykheid welke men slechts voor zyne goede vrienden ten toon spreidt. - Voorwaer, heer van Pecquigny, dat is een bezoek waeraen ik my niet het minste verwachtte. - Edele heer, ik kom lynregt van Yperen, en heb u over de gewigtigste zaken te onderhouden. - Uw geheimzinnig voorkomen maekt my ten uiterste nieuwsgierig. Kom binnen en dan zult ge my, tusschen een glas ouden Beaunerwyn en een gebraden ganzenbout, eens spoedig zeggen wat er gaende is. Wanneer al de knechten de zael, waer zyzich bevonden, verlaten hadden, schoof Pecquigny zyn stoel nader by dien van Robrecht, en begon in dier voege: - Gy weet dat ik aen uwen vader gehecht ben en dat ik hem meer dan een bewys myner genegenheid heb gegeven. - Ja, ja, ik weet dat ge een razende Leliaert zyt. Maer wat geeft dit, nu Leliaerts en Klauwaerts elkaer verstaen moeten, mits de vrede gesloten is. Verder.... - Zie hier wat ik u heb mede te deelen. En Pecquigny ontwikkelde wyd en breed hetgeen hy te zeggen had, legde de ontwerpen van Lodewyk van Nevers tegen zynen vader bloot, en verhaelde welke maetregel er genomen was om dien misdadigen zoon te kastyden. | |
[pagina 111]
| |
- Lodewyk wil myns vaders dood! riep Robrecht van Cassel, bitter glimlachend uit. Niets verwondert my in dit, onder zoo vele opzichten, hatelyk mensch. Slechte zoon, slechte broeder.... Ik heb het altoos gedacht dat hy de schande zou zyn van ons geslacht, dat hy 't blazoen van den huize van Vlaenderen zou bezoedelen. En hy is het nogtans die in het graefschap van Vlaenderen zal opvolgen. - Ja, zoo gy zwak genoeg zyt om dat niet te beletten. - Wat zegt ge? - Dat gy met van uw toevallig erfregt af te zien, verzaekt hebt aen alle aenspraek op het graefschap, hernam Pecquigny, met vonkelende oogen, met snerpende stem. - Ja, gy hebt gelyk, sprak Robrecht, ik heb my te goeder trouw laten om den tuin leiden; met dit verdrag, dat my myne regten ontnam te onderteekenen, heb ik myne eigene oneer onderteekend.... - Welnu! dit alles kunt gy verbeteren, ging de sluwe onderhandelaer voort. - Hoe dat? geef my een middel om terug te krygen wat ik verloren heb. - Eerst moet de vadermoorder voor zyn schelmstuk boeten. Ja, Robrecht, daer valt niet te aerzelen, uw broeder moet sterven, hy moet.... maer door Vlaenderens ryksbaronnen mag hy niet geoordeeld worden.... - Waerom niet? Het vonnis ware des te plegtiger. - Ja, maer uw naem, de naem uws vaders, de naem van gansch uw geslacht ware voor immer geschandvlekt. Een zoo afgryselyk schelmstuk bezoedelt al wat het omringt. Wanneer de beersen zullen vergaderd zyn en bewysstukken zullen vragen, o! vrees dan niet, daer zullen er in tyds geleverd worden; dan zal elke nieuwe inlichting, elke nieuwe omstandigheid de schuld uws broeders vergrooten en de misdaed nog yselyker maken; dit geding zal gansch de Christenheid overklinken; koningen en prinsen zullen weten dat er in het geslacht der graven van Vlaenderen een vadermoorder is geweest, en wanneer gy hunne | |
[pagina 112]
| |
kinderen voor uwe kinderen zult ten huwelyk vragen zullen zy voor u terugdeinzen, als of de vloek van Gods kerke was neêrgebliksemd op uw hoofd.... - Dan moet men hem de vryheid wedergeven, sprak Robrecht van Cassel, ondanks zich zelven, door Pecquigny's woorden verschrikt. - Neen, neen, dat niet..... maer hem treffen, 's nachts, in zyne gevangenis, opdat die schande niet kome over u.... - Myn broeder! sidderde Robrecht. - De moordenaer uws vaders! grynsde Pecquigny. - Wat doen? God! wat doen? - Lodewyk van Nevers eens dood, hebt gy de handen vry, vervolgde Pecquigny, om in het hart des vorsten de heerschzucht weder op te wekken. - Ho! maer gy vergeet de voorwaerden van het verdrag van Parys! riep Robrecht ongeduldig; en gy zyt het dien ik zoo hoor spreken, gy Pecquigny, de slaef, de ziele der Leliaerts. - Wel, mynheer, niets hoofdzakelyks is er aen die voorwaerden veranderd. Met zyne dochter aen den jongen Lodewyk te schenken, had de koning van Frankryk niets in het oog dan het bezit van Ryssel, Dowai en Orchies; nu, wordt gy of die prins graef, de uitvoering van het verdrag zal niettemin haren gang gaen, en die steden aen Frankryk behooren.... Overigens bezit gy de genegenheid der Vlamingen, terwyl de zoon van Lodewyk van Nevers nog een kind is, dat, in Frankryk grootgebragt, echtgenoot eener vreemdelinge, nimmer betreurd zou worden. Eens graef van Vlaenderen, is het van uw belang, een verdrag, dat u voordeelig is, getrouw na te komen; iedereen zal uwe verheffing tot het graefschap goedkeuren..... En nu wat zyt gy, ik vraeg het u, met al uwen moed, uwe ondervinding, uwe kennissen? eene heerschap, niets dan eene heerschap gelyk er twintig in Vlaenderen zyn.... - Niets, ho! dat is waer! mompelde Robrecht, meer en meer door den duivel der heerschzucht aengeprikkeld. - En zie tusschen welke uitersten gy te kiezen hebt, vervolgde | |
[pagina 113]
| |
Pecquigny, altyd met dien kouden, afgemeten overleg, waertegen geene enkele ernstige opwerping mogelyk is; indien uw broeder voor de ryksbaronnen verschynt, indien zyne misdaed bewezen wordt, sterft hy den dood des vadermoorders; de schande van dit schelmstuk valt op uw geslacht en gy zyt onteerd. Indien integendeel, de misdadige in zynen kerker omkomt, weet er niemand iets van dit noodlottig geheim, zweeft er twyfel en onzekerheid op Lodewyks einde: de eenen zullen hem onnoozel verklaren, anderen pligtig; maer wat geeft dit? De twyfel blyft toch bestaen, de misdaed is gewroken en uw naem wordt niet besmet. Robrecht van Bethune eens gestorven, want uw vader kan geene lange dagen meer te leven hebben, verstaet gy u met den koning van Frankryk en wordt gy graef van Vlaenderen. Reken dan op my, heer Robrecht; gy weet dat ik het vertrouwen der Leliaerts en des franschen konings bezit, ik zal u kunnen van dienst zyn..... Maer uw vader is zwak, hy zal zynen pligtigen zoon vergiffenis schenken, Lodewyk van Nevers weder in vryheid stellen, dit alles voorzie ik. Het is dan hier uw pligt, de eer van gansch uwe familie te wreken. Ja, Lodewyk van Nevers moet de schanddaed die hy ontworpen heeft uitwisschen, en ik, ik ook moet wraek hebben voor den haet dien hy my immer toedroeg, wraek voor al de beleedigingen die ik van hem heb moeten uitstaen! Alsdan greep er tusschen die twee menschen een dier vertrouwelyke, stilgefluisterde samenspraken plaets, gedurende dewelke het oor, ieder oogenblik, de tegenwoordigheid van een onbescheiden verspieder vreest, en het oog, angstig ronddwalend, van onrust flonkert by het minste gerucht. Pecquigny stelde alles in het werk om het laetste goed gevoelen, de laetste edelmoedige opwelling in de ziel van Robrecht van Cassel uit te dooven. Weldra gingen beiden den ouden graef te Yperen vinden. Lodewyk van Nevers werd hem met de zwartste kleuren afgeschetst. De vreeselykste beschuldigingen werden op het hoofd van den ongelukkige gestapeld. Er werd gesproken van wraek, van geheime halsregting in 't kasteel van Rupelmonde. Doch hoe groot de misdaed ook mogte zyn welke men den prins te laste legde, met welk | |
[pagina 114]
| |
een glimp van waerheid men zyn yselyk opzet ook afschilderde, Robrecht van Bethune deinsde terug voor eene teregtstelling in het duister. Men had vergeten dat hy vader was, dat hy, oud en langen tyd door het noodlot verdrukt, meer dan eens het offer zyner ligtgeloovigheid, zyner goede trouw was geweest. Geslingerd tusschen zyne vaderliefde en de schande waermede zyn geslacht bedreigd was, bleef de graef van Vlaenderen ten prooi aen de wreedste onzekerheid. Het waren Leliaerts, gezworen vyanden van zynen zoon, die hem omringden, die om eene voorbeeldelyke straffe riepen, en nogtans voelde de gryze man iets in het diepste zyns harten dat hem toeriep: uw zoon is onnoozel, doe hem niet sterven! - Gy ziet wel, Pecquigny, dat alles nutteloos is, sprak Robrecht van Cassel tot zyn vertrouweling, nadat hy eene stellige weigering by den graef van Vlaenderen gehaeld had. Wy moeten ons getroosten, tot het hof der beersen uitspraek over de pligtigheid des vadermoorders heeft gedaen. - Neen, neen, dit niet, antwoordde de ellendeling met een helschen glimlach; de eer van uwen luisterlyken naem gaet my te zeer ter harte, dan dat ik nog geene laetste pooging wagen zou. Betrouw u op my. Binnen drie dagen zullen wy elkander vinden, te Gent, by den jood Bartholomei, en, zoo ik alsdan niet heb gezegepraeld over den onwil van uwen vader, hebt gy het regt my den onbehendigsten der onderhandelaers te heeten. - Dan tot binnen drie dagen, hernam Robrecht, die nogtans van die laetste poogingen van Pecquigny weinig verhoopte. | |
IV.In het tydstip waerover wy handelen was niets meer geheiligd, niets meer onschendbaer dan het zegel eens edelmans. Het moest zoo zyn in eene eeuw, waer de adel noch lezen noch schryven | |
[pagina 115]
| |
kon, en zich derhalve vergenoegde de akten, welke van hem uitgingen, met een byzonder kenmerk te bestempelen. Men begrypt ligt dat het vervalschen of namaken van dit teeken van echtheid aenzien werd als een schelmstuk dat de grootste straffen verdiende. De vorsten lieten hun zegel niet bewaren dan door mannen van gekende trouw en beproefde verknochtheid. En, om der waerheid wille moet men het bekennen, luttel voorbeelden bewyzen dat er ooit van zulk vertrouwen misbruik gemaekt zy. De graef van Vlaenderen, Robrecht van Bethune, had de gewoonte zyn zegel altyd by zich te houden. Misschien had de ondervinding hem geraden aldus te handelen, misschien dorst hy, omgeven van mannen die hem weinig genegenheid inboezemden, er niet toe besluiten zich een enkel oogenblik van dit teeken zyner oppermagt te ontdoen. Op zekeren nacht dat de oude graef in eenen diepen slaep lag gedompeld, ging de deur van zyne kamer zachtjes open en een man, wiens gelaetstrekken onder de breede randen van een vilten hoed verborgen waren, kwam voorzichtig op zyne teenen binnen geslopen. Van tyd tot tyd stond hy stil, angstige blikken om zich heen werpende en zynen adem weêrhoudende als of hy iets scherp beluisteren wou. Dan schoof hy weder, in stilte rondtastende, naer het bed des gryzaerds voort, want daer heerschte in het vertrek eene volslagen duisternis. Doch, na eenige oogenblikken drong een strael der maen door de kleine spitse vensterbogen, en dit weifelend licht liet hem toe met meerder zekerheid voort te gaen. - Myn zoon, myn zoon! riep eensklaps Robrecht van Bethune, voorzeker aen eenen yzingwekkenden droom ten prooi. Lodewyk, zy zullen u vermoorden..... vlugt...... houdt op, slaet niet toe.... Dood! ach!.... en de oude Leeuw van Vlaenderen slaekte een pynlyken gil, regtte zich, met verglaesde oogen, met hygenden boezem, overeind, als eene schim in zyn leger op, terwyl hy zyne stramme handen vooruit stak, om een vervaerlyk spook, dat hem misschien in droom verschenen was, van zich te weeren. | |
[pagina 116]
| |
De onbekende, ondanks zich zelven door die onsamenhangende woorden des graven verschrikt, bleef beweegloos als een standbeeld in 't midden der kamer staen. Onder de wyde plooijen van den mantel die hem bedekte, wrong hy eenen dolk in zyne stuiptrekkende vuist. Want, liever dan erkend of ontdekt te worden, zou hy den gryzaerd getroffen hebben, indien deze tot hem gekomen was. Maer spoedig verdween zyne vrees, toen Robrecht van Bethune, allengs kalmer wordende, zyne dreigende houding liet, om zich op nieuw neêr te vlyen, en weldra zacht en vreedzaem in te sluimeren, alsof geen enkele nare droom hem verontrust had. De vreemdeling ging dan op nieuw tot by de bedsponde, stak zyne hand stoutmoedig onder het oppereinde van de oorpeluw waerop de gryzaerd rustte, en haelde er iets glinsterends uit, dat hy haestig onder zyne kleederen wegstak. Dan, wederom tot by de deur genaderd, verliet hy de kamer, terwyl hy de oogen strak op Robrechts leger gevestigd hield. Een aendachtig oor hadde, weinige oogenblikken later, zyne voetstappen hooren wegsterven op een verborgen trap, die naer het buitenste gedeelte van het kasteel geleidde. Zoo wy nu den onbekende volgen, zullen wy hem, in eene enge modderige steeg, een huis met een vervallen houten gevel, zien binnen treden. Daer deed hy eene vermolmde kast open, haelde er een met zorg gevouwen perkament uit te voorschyn, smolt eenige druppels geel was, en drukte, onder op het geheimzinnig schrift een zegel, dat langs de eene zyde graef Robrecht van Bethune, van top tot teen geharnast, met den magtigen draek op het hoofd, en langs de andere den rustenden leeuw van Vlaenderen verbeeldde. Dit alles gedaen zynde, sloot hy het perkament, behoorlyk verzegeld, in een linnen zakske, dit laetste in zyn lederen beugel, en, terwyl er een glans van innig genoegen op zyn wezen blonk, murmelde hy: - Eindelyk zullen wy gewroken zyn; hier is het doodvonnis van Lodewyk van Nevers! Ik wist wel dat ik zou zegepralen! Aen die bloeddorstige woorden zal de lezer voorzeker den laffen Pecquigny herkend hebben. | |
[pagina 117]
| |
Zoohaest zyne afschuwelyke taek volbragt was, spoedde zich de ellendeling terug naer het kasteel van Yperen. Eene tweede mael in het vertrek des graven dringen, Robrechts gouden zegel wederom op de plaets leggen waer hy het genomen had, dit alles was het werk van een oogenblik. Niets was er verlegd geworden, en, wanneer 's anderendaegs, de rampzalige gryzaerd, nog sidderend by de herinnering zyns drooms, van zyn leger opstond, vermoedde hy niet dat zyn zegel gediend had om het doodvonnis van zyn zoon te bestempelen. Denzelfden morgen verliet Pecquigny den graef, onder voorwendsel dat hy eenige dringende zaken binnen Gent te beridderen had. Weldra had een fiere klepper hem verre van de stad Yperen gevoerd. - Moed, Pecquigny, moed! gy zyt een groot staetkundige, sprak hy tot zichzelven, terwyl hy zyn paerd den vollen teugel vierde, gy zult mildelyk beloond worden, want nu is dit trotsche huis van Vlaenderen voor immer neêrgeveld. Wat u betreft, Robrecht van Cassel, wy zullen u wel beletten het graefschap te bekomen: Vlaenderen moet toch ten laetste aen ons Frankryk komen. Robrecht van Bethune en Lodewyk van Nevers eens van kant, blyft er niets meer over dan een heerschzuchtige die geene kans heeft te gelukken, en een kind, dat koning Filips den Lange op zyne leest geschoeid heeft. Moed dan Pecquigny, en vooruit, zonder aerzelen vooruit! Ongelukkig werden zyne woorden, even als de bladeren die rondom hem heen dwarrelden, door den hevigen noorderwind verstrooid, en de misdaed stapte, met stoute schreden, naer heur afschuwelyk doelwit voort. Getrouw aen hunne afspraek, liet Robrecht van Cassel zich op het vastgesteld uer, by den jood Bartholomei, bevinden. Nauwelyks was hy er eenige oogenblikken, toen Pecquigny insgelyks verscheen. - Gy ziet dat ik myn woord houd, sprak hy onder het binnentreden. Wat ik gehoopt heb is verwezenlykt; alles is gelukt. - Welhoe! vroeg Robrecht van Cassel met onrust, myn vader zou zyne toestemming?... | |
[pagina 118]
| |
- Zie liever, hernam Pecquigny, hem den geheimzinnigen brief, dien hy had medegebragt, onder de oogen leggende. - Maer welke is dan die magt, die gy op mynen vader uitoefent! riep Robrecht van Cassel, veeleer verslagen dan tevreden over den uitslag van Pecquigny's handelingen. - Hebt gy dan vergeten, hernam deze met slimgeveinsde belangstelling, dat uw doorluchtige vader al zyn vertrouwen in my gesteld heeft? Ik heb hem doen begrypen dat hier zyne eer op het spel stond, en de oude graef was nimmer doof voor de dringende stemme der pligt. - Maer nogtans, ik ben zyn zoon.... - Dat is waer; doch een vader slaet dikwils eerder geloof aen de woorden van eenen vreemde dan aen die van zyn eigen kind. Maer dralen wy niet langer. De graef van Vlaenderen is zwak en goedhartig; laten wy hem den tyd niet om zich over een besluit te berouwen, dat, overigens, de voorzichtigheid zoowel als de rede te gebieden scheen. - Al wat ik weet, Pecquigny, hernam Robrecht van Cassel, welke, zyns ondanks, eenen onverwinnelyken afkeer voor dien man gevoelde, is dat gy een doortrapte kerel zyt, en dat ik u niet gaerne voor vyand zou hebben. - Edele heer, geen mensch op aerde is u meer toegedaen dan ik, hernam Pecquigny, zoo 't scheen, met de diepste nederigheid. - Maer, wie zal zich gelasten deze brieven te dragen? - Uw dienaer, edele heer, indien gy vertrouwen genoeg in hem stelt. - Ga dan, riep Robrecht uit, ik verlaet my op u. | |
V.Van al de leenroerige kasteelen, welke eertyds België overdekten en waervan heden nog eenige overblyfselen bestaen, is er geen enkel zoo vermaerd als het kasteel van Rupelmonde. Dit slot, welk om zyne ligging als oninnemelyk beschouwd werd, is byna altoos | |
[pagina 119]
| |
de gevangenis of de verblyfplaets des rampspoeds geweest. Daer werd, volgens zekere overlevering, Bosschaert van Avesnes, echtgenoot van Margaretha van Constantinopelen, op bevel van Johanna van Vlaenderen, onthalsd. Daer was het verblyf van Gwyde van Dampierre, den vader van Robrecht van Bethune. Onder het huis van Bourgondië speelde Rupelmonde nogmaels eene groote rol, namelyk toen het ten gevang verstrekte aen die Jakoba van Beijeren, zoo vermaerd om hare ongelukken en hare schoonheid als om de ongeregeldheden van een ligtzinnig en onvoorzichtig gedrag. In 1337 stond Filips Vilain van Gent, erfgenaem van eene der aenzienlykste familiën van Vlaenderen, den grave het slot van Rupelmonde af, waervan zyne voorvaderen tot dan toe kasteleins geweest waren. In het voorbygaen zullen wy aenstippen dat de Vilain's heden in het bezit zyn van hetgeen er van dit edel en aloude slot nog overblyft. In 1462 werd zekere Jan Constain, die, na langen tyd het vertrouwen van Karel den Stoute genoten te hebben, gepoogd had zynen edelmoedigen meester te vergeven, gezamenlyk met zynen medepligtige, Jan Emy, in het kasteel van Rupelmonde ter dood gebragt. Beiden werden op den torentrans ten toon gehangen, tot dat de raven en de tyd de laetste overblyfsels dier moordenaers hadden weggeknaegd. Tydens den bloedigen oorlog van Gaveren, welke over gansch Vlaenderen zooveel schrik en verwoesting verspreidde, had Filips, hertog van Bourgondië, gedurende eenigen tyd, het middenpunt zyner krygsverrigtingen in die sterkte gevestigd. Een moorddadig gevecht greep plaets onder de muren van Rupelmonde. Indien iets de onvolledige bydrage welke wy over dit vreeselyk gebouw mededeelen belangryker kan maken, zouden wy hier byvoegen dat het met het kasteel van Ryssel de eer genoot, ter bewaerplaets aen de handvesten der graven van Vlaenderen te verstrekken. Omtrent den tyd waer wy gebleven zyn, vervulde Jan, heer van Verrières, het ambt van kastelein van Rupelmonde. Dapper, openhartig en grootmoedig, was hy een dier breedgeschouderde mannen, met gespierde vuisten, ruwe en grove gelaetstrekken, | |
[pagina 120]
| |
die men altoos de eerste ontmoet, wanneer er eenig feit te plegen is, waervoor buitengewoone lichaemskracht en onverschrokken heldhaftigheid vereischt worden. Het was een echte middeleeuwsche hersenkliever, die voor eene bende van honderd mannen niet ware geweken, als hy maer dacht dat het zyne eer gold hun te wederstaen. De moed, de onverbreekbare verknochtheid aen de vlaemsche zaek, die hy, tydens de langdurige oorlogen van Vlaenderen tegen Frankryk, ten toon spreidde, hadden graef Robrecht er toe bewogen hem te roepen tot het aenzienlyk ambt welk hy bekleedde, en, men moet zulks bekennen, nooit was er vertrouwen beter geplaetst geweest. Overdreven vaderlandsvriend, gelyk iedere oude krygsman, was hy nog inniger gehecht aen het huis van Vlaenderen, dat, door ongeluk en verraed, zoo lafhartig op den boord zyns ondergangs was gebragt. Een instinkt van edelmoedigheid, gewoon kenteeken eener ingeboren en diepgewortelde deugd, boeide hem aen al de leden der grafelyke familie, en hy zou duizendmael zyn leven voor elk hunner gegeven hebben. Wie zal dus de smartvolle verwondering schetsen, welke den heer van Verrières beving, wanneer hy op het kasteel van Rupelmonde, den zoon zyns meesters zelven als gevangene, door eene bende wapenknechts, geleiden zag? Hy kon niet bevroeden hoe het mogelyk was, dat Lodewyk van Nevers en Rhetel, die vorst welken hy steeds zoo warm voor de vlaemsche zaek gekend had, pligtig zoude zyn. Gewend echter, zooals hy was, aen de blinde onderwerping van een man, die nooit anders dan lydelyke gehoorzaemheid gekend heeft, dorst Jan van Verrières geene enkele twyfeling, geen enkel vermoeden opperen. Hy las het bevel des graven van Vlaenderen; Lodewyk van Nevers ware zyn eigen zoon geweest, zoo hadde hy hem niettemin, gelyk de brieven luidden, in het zekerste gedeelte van het slot doen brengen, en hem als een gewoon gevangene bewaekt. Reeds waren er verscheidene dagen verloopen sedert de aenkomst van Lodewyk van Nevers op het kasteel van Rupelmonde, en geen enkele brief, geen enkele bode was hem nog komen | |
[pagina 121]
| |
openbaren, voor welke misdaed hy te dezer plaetse gebragt was. - Heer van Verrières, sprak de vorst, zekeren morgen dat de kastelein hem was komen bezoeken, dit is nu eene gevangenis die verwonderlyk lang duert. Zeg eens, weet ge nu nog niet waerom ik hier werd opgesloten? - Zoo waer als ik leef, heer graef, ik weet er niets van. - By myne eer! ik heb al wel te zoeken, ik kan maer niet bevroeden wat my den toorn myns vader op den hals gehaeld heeft. - Geduld, heer graef, geduld! dat kan zoo toch niet blyven duren. - Maer zoo ge my onder borgstelling liet uitgaen, al ware 't slechts voor drie dagen, zoo zou ik my te Ryssel, by mynen vader gaen verregtvaerdigen. - Zulks is onmogelyk; op myn hoofd sta ik voor u in. Ik ken slechts twee zaken, aen welke men onvoorwaerdelyk moet gehoorzamen: God en zyn pligt! De kastelein ging uit. Lodewyk bleef ten prooi aen de sombere gedachten, welke sedert zyne geheimnisvolle aenhouding, niet opgehouden hadden hem te kwellen. Tegen den avond vernam hy het geschal eens horens; korts daerna hoorde hy de ophaelbrug van het kasteel nederdalen, en de zware stappen van een paerd weêrgalmen in het binnenhof, waerop het smalle venster zyner kamer uitzicht had. Alles is van belang voor eenen gevangene, alles wekt zyne aendacht op. Ook werd Lodewyk van Nevers, door dit buitengewoon gerucht, uit zyne mymering getrokken. Hy haestte zich te gaen bespieden wat daer omging, voor zoo veel ten minste, de hoogte van den toren, waer hy opgesloten was, hem zulks toeliet. Wat moeite hy echter aenwendde, was het hem onmogelyk de gelaetstrekken van den ruiter, die binnen gekomen was, te onderscheiden. Na eenige oogenblikken van nutteloos onderzoek, verviel hy wederom in zyne droevige overpeinzingen, en de vreemdeling werd door eenen dienstknecht in eene der lagere zalen van het slot geleid. Niet lang echter bleef deze te Rupelmonde; weldra hoorde de | |
[pagina 122]
| |
graef op nieuw zyn klepper trappelen, en daer de kleedy des onbekenden, welke veel prachtiger was dan die van een gewoonen bode, zyne nieuwsgierigheid reeds sterk had geprikkeld, begaf hy zich wederom naer het venster. Zyne verwondering rees ten top, toen hy den vreemdeling, met luider stemme, tegen den kastelein die hem met groote eerbetuigingen uitgeleidde, hoorde zeggen: - Vergeet niet dat de graef van Vlaenderen wil dat het bevel welk ik u breng zonder uitstel volbragt worde. Hy rekent op uwen iever zooveel als op uwe getrouwheid; maer stilzwygen vooral! In weêrwil van zich zelven door die zonderlinge woorden getroffen, hield Lodewyk van Nevers nog altoos zyne oogen strak op het binnenhof gevestigd, wanneer de deur zyner gevangenis openging. De heer van Verrières stond voor hem, bleek, met verwarde wezenstrekken, met diepontroerden blik. - Wat is er dan toch gaende? vroeg Lodewyk den kastelein te gemoet springend, en vermoedend dat deze eenige schrikkelyke tyding bragt. - Och God! och God! wat yselyke zaek! nokte de oude krygsman. Zoo gy wist, myn arme, myn beste heer.... Zie, ik heb veel bloed op het slagveld vergoten, ik heb menigen vyand in het heetste van het gevecht getroffen.... maer ik heb nooit gedacht dat ik, op het einde myner dagen, de beul van den zoon myns meesters zoude worden! - Wat zegt gy! riep de gevangene, misschien het lot radend dat hem voorbehouden was. - Lees, heer graef, en zoo het waer is, hetgeen ik niet kan gelooven, dat gy aen zoo een yselyk schelmstuk pligtig zyt, haest u dan Gode vergiffenis af te smeeken, want de graef van Vlaenderen eischt dat er spoedig regt gedaen worde! Alsdan nam de graef van Nevers en Rhetel het noodlottig schrift, met afschrik uit de handen des kasteleins, en naermate hy voortlas, zag men eene doodsche bleekheid zich over zyne wangen verspreiden. Gedurende dien tyd poogde Jan van Verrières al zyne gelaetstrekken te ontleden, want hy geloofde dat elke | |
[pagina 123]
| |
zielsaendoening zich by den mensch op het wezen bespeuren laet; doch ziende dat de uitdrukking welke zich dit oogenblik op Lodewyks aenzicht vertoonde, noch vrees noch schaemte noch wroeging, maer veeleer een edel gevoel van smart en verontwaerdiging verried, scheen de oude krygsman daerdoor even voldaen als gerust gesteld te zyn. - Ik ben het slagtoffer eener helsche kuipery! riep Lodewyk met die warmte welke byna altoos de tolk der waerheid is. Aenhoor my, heer van Verrières, en doe naderhand wat uw geweten u zal gebieden. By myne eeuwige zaligheid, by de ziele myner moeder, zweer ik hier voor u, en mogten alle Vlamingen my hooren, dat ik onpligtig ben aen het schelmstuk dat myn vader my te laste legt! - Ik weet niet wat gy gedaen hebt om my zoo veel vertrouwen in te boezemen, sprak Jan van Verrières; maer ik geloof u op uw woord. Een zoon van den huize van Vlaenderen vadermoorder zyn! Ho neen! om u te bewyzen dat ik aen uwe regtzinnigheid niet twyfel, ga ik, misschien voor de eerste mael myns levens, eene daed van ongehoorzaemheid plegen. Hoewel die brieven al de kenteekenen eener onbesprekelyke echtheid opleveren, vermoede ik eenigen afschuwelyken aenslag. Ik zal wachten vooraleer ik het uitvoer, dat onmenschelyk bevel van u in 't geheim in de kerkers van dit slot te doen onthalzen, en daerna uwe dood aen eenige natuerlyke oorzaek, gelyk er zooveel zyn, toe te schryven. - Wat doen die woorden my goed! Nu ge my niet voor schuldig aenschouwt dunkt het my dat ik min rampzalig ben. Maer hebt gy den brenger dier brieven niet ondervraegd? vervolgde Lodewyk, terwyl de kastelein, met de nauwkeurigste aendacht, de geringste kleinigheden van het grafelyke zegel onderzocht, in hoop van er eenig gebrek, eenigen zweem van vervalsching aen te bemerken, welke zou toelaten de echtheid er van in twyfel te trekken. - Aen zyne trotsche tael, aen zyn gebiedenden blik, was het gemakkelyk te zien dat die bode eenige verheven persoonaedje van uws vaders hof is, welk dezes onbeperkt vertrouwen geniet. | |
[pagina 124]
| |
Ik beken u dat ik hem niet heb durven ondervragen. En toch, ik was te zeer ontsteld door het bevel dat hy my bragt, om naer zynen naem te vernemen. - Maer was er dan op zyn degen of op het hoofd van zyn draver geen enkel wapenschild te erkennen? - Ik heb er geen bemerkt. - God! wat gedaen! zuchtte Lodewyk al de naerheid van zynen toestand overdenkende. Onteerd, verloren in den geest myns vaders, met schande en verachting overladen door al wie my liefhad, heb ik zelfs het middel niet om my voor de oogen myner landgenooten te reinigen, myne onschuld te bewyzen! De graef van Vlaenderen beveelt mynen dood zonder my te hooren, zonder my weder te zien! Ziedaer wat de wraekzucht, wat de haet der partyschappen vermag. Want ik twyfel er niet aen, het zyn de Leliaerts die dit alles berokkend hebben. In onrust en angst heb ik myn leven versleten. Nooit heb ik een oogenblik van vrede, een oogenblik van duerzaem geluk gesmaekt. Myne jeugd is onder den adem der staetspartyen verwelkt; ik had eenen vader, ik had eenen broeder welke de natuer het my tot pligt maekte, te beminnen; eene eerlooze politiek heeft tusschen hen en my een twistvuer ontstoken, dat de berekende boosheid van sommige mannen, nog ophoudelyk aenblaest. Ik had kinderen die ik al vroeg edelmoedige gevoelens van eer en vaderlandsliefde wilde inboezemen: men heeft ze my ontnomen; zy hebben hunne opvoeding ontvangen in het Louver, dit hof van verraed, waer men my onmeêdoogend gevangen hield, om des te beter het hart van mynen zoon en myne dochter meester te worden! Ho! mynheer, ging de arme graef van Nevers voort, terwyl hy zyn aenzicht op de borst des ouden krygsmans nederboog, om de tranen die hem verstikten beter te verbergen; ik heb alles opgeofferd, jeugd, rust, overtuiging, ja alles, opdat een min schadelyke vrede dan die welken men ons voorstelt aen myn Vlaenderen een weinig rust en luister zou wedergeven; daer ontbrak myne vyanden nog iets om hunne zegeprael verzekerd te zien, zy moesten myn leven hebben! Als ik my te binnen breng al wat ik geleden heb | |
[pagina 125]
| |
sints den slag der Gulden Sporen, al de beleedigingen waermede men my onophoudelyk vervolgt, dan roepe ik met diepgevoelde overtuiging uit, dat er daerboven eene wonderbare Voorzienigheid is, die den zwakke kracht geeft, die hem geduld en onderwerping inboezemt, om den yselyksten tegenspoed te dragen. Zie, nu weêr dat een onregtvaerdig vonnis my veroordeelt om in dit kasteel te sterven, vind ik medelyden by een onverbiddelyk man, die niets anders dan zyn pligt kent. - Ja, medelyden en bescherming, heer graef; betrouw u op my en wy zullen de booze plannen dergenen die uw verderf zoeken, verydelen. Des anderendaegs gaf Jan van Verrières, het bevelhebberschap van het kasteel van Rupelmonde, voor drie dagen, aen zynen luitenant, Matthys van Baesrode over. Dan, na de ophaelbrug neêrgelaten was, trok hy het geduchte slot uit, alleenlyk gevolgd van eenen schildknecht, die, even als hy, van top tot teen gewapend was. Vast raedt men dat Jan van Verrières naer Yperen vertrokken is. Inderdaed, de vrome kastelein zette er zoo veel spoed achter, dat hy, nog denzelfden avond met zynen makker op het kasteel aenkwam, waer de oude Robrecht van Bethune voortdurend zyn verblyf had. Nauwelyks vernam deze dat de heer van Verrières daer was, of hy gebood dat hy aenstonds zou binnen geleid worden. - Waerachtig, heer Jan, my dunkt dat ik nooit aengenamer bezoek heb ontvangen, riep de graef, een weinig opgeruimd by het zien van den ouden krygsmakker, die, integendeel, bleek en bevend, voor zynen meester stond, tot welken hy zyne oogen niet dorst verheffen, uit vreeze dat deze zyne ongehoorzaemheid op zyne gelaetstrekken lezen mogt. Ik was zeer nieuwsgierig te weten hoe alles is afgeloopen in uw oud kasteel van Rupelmonde. - Uwe bevelen zyn ten uitvoer gebragt, heer graef, antwoordde Jan van Verrières, zyne ontsteltenis met moeite verbergende. - Ik was wel zeker, hernam Robrecht, dat, hoe hard, hoe pynlyk de taek ook zy waermede ik myn trouwen Verrières mogt belasten, hy niet zou aerzelen ze tot het einde te vervullen. | |
[pagina 126]
| |
- Gy hebt veel moed noodig gehad om een dergelyk bevel te geven, sprak de kastelein, ditmael graef Robrecht in de oogen beziende. - Ja, gy hebt gelyk, en ik hadde het niet gedaen, ware zyne pligtigheid niet zonneklaer bewezen geweest; maer heeft de graef van Nevers u met geene boodschap voor my belast? - Met geene enkele. Helaes! heer graef, hy zwoer op zyne ziele dat hy onnoozel was en hy heeft u zynen dood vergeven. - Zynen dood! riep Robrecht van Bethune, ten uiterste ontroerd en verschrikt. Zynen dood, ongelukkige! Maer wat hebt ge dan gedaen? spreek, uw stilzwygen vermoordt my! - Welhoe! dit bevel, die noodlottige brieven? vroeg de kastelein die zyne vreugde niet kon onderdrukken; maer toch zyn uiterste best deed om ze nog te verbergen; die bode welken gy my gezonden hebt.... - Van dit alles bestaet er niets! sprak Robrecht op den toon der innigste smart en nadat hy de brieven doorloopen had; dit bevel heb ik nooit gegeven. O God! o God! wat voor eene yselyke geheimenis is dat dan toch! dit zegel is het myne, ik herken het.... En nogtans, ik dacht er nooit aen, myn zoon te doen sterven. Myn rampzalige Lodewyk! ho! gy hebt hem zonder mededoogen gedood! En de ongelukkige vader verborg zyn grys en eerbiedwaerdig voorhoofd in zyne handen, om aen de tranen die hem verstikten een vryen loop te geven. De kastelein verliet, met de vreugde in het harte, voor een oogenblik het vertrek, om een gansch ander tooneel van ontroering te bereiden. Robrecht van Bethune bleef eenige oogenblikken in zyne smart verzonken, en al wat hem omringde vergetende, om alleen te denken aen den slag die hem getroffen had. Eindelyk hief hy het hoofd weder op, gereed om den braven Verrières met verwytingen te overladen. Maer in stede van den kastelein, zag hy Lodewyk van Nevers zelven nevens zyne sponde geknield, zag hy zyn eigen zoon, het kind dat hem als door een wonder wedergegeven werd. Wy zullen ons niet ophouden met de beschryving van wat er alsdan | |
[pagina 127]
| |
in het kasteel van Yperen omging. Robrecht drukte Lodewyk aen zyn hart, alles werd vergeten in eene lange warme, omhelzing. De graef van Vlaenderen dacht aen niets anders dan aen het gevaer waermede zyn zoon was bedreigd geweest, en hy dankte den hemel, die hem een wys en voorzichtig man als den heer van Verrières voor dienaer gegeven had. Toen de eerste oogenblikken van uitstorting voorby waren, sprak de graef met zynen zoon en den kastelein langen tyd over het gebeurde; alle drie verloren zich in gissingen over de kuipery waervan de graef van Nevers en Rhetel byna het slagtoffer was geworden; maer geen van hen vermoedde wie de ware pligtige was. - Vader, sprak Lodewyk op plegtigen toon, ik herhael hier den eed welken ik gedaen heb, ik ben onpligtig aen het yselyke schelmstuk dat men te mynen laste heeft durven leggen. - Al wat er gebeurd is zegt my dat ik u moet gelooven, Lodewyk. - Maer nu, vervolgde de prins met waerdigheid, moet ik myne vyanden nog beschamen; de hoon was openbaer, de herstelling zy het insgelyks; myne onschuld moet voor ieders oogen schitteren. Roep uwe ryksbaronnen van Vlaenderen by een; doe de feiten welke men my optygt onderzoeken; ten gestelden dage zal ik voor de balie verschynen en gy zult zien of haet en laster altoos zullen zegevieren. - Wat gy verlangt zal geschieden, sprak graef Robrecht, verheugd over het edelmoedig voorstel van zynen zoon. Tot gy geoor deeld zyt, blyft gy gevangen. Heer van Verrières, ik stel mynen zoon onder uwe bewaring. Welkdanig bevel gy moget ontvangen, gy zult het my mededeelen, al kwame het zelfs van my. Uwe voorzichtigheid en uwe gehechtheid aen ons huis, hebben myn kind behouden. Gy zyt een waerdige en trouwe dienaer. Ga, de graef van Vlaenderen zal de verknochtheid van den kastelein van Rupelmonde weten te vergelden. | |
[pagina 128]
| |
VI.Zooals Lodewyk van Nevers het begeerde, had de graef van Vlaenderen een geregeld onderzoek betrekkelyk den gevangene van Rupelmonde ingerigt. Uit al de ontvangene mededeelingen, uit al de afgelegde getuigenissen, bleek het weldra, dat Robrecht van Bethune's zoon een slagtoffer van haet en partygeest was geweest. Het rykshof had zich in het kasteel van Kortryk vergaderd. Daer bevond zich al wat Vlaenderen aen trotsche hoofden en magtige heeren bezat. De oude graef Robrecht nam het voorzitterschap waer. Aen zyne regterzyde zat meester van Carette, proost van Brugge, erfkanselier van het graefschap; aen zyne linker, Jan, graef van Namen, broeder van Robrecht van Bethune. Dan kwamen, volgens hunnen rang geschikt de heeren van Maldeghem, van Lampernesse, van Axel, van Masmines, van Gysegem, Eustachius Bernage, Seger van Kortryk, Pieter van Loo, en eene menigte andere waervan de opsomming den lezer vervelen zou. Wanneer zy allen ten pleite verzameld waren, legde de graef van Vlaenderen hun uit, dat zyn zoon Lodewyk, beschuldigd zynde van eenen aenslag op zyn leven te hebben willen smeden, gevraegd had om door zyne ryksbaronnen gevonnisd te worden, en dat hy, die begeerte inwilligende, hen allen ten spoedigst had vergaderd, om tot de oordeelvelling over te gaen. Hy verzocht hen diensvolgens goed en billyk regt te doen. Toen het geding door den kanselier van Vlaenderen was geopend geworden, zag men aen de balie den beschuldigde verschynen, niet met de nederige houding en den vreesachtigen, beschaemden oogopslag des pligtigen, maer met stoutverheven voorhoofd, met vasten blik. Uitgedaegd door meester van Carette, om zich te ontschuldigen van de feiten die men hem te laste legde, stond de graef van Nevers regt, en met edele fierheid over de schitterende vergadering heenziende, begon hy aldus: - Ik was nauwelyks twintig jaren oud, toen de hoon dien koning Filips den Schoone op ons huis uitstortte, de geheimzinnige dood | |
[pagina 129]
| |
van Filippina van Vlaenderen, myns vaders zuster, de onophoudelyke overweldigingen waermede Frankryk myn vaderland bedreigde, myn harte met haet en wrok tegen onze verdrukkers vervulden. Dien haet, ik verklaer het hier, drage ik nog altyd dáer, krachtig en levendig, maer onvermogend, helaes! Eene noodlottige beschikking heeft altyd gewild dat ik er het slagtoffer van zoude zyn. In 1303 zat myn vader opgesloten in het Louver. Hy kon zyne gevangenis niet verlaten zonder zich behoorlyk te doen vervangen; op my was het dat zyne keuze viel. Ik vertrok, voldaen en gelukkig, want ik wist wat Robrecht van Bethune beraemde, om zyn land aen het juk des vreemden te ontrukken. Herinnert u het schandig verdrag van 1305 en hoe dit het graefschap alle zedelyke kracht ontnam. De Vlamingen weigerden al de voorwaerden van eenen onteerenden vrede te vervullen. Ik juichte by dien edelmoedigen wederstand, ik staefde hem uit al myne magt; ik werd daervoor gestraft door het verbeuren myner graefschappen Nevers en Rhetel in Frankryk. Daer was misschien jongheid, onervarenheid in myn gedrag; maer het was toch de opwelling eener warme en edeldenkende ziele. Myne vyanden oordeelden er anders over, ik werd afgeschetst als een wederspannige zoon. De graef van Vlaenderen vatte eenen afkeer tegen my op. U zeggen welke party wist te zegepralen over onze huiselyke twisten, is niet noodig, vermeen ik. Ondervraegt de Leliaerts, die zullen u antwoorden. En nogtans wanneer het er op aenkwam de zaek van het vaderland te verdedigen, heeft myn vader nimmer mynen arm gemist. Toen de graef van Vlaenderen, zyn leger tusschen Lessines en Geeraerdsbergen had neêrgeslagen, om den grave van Holland den oorlog aen te doen, heb ik my dan niet gespoed hem ter hulpe te snellen? Als een onvermoeijelyke schildwacht heb ik nooit opgehouden over de onafhankelykheid des vaderlands te waken, en wilt ge daer van een laetsten bewys: in 1313, voorzeker in hoop van op het graefschap Vlaenderen de hand te leggen, gebood Filips de Schoone, mynen vader en my dat wy de zee zouden oversteken om de Sarracenen te gaen bevechten; ik haelde mynen vader er toe over zich tegen dit bevel te verzetten; woedend | |
[pagina 130]
| |
omdat ik zyne overweldigingsplannen dwarsboom, neemt de koning van Frankryk myne graefschappen van Nevers en Rhetel, welke my sedert kort wedergegeven waren, eene tweede mael in beslag... En na al die bewyzen van vaderlandsliefde, is men komen zeggen dat ik een verbond met Frankryk had aengegaen, om mynen vader omver te werpen en des te eerder over Vlaenderen te heerschen; men heeft het gerucht durven verspreiden dat ik my aen Lodewyk den Muiter verkocht had. Ja, men heeft alles in het werk gesteld om my zóo te verpletteren dat ik my nooit meer oprigten zou. Ja, de schandige vermetelheid myner vyanden is zoo hoog gestegen, dat er heden eene beschuldiging van vadermoord op my weegt.... Ik rade, ik weet wie myne beschuldigers zyn, vervolgde de graef van Nevers altyd met meer en meer warmte, terwyl hy zyne vonkelende oogen over de heeren die hem omringden dwalen liet, als wilde hy daer tusschen zyne persoonlyke vyanden erkennen; myne beschuldigers zyn Leliaerts, ja Leliaerts, verstaet gy, dat is te zeggen, verraders, lafhartige, eerlooze verraders, die, terwyl het vaderland door de klauwen van den vreemden gier verscheurd werd, zochten welk middel dit vaderland het spoedigst, geboeid en gebonden, zou leveren aen dien valschaerd van een koning, wiens nagedachtenis ten eeuwigen dage door elken vlaming zal zyn gevloekt. Ho! gelooft niet dat ik Filips den Schoone ten onregte haet; dat het enkel eene gril zy die my de Franschen verfoeijelyk maekt. Gyzelaer van dien vrede des onregts van 1303, opgesloten in dezelfde gevangenis als myn vader, was ik op het punt het slagtoffer van 't verraed te worden. Koningin Johanna wilde mynen dood. Aengespoord door haer, hoopten Enguerrand de Marigny en Pierre de Nogaret, hare verachtelyke raedgevers, my te doen omkomen door vergif. Ik was myne redding niet verschuldigd dan aen het medelyden van myn cipier. Later bedreigden Filips handlangers mynen vader met eeuwigdurende gevangenis, om my te dwingen myne toestemming in de wedergaef van Ryssel, Dowai en Orchies te geven. Ik weêrstond niet langer, want de herinneringen aen het geheimzinnig einde van graef Gwyde en zyne dochter lag nog versch in myn geheugen..... Nog later scheidde men my van myne kinderen, werden myne goederen | |
[pagina 131]
| |
verbeurd verklaerd en als ik dan, ten uiterste gedreven, door al die knevelary, regt vraeg, en voor het hof der pairs wil verschynen, dan ontvangt men myne klagten met een lach... Al die zaken zyn u bekend, ik twyfel daer niet aen, maer ik wil ze u hier herhalen, om u myne langdurige rampen, en al de vervolgingen die ik heb uitgestaen te herinneren...... Myne arme kinderen, nauwelyks mogt ik die na hunne geboorte eens aenschouwen. Ik wil ze naer Vlaenderen doen terugvoeren, om ze onder myne oogen te zien opgroeijen, om hun de tael hunner vaderen te leeren, en hun eene vlaemsche opvoeding te bezorgen. Helaes! myn vaderregt wordt miskend, de fransche koning belet hen te vertrekken en houdt hen onmeêdoogend gevangen. Al die dwingelandy had een doel, myne heeren. Waer men te Parys heen wilde, was het bezit van 't graefschap Vlaenderen, was de vernietiging van ons huis. Myne kinderen, myn zoon Lodewyk vooral waren een hinderpael voor het verwezenlyken van dit boosaerdig opzet. Zy moesten dan zorgvuldig bewaekt worden, verre van hunnen vader, verre van hunnen geboortegrond.... Sterk door myne onschuld en myn goed regt, verschyne ik voor het hof der Pairs; wat men my te laste legde, was misdaed van geschonde majesteit, vredebreuk, trouwloosheid, verbond aengegaen met de Engelschen, aenhitsing tot burgeroorlog. Ik wil my zuiveren van al die schelmstukken, uitgevonden door haet en eigenbelang; men weigert my te hooren en, o schande! men verklaert vyand des konings allen klerk of regtsgeleerde die zich zou aenbieden om myn voorspreker te zyn. Gy ziet het, dat was eene ware regtsmiskenning. Alsdan, smyt ik woedend mynen handschoen voor de voeten van den meineedigen vorst, en vrage een tweegevecht met dengenen die hem zal oprapen. Helaes! myne stemme vindt geen weêrklank; al degene die my omringen zyn myne vyanden, alwie zich daer bevindt gevoelt, zich pligtig in het diepste zyner ziel; geen dier mannen, fluweel en zy van buiten, slyk en modder van binnen, durft het oordeel Gods aenvaerden; allen zwygen, lafhartigen als ze zyn, vast geloovende dat een spotlach genoeg is om zooveel laegheid te verregtvaerdigen. Welhaest gebiedt de koning van Frankryk dat men my vastgrype. Van de eene | |
[pagina 132]
| |
gevangenis in de andere gesmeten, bedreigt men my met opsluiting in het kasteel van Montlhery, nare krocht, waer de Tempeliers eerst gevangen en daerna verbrand zyn geworden.... Wanneer ik het bestond over zooveel hardheid te klagen, dreigt my de meêdoogenlooze Nogaret, de moordenaer van onzen heiligen vader Bonifacius VII, met eene nog wreedere opsluiting.... Eindelyk bekwam ik, in myn huis binnen Parys in hechtenis gehouden te worden; doch, welhaest omringd van vyanden en verraders, verlaet ik die stad om in myn vaderland weder te keeren. Dan beroep ik my voor al dien hoon op den paus. Maer Clemens bekleedde destyds den stoel van Avignon, en kon hy, gunsteling van Filips aen wien hy alles verschuldigd was, myne verdediging op zich nemen?.... Aldus beurteling gevangen, balling, ontbloot van myn erfgoed, gebanvloekt, ging ik, door den vrede met koning Filips den Lange gesloten, eenige rust genieten, wanneer men my met een afschuwelyk schelmstuk beladen komt. Gy zyt onderrigt van de geheimnisvolle middelen die men gebruikt heeft om my zonder oordeel in het kasteel van Rupelmonde te doen omkomen; dit ware reeds een treffend bewys myner onschuld. Pecquigny, dat is de eerlooze die dezen hatelyken aenslag gebrouwd heeft. Maer achter dien man verschuilt zich eene gansche party, de Leliaerts, die mynen dood van noode hadden om hier voor immer te zegepralen.... Gy zoudt misschien aen de waerheid myner gezegden twyfelen, zoo ik u hier de omstandigheden welke dit alles verzeld hebben niet te binnen riep. De graef van Vlaenderen is oud en ziekelyk; weldra zult gy misschien van zoo een grootmoedigen vorst beroofd zyn. Door de overeenkomst die hy met mynen broeder Robrecht en my gesloten heeft, verzaekt deze aen een toevallig erfregt op het graefschap. Onverbiddelyke vyand der vreemde overheersching, ben ik de eenigste die eenige achterdocht aen de fransche party inboezem. Men vreest dat ik by de dood myns edelen vaders de oude vlaemsche party zou opwekken, om aen Frankryk overwinningen te ontrukken, die het ten koste van zoo veel bloed verkregen heeft. Ik ben een hinderpael voor de ontwerpen van staetuitbreiding des konings, vermits het huwelyk | |
[pagina 133]
| |
zyner dochter Margaretha met mynen zoon, hem een verzekerd overwigt op Vlaenderen waerborgt, na myne dood. Is een der bepalingen van het verbond niet dat, al stierve ik voor mynen vader, myn zoon Lodewyk onmiddelyk graef Robrecht van Bethune zou opvolgen, ter uitsluiting van mynen broeder, Robrecht van Cassel? Gy ziet het dus wel, het is de party van den vreemde die belang in mynen ondergang heeft.... Door schandige kuiperyen is men er in geslaegd, mynen vader en Robrecht van Cassel zelven te verblinden. Gy hebt myne verdediging gehoord, myne heeren, gy zyt myne natuerlyke regters, oordeelt nu of ik pligtig ben! Lodewyk van Nevers had die lange pleitrede met zooveel warmte als ongedwongenheid uitgesproken. Het uitwerksel dat hy op de vergadering te weeg bragt, was onberekenbaer. Ook schenen de latere beraedslagingen van Vlaenderens ryksbaronnen geen ander doel te hebben, dan de verregtvaerdiging van den edelen beschuldigde nog luisterryker te maken. Des anderendaegs na de plegtige zitting die wy bygewoond hebben, was het Paeschfeest van het jaer 1322. Aen de toebereidsels die men in het kasteel van Kortryk maekte was het ligt te gissen dat er eenige groote gebeurtenis voor handen was. Inderdaed, toen het middag op Sint-Maertens toren was geslagen, waren al de heeren rondom den graef van Vlaenderen, in de groote zael waer wy hen reeds gezien hebben, vereenigd. Wanneer zy allen in deze plaets vergaderd waren, deden de wapenherauten de wachten vertrekken, en riepen driemael met luide verstaenbare stemme, van de pui tot de menigte die buiten stond: - Treedt binnen en aenhoort het woord der edele beersen van Vlaenderen! Alsdan drong er een hoop volks binnen in het kasteel, om het uitspreken van het vonnis by te woonen. De stilte hersteld zynde was de kanselier van Vlaenderen opgestaen om de oordeelvelling van het hof bekend te maken, toen een nieuw gerucht er de lezing kwam van vertragen. Een ryk uitgedoschte ridder, kwam eensklaps door de | |
[pagina 134]
| |
menigte gedrongen, en bleef hygend, bleek, met zweet overdekt voor de indrukwekkende regterschap staen. - Hou op! riep hy, zich tot den kanselier wendende, myn broeder is onpligtig! Iedereen erkende alsdan Robrecht van Cassel. Deze, onbewust van den uitslag der beraedslagingen en vreezende te laet te komen, had niemand over den aerd van het vonnis ondervraegd. Daer hy vermoedde dat het ten nadeele van Lodewyk van Nevers zou zyn, had hy zich gehaest er de lezing van te beletten. - Ja, uw broeder is onpligtig, murmelde de oude graef, door duizend verschillige gewaerwordingen ontroerd. - Ik ook, voer Robrecht van Cassel voort, ik heb, ofschoon onvrywillig, in dien yselyken aenslag gedeeld.... Maer ik heb den verrader gestraft. Hy wilde vlugten om het lot dat hem wachtte te ontkomen, de eerlooze Pecquigny; maer ik heb hem met eigen handen gedood. Aenhoort my, myne heeren, want myne getuigenis is hier van het hoogste gewigt. Aenstonds verhaelde de prins hoe Pecquigny hem had zoeken in het net te wikkelen, om zyne hulp te bekomen in het bewerken van het verderf zyns ongelukkigen broeders, hoe hy nu eens met zynen hoogmoed te prikkelen, dan weder met eene langverzwondene hoop in zyn hart op te wekken, hem had aengespoord om het gerigt des graven van Nevers te doen vervroegen. By het hooren dier woorden sidderde de gansche vergadering van verontwaerdiging. De Leliaerts zelven, om niet te laten vermoeden dat zy voor iets in die schanddaed waren, hielden zich als of zy in die edelmoedige gevoelens der meerderheid deelden. Lodewyk werd door allen onschuldig uitgeroepen, lang voor het officieel vonnis bekend was. - By God in den hemel, zweer ik het dan, riep Robrecht van Cassel met vuer, myn broeder heeft nooit eenen aenslag op het leven van den graef van Vlaenderen willen maken, myn broeder is onnoozel; wie het tegendeel zal zeggen, heet ik lafaerd en leugenaer, en dien dage ik, van heden af, tot een tweegevecht uit. | |
[pagina 135]
| |
Alsdan gaf de kanselier van Vlaenderen lezing van het vonnis, door hetwelk Lodewyk, graef van Nevers en Rhetel, onpligtig en vry van alle vervolging werd verklaerd. Beide zonen van Robrecht van Bethune vielen ontroerd, in de armen van hunnen ouden vader, die, terwyl er vreugdetranen over zyne gerimpelde wangen rolden, hen aen zyn harte drukte en stamelde: - Gy zult my niet meer verlaten, myne kinderen; blyft vereenigt als goede broeders, ik heb maer weinige dagen meer te leven; blyft by my, gy zult myn troost in myne laetste stonden zyn. - Ho! zegen ons nu! riepen Robrecht en Lodewyk, elkander by de hand nemende, en op de knien vallende voor den zetel des gryzaerds. - Ja, ik zegen u, myne kinderen! sprak de oude Leeuw van Vlaenderen, zyne bevende handen plegtig over de twee broeders uitstekende, en den betraenden blik ten hemel heffende, als om hem de bekrachtiging van dien zegen af te smeeken; ik zegen u.... Ik ben gelukkig.... en nu mag de Heer my van de wereld halen! Drie maenden nadien, op 24 july, overleed de ongelukkige graef van Nevers, te Parys, waer hem eenige zaken van aenbelang geroepen hadden. Zyne dood wordt door sommigen aen hartzeer, door anderen aen 't vergif toegeschreven; wy onthouden ons over dit netelige vraegpunt eenige uitspraek te doen. Hy werd begraven by de Minderbroeders te Parys. Gansch Vlaenderen beweende de dood diens vorsten, door zooveel uitmuntende hoedanigheden, door zoo veel moed en zielskracht beroemd. Om zyne nagedachtenis te vereeren deed de oude graef Robrecht op 3 augusty van hetzelfde jaer in de groote kerk van Kortryk eene lykdienst vieren, waerin al wat er magtig en befaemd in Vlaenderen was, zich bevinden liet. Hy zelf stierf kort daerna en werd op het choor van Sint-Maertens kerk te Yperen begraven.
Baron J. de Saint-Genois. |