Logo DBNL
Het Taelverbond. Jaargang 1 (1845)

Het Taelverbond. Jaargang 1

(1845)– [tijdschrift] Taelverbond. Letterkundig Tydschrift, Het–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Graef Jan van Chimay.
Eene geschiedenis uit de XVde eeuw.

I

De monik.

‘In der waerheid, Liebert, deze plaets schynt my wel geschikt om tot verblyf aen een' kluizenaer te verstrekken. Hier, beneden die rotsen een zoetmurmelende waterval, daerboven het ruischen der bladeren en het zingen der vogelen, van alle kanten bosschen, hemelhooge bosschen. - Ik geloof dat ik hier hartelyk zal bidden, Liebert.’

En hy die dit sprak, liet een' spotachtigen, een' onbegrypelyken lach op deze woorden volgen; en nogtans, scheen hy wel inderdaed een man die zich den dienste des Heeren had gewyd, een monik of een kluizenaer! Want het grove bruin habyt der capucynen hing hem om de leden, de spitse kap bedekte zyn hoofd, aen zyne voeten waren zware sandalen met lederen banden vastgeriemd, en, een breede zwartgryze baerd, hing over zynen boezem, tot aen de ruwe koord die het habyt om zyne middel sloot.

En Liebert, die gekleed was als de dienaren der edelen van dien tyd, antwoordde met een' schuinschen blik op die zonderlinge rede.

‘Maer’ hernam de monik, na eene pooze ‘dit is nu alles wel, doch waer is myne spelonk? Ik zie in die rotsen niewers eene opening.’

Ter zyde van de kleine vlakte waer zy stonden, kronkelde, tusschen heesters en braembosschen, eene heldere beek, en, eenige stappen verder, viel deze met een dommelend geruisch in eene diepte, om daer, onder waterstof en schuimvlokken, in de aerde te verdwynen.

‘Wilt ge me dien boomstronk eens over 't Wittewater helpen leggen?’ zei Liebert, op de beek en op eenen verdroogden boom die er neven lag, wyzende.

‘En dan?’ zei de monik. ‘Is 't daer achter in die granietblokken? - By den duivel, ik zie daer geen gat in waer een muis zou door komen, laet staen......’

‘Wilt ge my helpen?’ zei Liebert nogmaels.

‘Ja ik; maer 'k wil toch wel zien hoe wy daer in geraken.’

En gezamentlyk namen zy den houtblok op en wierpen hem over 't water.

Regt schilderachtig was deze kant van het rivierken dat zy nu over waren getreden. Gelyk een bolwerk dat metterhaest was opgeworpen, lagen hier, langshenen de beek, de rotsen ordeloos nevens elkander gesmeten. Hier was 't er eene die spits en slank zich in de hoogte verhief, dan weêr eene andere die als een verbroken kerkboog dreigend over 't water helde; daer stond er weêr eene, naekt en gerimpeld als een reuzenschedel; en boven en achter dit alles beuken en eiken, wier hobbelige takken zoo digt in elkander waren gevlochten, dat het onmogelyk was er een enkel stipken van den blauwen hemel door te bespeuren.

‘Welnu?’ vroeg nogmaels de monik, - en Liebert schoof het klimop weg dat als een gordyn over de rotsen hing, en daer ontblootte zich inderdaed de ingang eener spelonk voor de oogen des moniks.

‘Best, allerbest’ zei deze, Liebert op de schouder kloppende, ‘dit is juist wat ik moet hebben.’

‘Mag ik nu vertrekken?’ zeî Liebert na dat zy te samen het hol in oogenschouw hadden genomen.

‘Ja’ antwoordde de andere ‘maer het is dan toch wel zeker dat Margaretha zal komen?’

‘Wees gerust, wees gerust! Ieder avond komt zy in dit bosch wandelen; en zie, ginder wyd laet zy dan hare bedienden staen; en dan komt zy met hare nichte daer nevens den waterval, vlak over uw rotshol zitten rusten.’

‘Goed, Liebert, vertrek dan maer met de peerden, en verwacht my te huis, ik zal waerschynlyk in den nacht terug zyn.’

Liebert nam zyne muts af, maekte eene buiging voor den monik, kroop onder het afhangend veil de rots uit - en, nog eenigen tyd hoorde men het getrappel van twee peerden in het bosch weêrgalmen, en weldra niets meer, dan het blyde geschuifel der vogelen, die den naderenden avond begroetten.

II

Margaretha.

Op de schouder der kleine Alix, hare nicht leunende, trad zy langzaem, langzaem voort de ongelukkige Margaretha, gravinne van Chimay.

O! wat was zy statig! wat was zy ryzig van gestalte! wat was zy schoon - droevig schoon met hare bleeke wangen, hare gitzwarte haren en haer eenvoudig rouwgewaed! - droevig schoon nevens de blonde blozende Alix, gelyk de geknakte lelie naest de rooze, waer over nog geen wind des onheils heeft gewaeid!

‘Kom, lieve moei’ zeî de kleine ‘laet ons hier op het gras by den waterval gaen zitten.’

Margaretha zat neêr.

ô! Zie eens!’ hernam het kind, na eenige oogenblikken van stilte ‘zie eens hoe schoon de zon daer achter die gryze stammen ondergaet! hoe al die straeltjes door het wemelend loover tintelen; en daer boven die ligte wolkskens, zyn ze niet juist als eene kudde goudwollige lammeren?’

Margaretha knikte weemoedig.

‘En hoor eens! hoe zoet het Wittewater daer onder valt en murmelt! - Maer, waer mag dit toch heenloopen onder die rotsen? - ô! Luister de nachtegael! dat is hier toch aengenaem in het bosch, niet waer myne goede moeije?’

Een zucht was het eenig antwoord dat het kind bekwam, en daer het de droefgeestigheid zyner moei bemerkte, zweeg het insgelyks.

Dan, ten leste schoof zy heure handjes zacht in die der edelvrouw, en - een grimlach blonk op Margaretha's bleeke lippen, een traen in hare blauwe dryvende oogen, en het kind bezag haer, en zy bezag het kind zoo teeder zoo liefderyk dat het zynen arm om den hals der gravinne sloeg, en eenen langen hartelyken zoen op heure wangen drukte.

En toen zeide Alix:

‘Lieve moei, heb ik u weder droef gemaekt met myne kinderachtige dartelheid?’

‘ô! Neen kind, neen, dyne vreugd doet my myne ongelukken soms vergeten, - wees maer altoos vrolyk. - Zie, ga pluk my eens een tuiltje madelievekens, Alix.’

En Alix, die in haer kinderlyk medelyden dacht dat zy de treurzinnigheid harer moei daermede zou verdryven, schudde heure blonde lokken in haren hals, en trippelde, vlug als een twaelfjarig kind, het pleintje op en neder.

‘ô! Zie eens wat schoone vlinder!’ riep zy eensklaps, en al de bloemen vergetende, wipte zy hem achterna.

‘Zoo was ik ook eens! - sprak Margaretha tot zichzelve - een schoone zonneschyn, een zingende vogel, eene bloem, een vlinder maekten my gelukkig - en wat kan my thans nog gelukkig maken op aerde? Toen....... ô! Toen bloosde ik ook, toen huppelde ik ook dartel en speelziek daerhenen - en, zoo men my toen gezegd had: eens zult gy bleek als eene gestorvene zyn, eens zal uwe levensbaen eene baen van doornen worden, die gy langzaem en alleen zult bewandelen.... En later - toen ik beminnend en bemind was, toen al de liefde zyner ziel uit zyne oogen in de myne straelde - en toen ik moeder was, toen ik engelenwellust naest de wieg van myn

kind mogt smaken - zoo men my dan eens gezegd had: eene onzichtbare hand zal u die schatten uws harten rooven.......’

Plotselings kwam Alix buiten adem terug by de gravin geloopen, en op den zelfden oogenblik kwam ook de monik, op eenen langen staf leunende, uit zyne spelonk getreden.

‘ô! Lieve moei, een pater! een pater!’ riep het meisken dat hem het eerst gezien had, verschrikt uit. Margaretha stond op, niet min verwonderd over dat vreemd verschynsel, en beide staerden met wydopgespalkte oogen op den monik.

Deze, als of de last der jaren hem drukte, kwam, half op zynen staf gebukt en wankelend over den boom, dien hy op de beek had gelegd, en, met doffe stem sprak hy tot Margaretha:

‘Ik zie, ô edelvrouw, dat gy verbaesd zyt my hier te ontmoeten; doch ik kon u daer binnen hooren spreken, en my dacht dat de welvoegelykheid eischte dat ik my aen u vertoonde.’

‘Maer, weerde vader’ viel hem de gravin in de rede ‘woont gy daer in die rots? Woont gy daer al lang?’

‘ô Neen! ik woon daer niet. Ik heb eene bedevaert naer het Heilig land gedaen en nu begeef ik my terug naer myn klooster. Alleenlyk, mits ik beloofd heb niet te slapen onder een dak dat van menschenhanden gemaekt is, heb ik dat rotshol gezocht om er te vernachten.’

‘En hoe hebt ge dat hol ontdekt’ vroeg Margaretha verwonderd ‘ik kom hier dagelyks wandelen en wist nogtans niet dat het daer bestaet.’

‘Ik wist dat ook niet’ antwoordde de monik ‘en ik had zeker den nacht onder den blauwen hemel doorgebragt, zoo een goede laet, die waerschynlyk hieromtrent woont my deze schuilplaets niet hadde gewezen. Doch, mits gy die spelonk niet kendet, zoudt gy ze niet eens van binnen willen bezichtigen, mevrouw?’

‘Dat zou my regt aengenaem zyn, vader’ zei Margaretha - en, de kleine Alix by de hand nemende, ging zy met haer en den monik in het rotshol.

‘Wees toch niet verveerd, myne lieve kleine’ zeî deze tegen Alix, die met hare beide handjes den arm harer moei vasthield,

wyl zy zich zoo digt mogelyk tegen hare zyde drong ‘wees toch niet verveerd; want God is wonder en goed in zyne werken. Deze spelonk is wel geen adelyk en gemakkelyk verblyf; maer toch heeft de Heer haer tot eene veilige schuilplaets bereid, op den weg van den armen pelgrim, die anders, in het bosch, aen de koude lucht en aen de woede der wilde beesten ware blootgesteld gebleven. En die schuilplaets heeft zelfs hare schoonheden. Zie eens, mevrouw, is het niet regt lief om aenschouwen, hoe, langs gindsche opening de roode stralen der ondergaende zon, dwars door dit donkergroene veil en die balsemgeurige bloemen, het hol met eene zachte schemering verlichten; en zie eens wat al aerdigheden de natuer, daer boven aen het welfsel en hier aen de wanden, uit granietsteen heeft gewrocht. ô! God is wonder en goed in zyne werken, want.....’

‘Ja, weerde vader’ viel hem de gravin in de rede ‘maer zult gy hier op den harden grond moeten slapen? En uw nooddruft - waer zult gy dien bekomen? Zie - myn kasteel is niet ver van hier, en myne dienstboden wachten my ginder aen den ingang van het bosch; zoo ge wildet zou ik u een bed en wat voedsel doen halen.’

‘Edelvrouw, ik ben u regt dankbaer voor hetgeen ge my zoo goedhartig biedt, doch weet dat de onweerdige dienaer van Hem die zelfs geen steen had om zyn hoofd te rusten, ruim genoeg heeft, als hy het zyne op het mosch der rotse mag neêrleggen; weet dat het den boetenden pelgrim genoeg is als hy het water uit de beek en de wortelen des velds tot onderhoud des vleesches op zyne bedereis mag vinden.’

Zoo ging de samenspraek altyd voort, en allengskens werd zy meer en meer levendig. De kleine Alix had nu al haren schrik vergeten en wipte van het een einde der spelonk naer het ander, om, met kinderachtige nieuwsgierigheid, alle die fantastische voorwerpen welke de natuer daer gebeeldhouwd had te onderzoeken. Margaretha was ongemerkt op eenen uitspringenden rotsblok gaen zitten: met aendacht luisterde zy naer den monik, want al wat hy verhaelde boezemde haer waerlyk altyd meer en meer belangstelling in. Nu vertelde hy haer eene schoone legende van het heilig

graf, dan weêr iets van Turken en Heidenen, dan van deze of gene heilige mannen met welke hy zelf had gesproken; en dat alles wist hy derwyze voortedragen, dat de goede vrouw moest besluiten dat hy toch ook wel een heilig man was.

Eindelyk, toen hy haer al langen tyd verteld had, zeî hem Margaretha:

‘Maer, goede vader, hebt ge geen reliquiën meêgebragt? Ik zou wel iets willen bezitten dat uit het heilig land komt.’

‘Het spyt my’ antwoordde de monik ‘u niet te kunnen voldoen; op myn terugtogt hebben de roovers my byna alles afgenomen. Doch, edelvrouw, ik zal u geven wat ik kan, ik zal voor u bidden.’

‘ô! Ja, vader, bid voor my, bid, opdat God myne ongelukken toch eens zou verzachten!’

‘Inderdaed, gy moet wel ongelukkig zyn: toen ge daer over de beek op het gras zaet, heb ik u hooren spreken, en uwe klagten waren wel bitter, edelvrouw.’

‘ô! Vader, zoo ge wist wat ik al niet heb uitgestaen. Zie, indien ik niet vreesde u aen uwe heilige oefeningen te onttrekken, my dunkt het zou my goed doen, zoo ik myn hart in den boezem van eenen heiligen man gelyk gy zyt eens kost ontlasten!’

‘ô! Verhael me vry uw lyden, mevrouw. Het is de pligt eens priesters de ongelukkigen te aenhooren en te troosten.’

‘En toch’ hernam Margaretha ‘gy hebt veel gereisd; wie weet, gy zoudt my misschien inlichtingen kunnen geven.’ En de arme gravin vaegde een traen van hare bleeke wangen, en begon hare treurige geschiedenis aldus:

‘Het is nu zeven jaren geleden, weerde vader, dat ik misschien de gelukkigste vrouw der aerde, de gelukkigste gade, de gelukkigste moeder was - nu - ben ik misschien weduwe en kinderloos, en ô! wie kent er rampzaliger vrouwe dan ik ben!..........................

Het was juist eenigen tyd na dat onze genadige vorst Karel de Stoute, in de stad Brugge, Jan, graef van Sineghem en Renty tot graef van Chimay had verheven dat deze my tot echtgenoote nam.’

‘Jan van Chimay!’ riep de monik met verwondering uit.

Er volgde een oogenblik stilte.

Margaretha zag hem met groote oogen aen:

‘Ja, vader.....’ zei ze ‘hebt ge misschien.......’

‘Ga voort, ga voort, edelvrouw’ viel haer de monik in de rede.

En zy hield nog eenigen tyd eenen ondervragenden blik op hem gevestigd, en, daer hy niets meer antwoordde, ging zy voort:

‘Nu dan, ik werd zyne echtgenoote - en - ik beminde hem, hy beminde my zoo vurig!

Na een jaer, zegende God ons huwelyk, en ik baerde hem een zoon.

Myn kind was nu twee jaren oud, en eens (ô! myn ega ging zoo geern op jagt!) eens dan kwam hy in den morgen volgens gewoonte zyn kind omhelzen, en my zeggen dat hy met eenige vrienden op de everjagt ging.

Ik zag van uit myn venster de jagers vertrekken: het was een schoone, heerlyke dag: het licht der zonne spiegelde zich liefelyk in hunne wapenen, zy waren zoo vrolyk dat ik hun geschater boven het trappelen der peerden en het blaffen der honden hoorde wedergalmen, en ik - ik was nogtans mistroostig! - ô! ik had myn man moeten terugroepen, het was een voorgevoel dat de hemel my ingaf - want - eerweerde vader - de avond viel, de knechten kwamen een voor een t' huis, en geen dorst my komen spreken.

Eindelyk na lang wachten, begaf ik my in hun midden. “Waer is de graef?” vroeg ik - en allen zagen strak voor zich henen, niet een die my antwoordde. - “Waer is myn man? zeg, is er iets gebeurd?” vroeg ik nogmaels. En toen rees Wolfert, een oude dienaer, in hun midden op, en vertelde dat myn man plotselings was verdwenen, dat zy hem overal hadden gezocht; en - weerde vader - tot heden toe heeft er niemand, niemand van hem iets vernomen!..................................... Ik had myn kind nog, myn zoontje, reeds in zyne wieg de levende beeldtenis zyns vaders. ô! Wanneer ik eenzaem over myn verloren echtgenoot zat te weenen - als dan de kleine, my toelagchend,

met zyne handekens de tranen van myne wangen vaegde - dan gevoelde ik nog iets, als een druppel van vreugd in al myne smarten.

Doch eens - het was op eenen Allerheiligen avond - ik had den dag te Chimay doorgebragt, en ik kwam naer myn buitengoed, waer ik myn kind gelaten had, terug. De wind huilde verschrikkelyk in de bosschen waerdoor de peerden my langzaem voerden. ik zat alleen in myn rytuig, en dacht aen myn kind. Nu, mymerde ik, ligt het reeds gelyk een engel in zyn wiegsken te slapen....... ô! Wat zal hy my beminnen! - meer en meer, naermate dat hy grooter wordt, naermate dat hy myne liefde en myn lyden leert beseffen....... En dan - als hy grooter is - zal hy een ridder worden, een koene ridder als zyn vader...... Plotselings werden myne oogen door eene lichtflikkering getroffen. “Brand! mevrouw! brand! op het kasteel!” riep de koetsier.

“ô! God! myn kind! spoed u! spoed u!” riep ik hem toe - en de peerden holden voort als of ze vlogen. Yselyk was het tooneel dat zich in de verte voor my opdeed: de lucht was stikdonker; de vlammen klommen knetterend boven den zuidertoren van het gebouw; de vonken vlogen als gloeijende pylen over de naestgelegen bosschen heen; en deze door den fellen noorderwind geschud, schenen te dansen in den bloedrooden vuergloed. En echter, dat alles maekte geenen indruk op my, ik had maer een gedacht:

“Waer is myn kind?” riep ik zoo haest de koets stilhield, tegen een der dienstboden die daer te midden dier verwarring rondliep. “In de zael aen den noordkant” zeî deze, en verdween.

Myne beenen waggelden; ik spoedde my derwaerts: de wieg was leeg....... Ik liep nu hier dan daer, iedereen vragende naer myn kind, en van niemand antwoord bekomende; ik huilde gelyk eene uitzinnige; ik trok my de haren uit het hoofd, en ten leste viel ik in bezwyming. Toen ik bekwam was de brand gebluscht - en, myn kind, weerde vader, myn kind..... was verdwenen..........................

Het was toen dry jaren oud. Zeven jaren van onrust en vertwyfeling, zeven jaren van nuttelooze naspeuringen zyn er sints

dien avond verloopen: en - vader - indien gy weet wat een vrouwenhart is dat alleen van de liefde eens echtgenoots leeft - indien gy weet wat eene moeder is, eene moeder met een eenig kind - ô! dan zult gy misschien iets begrypen van het geen er omgaet in myne ziel.....................................

En waerom, waerom hebben zulke slagen my getroffen? Is het de onzichtbare hand van eene die zich wreekt? Helaes!.... daer is niemand, wien ik, by myne wete, ooit eenig leed heb aengedaen!’

Hier zweeg de rampzalige.

By het uiten dier laetste woorden verborg zy heur aengezicht in heure vermagerde handen, en zy snikte pynlyk.

Wat is er omgegaen in den boezem des moniks gedurende het verhalen dier treurige geschiedenis? Zyne kap is zoo diep over zyn aenzicht getrokken, dat men daeronder maer van tyd tot tyd het vlugtig geflonker zyner zwarte oogen ziet. Is het een zucht of een gesmoorde lach die, by het aenhooren van Margaretha's laetste woorden aen zyne borst ontsnapt?

Hy zweeg eenige stonden: dan sloeg hy eensklaps zyne handen te samen, en, die ten hemel verheffende, riep hy uit:

‘ô! Edelvrouw, God zy geloofd, hy heeft my by u gebragt; ik ben de eenige man die u kan zeggen wat er van Jan van Chimay is geworden.’

‘Gy..... vader..... gy?....’ riep Margaretha en zy greep des moniks handen in de haren; heure lippen, heure wangen beefden, en de woorden verstierven haer in den mond.

‘Ja ik’ ging de monik voort ‘want ik heb hem bygestaen in het uer zyner dood.’

‘Dood!....’ gilde Margaretha, en zy zakte magteloos in een, en het schrikbaer woord galmde akelig en lang in het rotshol weder en weder.

Zy bekwam allengskens.

‘Is het toch waer?’ vroeg zy met eene schier onhoorbare stem, ‘is hy.....’ en zy weêrhield zich plotselings, als of het woord met al zyne schrikkelykheid haer terug op het harte viel.

‘Ja, Margaretha’ zei de monik op eenen byna teederen toon, ‘het is waer..... Ik heb u nog veel van zynentwege te zeggen; maer gy ontstelt u te zeer, ik zal u morgen op uw kasteel komen vinden.’

‘Hy is dood!....... gy hebt my nog veel van zynentwege te zeggen..... neen, zeg my nu maer alles! Een enkele slag op het harte hoe pletterend hy ook mogt zyn, is toch zoo erg niet als dat eeuwig knagen der onzekerheid.... zeg my nu maer alles, vader!’

Hartverscheurend was de toon, op welken zy deze woorden sprak. Het was de sombere gelatenheid van iemand die zyn vonnis heeft hooren lezen, en die, met gevouwen handen, en met gebogen hoofde zegt: ik ben gereed!

En de monik hernam:

‘Welaen dan, edelvrouw, ik zal aen uw verzoek voldoen; maer de nacht gaet vallen, zoudt ge niet beter vinden dat ik u naer uw kasteel vergezelde?’

De gravin beantwoordde deze vraeg met eene toestemmende hoofdbuiging, en zonder een woord te spreken, vatte zy Alix by de hand, en ging het rotshol uit. De monik nam zynen langen wandelstaf, trok zyne kap nog dieper over zyn aengezicht en volgde stilzwygend de gravin.

III

De boodschap des moniks.

Toen Margaretha haer kasteel binnentrad, deed zy aen hare dienstboden teeken haer met den monik alleen te laten.

Dezen geleidde zy in eene hooge sombere zael, waer het licht eener gouden lamp die aen het welfsel was gehangen, en de flakkerende vlammen van het houtvuer dat op den breeden heerd was aengelegd, de duisternis niet dan gedeeltelyk konden verdringen. Voor den heerd stonden eenige zetels. De gravin liet zich in eenen van deze nedervallen, en deed den monik teeken van ook te gaen

zitten. Doch deze sloeg zyne armen kruisgewyze over zyne borst, en bleef regt voor haer staen.

Toen volgde een oogenblik van doodsche, pynlyke stilte.

Margaretha wachtte waerschynelyk tot dat de monik zou beginnen te spreken; doch hy deed het niet - en, toen ze dat gewaer werd, zeî zy met bevende stemme:

‘Welnu, vader........ gy hebt my veel van zynentwege te zeggen?’

‘Veel, edelvrouw, ja veel - myne reis was juist niet langs deze streken; doch, mits ik u dit moest zeggen, was ik langs hier gekomen, was ik in die spelonk gaen vernachten, met het inzicht van u morgen alles medetedeelen. Maer’ voegde hy er op nog dofferen toon dan die welke zyne tot hier toe zoo doffe stem gehad had by ‘indien die mededeeling van hem nu eens smartelyker was, dan al hetgeen gy om hem hebt geleden, zoudt ge dan kracht genoeg hebben om die te aenhooren - gravin! - zou het niet beter zyn dat ik zwege, dat ik heenginge gelyk ik gekomen ben?’

‘Zwygen!.... heengaen!.....’ snikte Margaretha op den toon der vertwyfeling ‘heengaen..... nu ge my zyt komen zeggen dat gy hem gezien hebt, dat gy hem gezien hebt toen hy...... stierf....... En.... gy hebt tydingen van hem, smartelyker dan alwat ik om hem heb geleden?.................. Monik!’ riep zy eensklaps opspringend uit ‘Monik! zyt ge niet gekomen om my tot ter dood te martelen?’

‘Vrouwe van Chimay!’ sprak de monik na eenige oogenblikken stilzwygens ‘ik ben tot u gekomen om dat uw man my op zyn sterfbed gesmeekt heeft, my, priester des Heeren by de eeuwige zaligheid myner ziel gesmeekt heeft, tot u te komen. Ik heb u gevraegd of ik mogt zwygen en heengaen, ongelukkige! omdat ik medelyden met u heb; omdat het misschien beter ware voor u, zoo de openbaringen waermêe ik alleen belast werd, voor eeuwig met hem ten grave waren gedaeld! Nu dan, ik vraeg u nogmaels, Margaretha, moet ik spreken of heengaen?’

Margaretha liet zich weder in haren zetel vallen, en, het aenzicht

in de handen verbergende begon zy luid en lang te weenen. Dan, ten leste vroeg zy met eene smeekende en schier onverstaenbare stem:

‘Waer iewers, vader, hebt gy myn man ontmoet?’

‘Ik was op myne terugtogt, juist eene dagreize van de heilige stad Jerusalem verwyderd’ antwoordde de monik ‘en - met het vallen van den avond ging ik by eenige kluizenaers welke daer in de woestyne woonen, de herbergzaemheid vragen. Deze ontvingen my met liefde, vroegen wie ik was en waerheen ik ging. Doch, zoohaest ik hun zegde dat myn klooster in Braband gelegen was en dat ik my derwaerts begaf, riepen zy uit: ô! God heeft u tot ons gezonden! een onzer broederen ligt op sterven; hy is uw landgenoot, en, reeds van over lang, roept hy tot den Heere, om toch nog eens iemand te mogen spreken, die zich naer zyn vaderland begeeft. Ik liet my tot de celle des stervenden kluizenaers geleiden.

Op een bed van assche en dorens zag ik daer een man, of liever een levend geraemte uitgestrekt liggen. Zyne vergrauwde haren hingen met zyn baerd, in wanorde over zyne bloote borst en beenige schouders; een haren habyt bedekte het overige zyns ligchaems; zyne diepgezonken oogen waren half gesloten; met de linker hand hield hy een kruisbeeld, en met de regter eene geeselroede vast. Ik vroeg wie die man was, en ik kreeg voor antwoord: Weleer noemde men dien Jan, graef van Renty, Sineghem en Chimay!’

By het hooren dier laetste woorden, steeg er een gesmoorde gil uit Margaretha's boezem. De monik, voorzeker om te zien wat uitwerksel zyne woorden hadden, wendde zynen scherpen blik van haer niet af; doch, zonder meerder blyken harer smart te geven, bleef zy roerloos zitten. Misschien was zy tot dat punt van lyden gekomen waer de ziel geen teeken meer vindt om hare pyn te vertolken; waer de tranen niet meer omhoog willen, maer terugvallen op het hart, om dat, voor zoo lang het nog leven zal, met hunne bitterheid te vervullen. Margaretha weende dan niet meer; en als of ze besloten had het ongeluk dat haer moest treffen te gemoet te gaen, vroeg zy den monik:

‘En - vader - wat hebt ge my van zynentwege te zeggen?’

De monik haelde een perkament van onder zyne kleederen:

‘ô Edelvrouw!’ zegde hy ‘opdat zyne boodschap u getrouw zou gebragt worden, en opdat ge my gelooven zoudt, heeft hy my alles op dit perkament doen schryven, waeraen hy zelf zyn zegel heeft gehecht. Hier is dan hetgeen ik uwen man gezworen heb u te bestellen, zoo God my de genade gaf u te mogen ontmoeten, en zoo gy het aenveerden woudt.’

De gravin nam het schrift uit zyne handen, en zy bezag het zegel - en beefde. Zy brak nogtans de zyden draden waermeê het gesloten was; maer nauwelyks had zy eenige stonden gepoogd te lezen, of zy keerde zich tot den monik en zeî:

‘Ik weet niet, maer myne oogen schemelen zoo: vader, zoudt ge 't my niet willen voorlezen?’

De monik boog zich voor haer, nam het schrift terug, en las:

‘Dit zyn de laetste woorden van Jan, graef van Renty, Sineghem en Chimay, grootbaljuw van den lande van Henegauwe, en bestierder van Lutsemburg, aen zyne echtgenoote, Margaretha van Craon.

Margaretha, myne goede vrouw, het is van op mynen sterfbedde dat ik u deze myne laetste woorden, door middel van eenen brabandschen monik, overmaek.

Het is nu zeven jaren geleden dat ik u plotselings verlaten heb.

Gy die my zoo innig bemindet, gy moet wel veel geleden hebben om die schielyke verdwyning. Ik bidde u, Margaretha, vergeef my de smarten die ik u heb aengedaen; ik moest u vlugten - ja, vóór dat ik uw echtgenoot werd, vóór dat ik een blik van liefde op u liet vallen, had ik reeds moeten vlugten; want - aen de liefde die ik u kwam bieden, aen de huwelykssponde waerheen ik u geleidde, was de vermaledyding eens vaders gehecht!

Die veropenbaring verschrikt u, myne goede Margaretha, doch aenhoor de geschiedenis welke ik u verhalen ga.

Gy herinnert u waerschynelyk nog wel dat, toen ik u ten huwelyk kwam vragen, myn vader, Gwy van Sineghem, op het einde zyner dagen was. Ook weet ge nog wel dat ik de eenigste niet was die naer uwe hand stond: Gonzo, de jonge kastelein van Couven,

beminde u hartstogtelyk, hadt u om wederliefde gesmeekt; doch gy hadt my uw hart geschonken, en hy werd van de hand gewezen.

Nu dan, op zekeren avond, riep myn vader my by zyn ziekbedde, en hy vroeg my:

‘Myn zoon, is het waer dat du1 denks om met Margaretha van Craon in den echt te treden?’

Ik antwoordde:

‘Vader, ik beminne Margaretha, en Margaretha bemint my.’

‘En is het insgelyks waer’ vroeg hy ‘dat Gonzo van Couven haer bemint?’

‘Ja’ antwoordde ik ‘die vermetele heeft haer van liefde durven spreken. Maer.....’

Myn vader ging eensklaps overeind in zyn leger zitten, en zyne hand uitstekende, sprak hy op vasten toon:

‘Myn zoon, dan verbiede ik dy nog aen dat huwelyk met Magaretha van Craon te denken, dan verbiede ik dy haer nog een woord te spreken, dyn oog nog op haer le laten vallen! - Zoo Gonzo van Couven haer bemint kan zy met hem of met een ander trouwen, maer nooit met dy, myn zoon!’

Verbaesd zag ik den gryzaerd aen en vroeg:

‘Waerom toch dat plegtig verbod, vader? Ik, haer niet trouwen, zoo Gonzo haer bemint? - Wel, my dunkt dat ware eene reden te meer om dat huwelyk te sluiten. De kasteleins van Couven waren immers altyd onze aertsvyanden, en gy zelf....’

‘Myn zoon! Myn zoon!’ riep eensklaps de gryzaerd met statige stem ‘aenhoor de woorden dyns vaders, want het zyn misschien de laetste woorden welke hy di spreekt! De kasteleins van Couven waren altyd onze aertsvyanden, zegdu; ik zelf wildes du voortgaen, heb lang tegen Gonzo's vader den kryg gevoerd; ik zelf heb Gonzo's verwonnen vader in de kelders van myn kasteel laten sterven; ja, myn zoon dat heb ik dikwils di verhaeld;

daerover heb ik my dikwils beroemd, zeggende: dat het regt langs mynen kant was. Doch nu - nu ik voor den eeuwigen regterstoel ga verschynen, nu zegge ik dy, dat ik den kastelein van Couven met onregt den oorlog heb aengedaen, dat ik hem met onregt in eenen vochtigen kelder heb laten sterven; nu, myn zoon, nu smeeke, nu gebiede ik di, dat onregt te herstellen voor zooveel het in dyne magt is. De jonge kastelein bemint Margaretha van Craon - ô! Zie du dan van haer af! Maek dan dat hy haer bekome - maek toch dat eene enkele weldaed den kasteleinen bewezen tegen al de misdaden waervan zy 't offer werden, in de schale van Gods oordeel geplaets zy!’

Met hangende armen en diepgebogen hoofde stond ik sprakeloos voor het bed myns vaders. - Hy zag my eenigen tyd angstig in de oogen en dan hernam hy:

‘Welnu, myn zoon, beloofdu te doen wat ik di verzoeke?’

‘Vader! vader!’ riep ik, wyl ik hem om den hals vloog, ‘ik kan niet! Ik bemin haer! ik bemin haer te zeer!’

Doch myn vader stiet my met geweld van zich, stak zyne beide armen over my uit, en riep, met eene donderende stem:

‘Wees dan vermaledyd, du ontaerde! ende vermaledyd de kinderen die uit dy en uit haer zullen geboren worden, ende vermaledyd het zaed van het zaed dyner kinderen!!’

Ik zonk op myne knieën, hief myne armen ten hemel, en riep: ‘Vergiffenis! vergiffenis!’ Maer..... het was te laet!.... Na dat hy die schrikkelyke vervloeking had uitgesproken, viel myn vader achterover op zyn bed; en.... was dood!...............................

Margaretha! In den beginne had ik vast besloten u alles bekend te maken en u dan voor eeuwig vaerwel te zeggen. Maer de liefde hing welhaest een' blinddoek voor myne oogen; ik poogde myzelven te overtuigen dat myn vader in eene vlaeg van ylhoofdigheid alzoo gesproken had; en - ik werd uw echtgenoot!

Altyd heb ik u het geheim verborgen dat my op het harte woog; altyd poogde ik uitwendig gelukkig, vrolyk te schynen, en nogtans kan geene tong u zeggen wat ik uitstond in myne ziele,

Margaretha! - Ha! zie - toen ge mynen hals met uwe liefderyke armen hield omstrengeld, toen uw hemelsche glimlach, schatten van teederheid in myne ziele deed vloeijen, toen ge my met kinderlyke vreugde van ons geluk van heden, en van ons geluk der toekomst spraekt - toen - voelde ik een' onzichtbaren geest aen myne zyde ryzen, en, door het merg myns gebeente galmde zyne stem: wees vermaledyd, ontaerde! - En - toen ge my een zoon geschonken hadt - zie - als het kind my voor de eerste mael tegenloeg, als het my voor de eerste mael: vader, noemde, was het my als of het zegde: vermaledyd dyne kinderen! ende vermaledyd het zaed van het zaed dyner kinderen!

God! Vier lange jaren heb ik dat uitgestaen! Vier lange jaren den lach des hemels op myne lippen en de pynen der helle in mynen boezem gedragen! - en dan, dan kon ik niet meer - dan heb ik de vlugt genomen - gy weet - op die jagt - Margaretha! Ik ben barvoets naer Roome gegaen, ik heb my aen de voeten des Pauzen geworpen, en deze heeft my naer de woestynen des Heiligen lands gezonden om aldaer boete over myne zonde te doen.

Zeven jaren heb ik in eene krocht gewoond, zeven jaren heb ik op dorens en assche geslapen, myn vleesch gekastyd, niets gedragen dan een haren kleed, niets gegeten dan de wortelen der aerde; en nu - ga ik sterven!

En - heeft de Heer my myne zonde vergeven?

Ik weet het niet. Over eenige nachten is my de ziel myns vaders verschenen en die heeft my gezegd: ‘Myn zoon, indien du maken kans dat dyne vrouw nog met Gonzo van Couven trouwt; indien dyn kind nooit kinderen zal hebben op der aerde; zal de vermaledyding van dynen hoofde en van den hoofde dynes zoons geheven worden.’

ô! Myne Margaretha! zoo Gonzo u nog bemint, zoo hy u nog tot vrouwe wil, word dan zyne vrouwe: en zoo myn zoon nog leeft, maek dan dat hy in een klooster ga, dat hy nooit kinderen hebbe op der aerde!

Dat is de laetste bede, dat zyn de laetste woorden van den ongelukkigen stervende, dien gy eens als echtgenoot hebt bemind,

en die, alleen uit liefde tot u, zoo schrikkelyk tegen Gode heeft gezondigd.’

Nadat hy dat had gelezen, vouwde de monik het perkament langzaem toe, en hield het der gravinne voor, als wilde hy het haer wedergeven. Deze lag beweegloos met gesloten oogen in haren zetel. De monik sprak geen enkel woord, en een geruimen tyd bleven ze beide in dezelfde houding.

Ten leste opende Margaretha hare oogen, en - den monik bemerkende die haer het schrift aenbood - schoof zy eensklaps haren zetel achteruit, en riep:

‘Monik! gy hebt gelogen! dat schrift heeft gelogen!’

‘Edelvrouw, het is met zyn zegel bestempeld’ zeî de monik, terwyl hy haer het zegel voor oogen bragt.

‘Dat kan nagemaekt zyn!’ nokte zy.

‘Gy hebt gelyk, gravin, mistrouwend te zyn, doch, zie hier nog een bewys dat hy my meêgegeven heeft - herkent gy dien ring?’ En hy toonde haer een gouden vingerling dien hy tot dan verborgen had gehouden.

‘God! dat is een ring, dien ik zelve hem heb geschonken! ja, dat is..... dat is..... van hem!’ gilde zy op eenen verscheurenden toon................ ‘Ja..... dat is zyn ring..... myn ring.....’ zeî ze nogmaels nadat zy hem langen tyd sprakeloos aengestaerd had ‘maer....’ ging zy weder na eene pooze voort ‘myn kind..... in een klooster..... en myn kind is, in dien nacht, als het hier gebrand heeft verdwenen!’

‘ô Edelvrouw!’ antwoordde de monik ‘God is zoo goed! wie weet of Hy zelf het aen de vervloeking niet heeft onttrokken! Dat kan wel zyn, want, staet er niet uitdrukkelyk in den brief uws mans: zoo myn kind nog leeft?’

‘Het kan waer zyn’ zuchtte Margaretha ‘helaes! het kan alles waer zyn! nogtans.......’

‘Gravin! ik zweer u by myne eeuwige ziel dat ik u waerheid gesproken heb. Gy kunt nu doen wat ge wilt - ik, heb

myne boodschap volbragt, en ga dus myne reis naer myn klooster vervoorderen.’

En - na dat hy deze woorden had gesproken ging de monik plotselings de zael uit.

IV

Gonzo.

By zyne eeuwige ziele had hy de waerheid zyner gezegden bezworen; en echter was byna al wat hy aen de rampzalige gravin verteld had leugen, louter leugen.

Er had, wel is waer, sints onheugelyke tyden eene erfelyke veete tusschen de graven van Sineghem en de kasteleins van Couven bestaen. Gwy van Sineghem, Jans vader, had langen tyd met Gonzo's vader den kryg gevoerd en die laetste was inderdaed in de gevangenissen van het grafelyk kasteel gestorven; maer daerin had hy maer juist de straf ondergaen welke hy verdiend had. Want, vooreerst, hoe oud de familiewrok ook mogt zyn, scheen het bewezen dat het regt aen den kant der graven was, en, ten andere, Gwy, die een deftig en eerweerdig edelman was, had reeds dikwils poogingen gedaen om zich met den kastelein te verzoenen, dewyl deze geene enkele gelegenheid had laten voorbygaen, om den graef, hetzy met onvoorziene invallen op zyne eigendommen, hetzy op alle andere wyze zoo veel te tergen als het in zyne magt stond. Zoo had hy eens door de schandigste lastertael den naem des graven besmet, en het was alsdan, dat deze hem met de wapenen was komen overvallen, dat hy hem verwonnen en, volgens de gewoonte dier tyden, gevangen naer zyn slot medegevoerd had.

Toen hy daer overleed, was zyn zoon Gonzo nog een jongeling; doch later toonde deze dat hy niet alleen den hardnekkigen haet van zyne vaderen, tegen het huis van Sineghem had geërfd, maer dat by hem die haet met afschuwelyke wreedheid, met helsche huichelary gepaerd was.

Inderdaed, al de onheilen welke sedert eenige jaren over het huis van Chimay waren losgeborsten, had hy, hy alleen berokkend.

Nogtans was hy niet te werk gegaen gelyk zyn vader - niet met openbaer geweld, niet met onmagtige lastertael. Na de dood zyns vaders had hy niet den minsten wrok tegen de grafelyke familie laten blyken, en - zelfs later - toen Margaretha zyne liefde verstiet om heure hand aen Jan van Chimay te schenken, kwam er geen enkel woord van haet of verachting tegen dezen uit zynen mond.

Want - zyn besluit was genomen. Hy had in zichzelven gezegd: ‘Chimay is als een boom die zyne kruin van dag tot dag hooger en trotscher ten hemel verheft - myn vader heeft hem met geweld willen afhouwen, en hy is het slagtoffer zyner eigene vermetelheid geworden. Ik - arme kastelein - ik ben niet meer dan een nietige worm voor dien fieren gravenstam. - Ja - maer wy zullen eens zien of die worm, met langzaem aen den wortel te knagen, den stam niet zal doen verdorren, niet voor altyd zal doen verdwynen.’

En hy had gedaen gelyk de worm - hy had met trage, met helsche voorzichtigheid in het duister gewerkt.

Uit het verhael van Margaretha hebben wy gehoord, dat graef Jan op eene jagtparty was verdwenen, en dat men sints van hem niets meer vernomen had. Eenigen tyd te voren had Gonzo zich met hem komen verzoenen, en, op die jagt had hy den graef, die zich toevallig van zyne gezellen verwyderd had, met eene bende gemaskerde mannen overvallen. Na eenen hevigen tegenstand hadden zy hem geboeid, hem eenen doek voor mond en oogen gebonden, en, na dat men met hem uren lang rondgereden had, deed Gonzo hem in een' der kerkers van het kasteel van Couven smyten. Daer zat hy nu sedert zeven jaren, ten prooi aen de bitterste ellende, en zonder te weten waer hy was, want Gonzo had hem met inzicht zoo lang geblinddoekt doen rondvoeren, opdat hy denken zou dat men hem naer eene verre streek had gebragt. Daer zat hy nu sedert zeven jaren en nog geen mensch had hy gezien, nog geene menschenstem had hy gehoord; want zyne kruik water en zyne korste brood werd hem dagelyks langs eene opening, die in den muer was, toegestoken - en, wat hy ook

mogt vragen en smeeken, de wreedaerd die hem dit bragt had hem nooit het minste antwoord gegeven!

Eenigen tyd nadien, was het zoontje des graven, terwyl er brand op het kasteel was ontstaen, insgelyks verdwenen. Het was Gonzo die dezen brand had gesticht; Gonzo die het kind had gestolen. En - een jaer nadat hy dien laetsten gruwel had gepleegd - had hy begonnen met herhaelde bezoeken by Margaretha afteleggen - in den beginne, zoo 't scheen om haer te troosten, en ten leste, om van tyd tot tyd eens van zyne oude liefde, ja zelfs van eenige hoop op een huwelyk te spreken. Telkens dat hy daerop terug kwam had de arme vrouw hem het stilzwygen geboden, voorgevende, dat ze niet verzekerd was of heur man gestorven was; en, al ware hy gestorven, zegde zy, ik ben te diep ongelukkig om nog troost in nieuwe verbindtenissen te zoeken. Maer, desniettemin had Gonzo het door zyne schynheilige huichelary zoo ver weten te brengen, dat Margaretha hem als heur trouwsten vriend aenschouwde.

En nu, - was een vreemde monik haer komen liegen dat Jan van Chimay gestorven was, dat de vloek zyns vaders in alle eeuwigheid op hem zou kleven, indien zy hem niet vergat om met Gonzo in den echt te treden!

Maer wie toch mag die vreemde monik wezen?

Ziet - in den twyfelachtigen schemerschyn waermeê de opkomende maen de aerde verlicht, verheffen zich op gindschen heuvel, ontzaggelyke torens, hooge muren, een kasteel, dat, gelyk een reus wakend schynt neêrtezien op het stedeken dat aen zyne voeten ligt te slapen. Langs den weg, die al kronkelend tusschen de rotsen naer dat kasteel geleidt, klimt eene bruine schaduw langzaem omhoog.

Dat is de monik die zich naer 't kasteel van Couven begeeft.

Ziet - de valbrug daelt neder: Liebert komt met zyne muts in de eene hand en eene lamp in de andere hem aen de ingangpoort ontvangen, en beide treden in eene der zalen van het kasteel.

‘Welnu, eerweerde pater?’ zei Liebert, toen ze binnen waren - en hy zette eenen zonderlingen nadruk op de woorden:

eerweerde pater - ‘gy hebt het nog al lang uitgehouden, voor de eerste mael dat ge op termyn gaet. Ik zou gelooven dat ge goede zaken moet verrigt hebben.’

‘Goede zaken?’ antwoordde de monik ‘ja, waerachtig, zóó goed, dat ik de lieve gravin binnen eenige dagen wel in myne netten zou kunnen vangen..... Maer, luije vlegel! hebdu dan niet eens gedacht dat ik, na 't sermoon dat ik heb gedaen, dorstig zyn moet? Hael my eens gauw een kruik bourgonjer; ik zal my intusschen van die monikspy ontlasten.’

Liebert ging om de kruik wyn te halen; en de zoogezegde monik schoot zyn habyt uit, knoopte den langen baerd die de helft van zyn aengezicht bedekte los - en - wyl er een yzingwekkendende grynslach op zyn donker wezen blonk, sprak hy op zyne afgelegde vermomming starend:

‘Zoo verbergen zich de wolven in de schapenhuid!’

Liebert kwam terug met eene groote kruik wyn en twee bekers welke hy op de tafel plaetste en vulde. Dan er een van opnemende, sprak hy, wyl hy eene diepe buiging maekte:

‘Dit gaet op het toekomend huwelyk van myn heer en meester Gonzo van Couven!’

‘Aengenomen, Liebert!’ antwoordde Gonzo, want de vermomde monik was niemand anders dan Gonzo zelf.

Nadat zy den eersten teug gedronken hadden, gingen beide zitten, en verscheiden bekers werden achtervolgens gevuld en geledigd.

‘Welnu!’ sprak toen Liebert ‘gy zult nu alle uwe stigtende spreuken en sermonaciën al weggespoeld hebben; heer kastelein, zou ik nu niet mogen weten, hoe ge met Margaretha gevaren zyt?’

‘Hoe ik gevaren ben, jongen? Wel zy heeft my nog al spel geleverd. Denk eens, toen ik haer vertelde dat Jan van Chimay dood was, ging ze te werk, ho! te werk! dat ik geloof dat ik er waerachtig medelyden meê had.’

‘Ha! ha! medelyden!’ borst Liebert al lagchend uit ‘voor het wyf van Chimay! Medelyden in het hart van Couvens kastelein! ha! ha!’

Gonzo's aenzicht werd eensklaps donkerder, en, terwyl hy zyne oogen fier op Liebert vestigde, sprak hy:

‘Liebert, het is wel wat ruim gemeenzaem voor een knecht zynen heer te durven uitlagchen, weettu dat?’

By die onverwachte aenmerking zag de knecht, nog half lagchende maer toch beteuterd zynen meester in de oogen; want hy wist niet of dit ernst of jok van zynentwege was, mits deze, die hem tot een' makker in al zyne gruweldaden had gemaekt, hem zelf aen dien gemeenzamen toon gewend had. Hy zweeg dus eenige oogenblikken. Doch Gonzo, die zyne verlegenheid bemerkte, en die hem, daer hy hem onontbeerlyk was geworden, geen wantrouwen wilde inboezemen, reikte hem zynen beker toe en sprak op goêlyken toon:

‘Kom, schenk nog eens vol, en wees in 't toekomende wat beleefder.’

‘Dat zal ik zyn’ antwoordde Liebert die zich daerdoor weêr op zyn gemak gevoelde ‘maer toch.... medelyden! dat is aerdig, heer Gonzo! - Zie, ik geloof dat ge duchtig op Margaretha verliefd zyt!’

‘Verliefd? - en wie zegt di het tegendeel?’

‘Ha! 't is waer, ik kan daerover niet oordeelen - ik ben nooit verliefd geweest dan op de wynkan - maer toch, haer alles ontrooven wat zy lief heeft, haer zeven lange jaren in angst en smart laten doorbrengen, dat schynt my de handelwyze niet van iemand die waerlyk verliefd is - dat begryp ik niet, heer Gonzo, vergeef my die vrypostigheid!’

‘Du begryps dat niet! Ja, het is mogelyk dat zoo min de liefde als de wraek van een edelmanshart door een' laet kan begrepen worden! maer, haddu by my geweest toen ik in den gravenkerker naest myn vader geknield lag, toen ik de ketenen om zyn uitgedord gebeente hoorde rammelen - toen ik hem op de steenen, op de harde klamme steenen den gryzen kop stervend zag neêrleggen, wyl de woorden: wreek my myn zoon! wreek my! van zyne koude lippen rolden - haddu toen by my geweest, dan zoudu begrypen wat wraek is!

En myne liefde! - weettu dat ik Margaretha beminde lang voor dat hy nog aen haer had gedacht? dat zy, wanneer ik haer myne liefde verklaerde my met verachting verstooten heeft? dat Chimay op het tournooi der bruiloft my bezien heeft met medelyden - ja met medelyden gelyk men een vertrapten worm beziet?

Ha! Liebert! Liebert! wraek en liefde!.........

Kom! geef my te drinken, want als ik daer aen denk, word ik razend!’

En inderdaed, Gonzo was verschrikkelyk om aenschouwen. Met uitgestoken armen, stond hy regt en trotsch voor den dienstknecht. Zyne bruine wangen waren gloeijend geworden; zyne zwarte oogen, die altoos diep onder de zware wenkbrauwen gezonken lagen, waren nu vooruit gekomen, en blonken helsch en somber - en, alsof hy daermêe zyne woede wilde stillen, dronk hy verscheiden bekers achter een uit.

Liebert zag hem angstig aen, en zweeg.

Doch, na eenige stonden scheen Gonzo weêr gansch kalm te zyn geworden, en toen vroeg Liebert:

‘Maer, heer Gonzo, indien Margaretha nu eens toestemt om met u te trouwen, hoe zult ge die dan behandelen?’

‘Als zy met my trouwt, en heuren hatelyken graef vergeet, en my bemint, dan zal ik haer met liefde behandelen; maer, indien ze my heur hart niet geheel en gansch schenkt, dan’ - en hier kwam op Gonzo's lippen een glimlach yselyk als de gryns des tiegers die zyne prooi beloert - ‘dan is zy een lid des huizes van Chimay te meer, dat ik totter dood zal martelen!’

Eene onvrywillige griezeling liep, by het hooren dezer woorden door Lieberts ligchaem, en met sprakeloozen afschrik staerde hy op zynen meester.

Doch deze leî zyne hand op de schouder des dienstknechts en sprak:

‘Kom aen, Liebert! we zullen eens gaen kyken of onze gevangene al slaept. Zyn leger is wel wat hard voor grafelyke knoken, maer toch, hy zit er nu al lang genoeg om 't gewoon te zyn. Zie, ik heb hem nog nooit aengesproken, maer, zoo 't pas geeft,

wil ik hem het nieuws van heden eens kond doen, hy zal dan iets hebben om op te denken in zynen kelder. Kom aen!’

Liebert nam zyne lamp op, en geleidde den kastelein eenen geruimen tyd door enge kronkelgangen voort, tot zy ten leste aen eenen draeitrap kwamen. Daer zette hy zyn licht in eenen hoek, en, in het duister rondtastende, daelden beide met onhoorbare schreden dien trap af. Toen ze beneden waren gekomen duwde Gonzo op eene springveêr; en, zonder dat zich het minste gerucht deed hooren, kwam daer in den muer eene opening, welke hun toeliet in de gevangenis van Jan van Chimay te zien.

V

Jan van Chimay.

Daer zit hy op een' steenen blok - beweegloos - met het hoofd op zyne beide handen leunende. Door eene smalle spleet, de eenigste langs waer hy licht en lucht mag scheppen, dringt een strael der volle maen, welke met zyn ziekelyk geschemer den ongelukkigen verlicht waer hy zit. Grauw, lang en verward hangen hem hoofdhaer en baerd over borst en schouders. Van alle kanten steekt zyn forsch maer afgeteerd gebeente door de verscheurde en halfverrotte kleederen uit, en ziet - hy heft het hoofd op: - met zyne diepgeholde oogen, staert hy, vriendelyk en dankbaer, als of hy een weldoener in 't aenzicht zag, naer den kant van waer het licht hem beschynt - en hy spreekt:

‘Myne eenige troosteres, myne eenige vriendinne! - wat ziet ge my liefderyk in de oogen!

Ik danke u, strael der mane! ik danke u! want gy zyt my als de blik van God die door de muren myner gevangenis dringt om my te zeggen: wees kalm daer beneden want ik wake over u! wees

verduldig - want, gy ziet wel, boven de duisternis en het lyden der aerde, blinkt eeuwig licht, eeuwige rust!.............................. Wees verduldig! ô Heere!...... gy weet of ik myn lyden heb leeren dragen!

Ja - ik zit hier nu - hoelang? - ik weet niet! - jaren en jaren - en ik ben dat gewoon.

Waer ben ik! - zyn het menschen of booze geesten die my hier hebben opgesloten? - Waerom hebben ze my hier opgesloten? - Wien heb ik ooit iets misdaen?

Duizendmael heb ik dat aen deze stomme muren gevraegd, - en nooit heeft my iemand geantwoord! - En die schrikbare onzekerheid ben ik gewoon!

Ik drage de hitte des zomers en de koude des winters: brood en water zyn myn voedsel: deze steen myn leger: ongedierte myn gezelschap: die grauwe muren myn gezichteinder: - en dat ben ik gewoon....................

Maer, Heere! ik had eene vrouw en een kind!

Myne Margaretha....... Leeft die nog?....... is zy myner nog gedachtig?’

‘Weinig!’ klonk het eensklaps op hollen toon door de gevangenis ‘want binnen eenige dagen trouwt zy met dyn aertsvyand, Gonzo van Couven!’

De graef sprong op.

‘Wat!..... wie zegt dat?....’ riep hy met bevende stem, ‘trouwt zy met myn aertsvyand, Gonzo van Couven?’

Niemand antwoordde.

Met wankelende schreden liep hy zyne gevangenis op en neder.

‘Heeft daer dan niemand gesproken?’ riep hy.

Wederom geen antwoord.

‘Is het dan een helsche geest die my in zyne magt heeft? - Zeg! mensch of geest...... hebt gy gezegd dat zy trouwt met Gonzo van Couven?’

Met gespannen aendacht stond hy te luisteren, lang te luisteren - doch alles bleef stil.

Dan ging hy weder zitten.

‘Hoe mag dat toch komen?’ sprak hy langzaem tot zich zelven ‘zou daer dan niemand gesproken hebben?

Met Gonzo van Couven trouwen..... my, voor dien vergeten..... Neen, dat is niet mogelyk!....

Neen - het zal myne inbeelding zyn die my dat gezegd heeft. Ik word zoo zwak van al myn lyden...... Het zal maer eene inbeelding zyn.

Myne Margaretha zal my nooit vergeten, niet waer, myn God?....

Misschien denkt zy dat ik dood ben - misschien bidt zy reeds voor myne ziel - en doet zy ons kind, myn zoon bidden voor myne ziel.

Myn zoon!....

God! - toen lag die nog in zyne wiege....... En thans, wat moet hy thans al groot zyn!

ô Heere! maek dat hy groeije in eer en onschuld! dat hy de trooster, de beschermer zyner moeder zy, dat hy weerdig en ridderlyk den naem zyner vaderen drage!

Myn zoon!....

En eensklaps klonk Gonzo's stem luid en nydig:

‘Dyn zoon is dynen wyve ontstolen! Thans hoedt hy de schapen; en als hy groot is, zal hy, zonder zelfs te weten wie hy is, met de ploeg over het erf zyner vaderen ryden!’

Met eenen snydenden kreet vloog de graef naer het venster waerlangs die stemme sprak, met stuiptrekkende handen klampte hy zich vast aen de yzeren tralie...... Een helsche schaterlach klonk hem tegen, het venster schoof toe, en hy viel, gelyk een blok, magteloos achterover op den grond zyner gevangenis neder.

VI

Margaretha en Gonzo.

Eenige weken zyn er verloopen sedert den dag op welken hetgeen wy verhaeld hebben voorgevallen is.

Het is een heerlyke en kalme najaersavond. Achter de bosschen die het kasteel van Chimay omringen, zinkt de zon statig en langzaem in eene zee van goud en purper weg: eene ernstige en mymeringwekkende halfdonkerheid begint reeds op de aerde te dalen: en alleen het kasteel, dat op eene rots gebouwd, over de hoogste boomen heenziet, staet nog in den roozengloed der laetste zonnestralen gehuld.

Daer boven, aen het open en spitse balkon zit Margaretha. Zy schynt nog bleeker, nog droever dan te voren; en - hoewel daer buiten alles zoo schoon, zoo kalm zy, zit zy met neêrgeslagen oogen dáér - gelyk een marmeren beeld des Weemoeds, welk de zonne vruchteloos met heur schoonste stralen te verwarmen poogt. Op haren schoot ligt het noodlottig perkament haer door den monik gegeven. Met haer blanken vermagerden vinger volgt zy de regels, en zy leest:

‘ô Myne Margaretha! zoo Gonzo u nog bemint, zoo hy u nog tot vrouwe wil, word dan zyne vrouwe!’

Een traen valt uit heure oogen op het schrift.

‘Zoo Gonzo u nog bemint!’ zegt zy met doffe stem tot zich zelve ‘zoo Gonzo u nog bemint....... ô! Myn God! myn God, ben ik dan op aerde om smarten te lyden die nooit mensch geleden heeft - ik - eene zwakke vrouw!

Ho! - had ik my in myn eigen hart met myn lyden en myne liefde mogen opsluiten, om daer, voor den man en het kind, welke ik verloren heb, tranen te storten tot dat ik stierve - dat ware my nog zoet geweest!

Maer nu - hem vergeten om Gonzo te beminnen - Gonzo! die my, ja, wel veel vriendschap heeft getoon, maer voor welken ik toch iets gelyk eenen onvrywilligen afkeer gevoele - hem vergeten om dien te trouwen!............

Ja maer - dien trouwen om hem en myn kind misschien te redden!

ô! Heere Jesu, heilige moeder Gods! verlicht en versterkt my arme vrouw!’

Eensklaps ging de deur der zael open, en een paedje kondigde den heer kastelein van Couven aen.

De gravin verborg het perkament onder hare kleederen, vaegde de tranen uit heure oogen weg, en poogde te glimlagchen toen Gonzo binnen trad.

Een geruimen tyd onderhield deze haer over onverschillige onderwerpen; doch, Margaretha, aengezien de gemoedsgestemdheid waerin zy verkeerde, antwoordde, natuerlyk, niet veel op al hetgeen hy vertelde. Dan, ten leste was hy uitgeklapt, en daer kwam een oogenblik van stilte.

Gonzo hield zyne oogen strak op Margaretha's gelaet gevestigd; deze zag ten gronde - en - wat moeite zy ook aenwendde om dit te weêrhouden, daer kwam een traen pynlyk en langzaem over hare wangen rollen. Op dit zicht liep er over Gonzo's wezen een vlugtige glimlach, waer al de grondelooze snoodheid zyner ziel in blonk; maer op eens gaf hy eene teedere uitdrukking aen zyne gelaetstrekken en hy sprak:

‘Altyd weenen! altyd droever en droever! - gravin, zeg eens wanneer toch zal er een einde aen die treurgeestigheid komen?’

‘Wanneer?’ antwoordde Margaretha, en zy verhief den vochtigen blauwen oogappel ten hemel ‘wanneer!....... ho! kastelein, weet gy niet dat er wonden zyn die nooit genezen? En kent ge al de diepte der wonden welke ik in myn harte draeg?’

‘Ja, gravin, ik weet dat de slagen die u getroffen hebben schrikkelyk zyn; ik weet dat de onzekerheid waerin gy verkeert ondragelyker is dan de stelligste rampen; maer, waerom het verleden niet vergeten? Waerom uwe ziel blyven voeden met eene hoop, die telken dage te leur gesteld, u telken dage ook dieper en dieper in de vertwyfeling stort? Zie, gravin, God heeft u uw man ontnomen; sedert zeven jaren hebt ge van hem niets meer gehoord - waerom blyft ge hem nog altyd verwachten, waerom.....’

‘Neen’ snikte Margaretha wyl zy heur aenschyn in heure handen verborg ‘ik verwacht hem niet meer; een monik heeft my de tyding gebragt dat hy in 't Heilig land is gestorven!’

‘Welhoe! gestorven?’ zegde Gonzo, en hy bezag haer eenige oogenblikken als met verwondering, en doende als of hy weende, sprak hy met trage stem: ‘God hebbe zyne lieve ziel; want hy was een brave ridder!’

Na deze woorden werd er tusschen beide eene lange stilte.

Dan schoof Gonzo zyn zetel digter by Margaretha, en op smeekenden toon vroeg hy: ‘En nu - gravin - is er nu niemand meer op aerde van wien gy troost zoudt willen ontvangen?’

De gravin zag ten hemel met een blik die wilde zeggen: God heb medelyden met my! - en zy zweeg. Doch hy ging voort:

‘Zeg, Margaretha, kan er geene liefde, geene eindelooze liefde u meer gelukkig maken?’

‘Liefde!’ zeî Margaretha en zy verbleekte, zy beefde. Liefde! - en het werd een verschrikkelyke storm in hare ziel; van den eenen kant voelde zy dat zy nooit Gonzo zou kunnen beminnen, dat zy nooit iemand bemind had dan heur graef, heur gade; en van den anderen kant was het haer of zy de stem van dien gade uit een afgrond haer smeekend hoorde roepen: ô! Zoo Gonzo u nog bemint, red my dan, red uw kind, word zyne vrouwe!

En de ongelukkige staerde lang, sprakeloos voor zich ten gronde.

Dan, ten leste, gelyk iemand die zyn besluit neemt, greep zy de leuningen haers zetels met stuiptrekkende handen vast, en zy vroeg:

‘Heer Gonzo..... bemint gy my?’

Op die vraeg werd Gonzo's wezen glansend: ‘Of ik u bemin?’ riep hy ‘Margaretha, waerom vraegt ge dat? Of ik u bemin! - Ha! weet ge dan niet dat, sedert ik u voor de eerste mael gezien heb, ik niet meer gedacht heb dan aen u? Weet ge dan niet dat, sedert gy myne liefde weigerdet om die van Chimay te aenveerden, ik u toch altoos heb blyven aenbidden? Dat ik sinds dien tyd niet gedaen heb dan worstelen, vruchteloos worstelen met myn eigen hart, om er die ongelukkige liefde te versmooren - ha! Ik heb om uwentwille geleden, geleden als een verdoemde in de hel - en gy vraegt of ik u bemin!.... ô! Margaretha! Margaretha!...’

en hy sloeg zyne handen voor zyn aenzicht, en deed weêr als of hy weende.

Margaretha was bleek gelyk een doode: hare oogen dwaelden traen- en zielloos in het ronde: haer boezem golfde geweldig op en neder, en na eene pooze, sprak zy op een toon waer niets vrouwelyks in klonk:

‘Welnu.... heer Gonzo.... dan zal ik de uwe worden’..........................

Nog eenigen tyd bleven ze by elkander. Doch, daer de avond reeds gansch gevallen was, nam Gonzo zyn afscheid en vertrok. Zoo haest hy buiten de zael was, viel Margaretha op hare knieën, en, een vloed van tranen stortende, riep zy uit: ‘Het is volbragt! Myn man, myn kind gy zult gered zyn! Het is volbragt!’

En Gonzo? - wyl hy zyn peerd besteeg, glom zyn helsche glimlach weder op zyn wezen, en hy mompelde by zich zelven:

‘Zy zal de myne worden..... en zy haet my..... ja, ik heb het genoeg bemerkt, zy geeft zich maer aen my uit liefde tot hem: ha! maer ik zal haer later wel leeren hoe zy heur deel in de rekening van Chimay aen Couven betalen zal!’

VII

De herder.

Het was morgend. De gryze nachtmist hing nog gelyk een sluijer over het stedeken van Couven; niet het minste rumoer deed zich daer hooren, de goede poorters lagen nog in de armen van den slaep geboeid. In de bosschen die de stad omringen tintelden de eerste zonnevonken, en verhieven de vogelen hunnen blyden zang; en ginds boven huizen en bosschen stond het streng en reusachtig kasteel in de goudgele stralen der opkomende zon te glansen.

Een knaep met lange bruine lokken en zwarte vonkelende oogen zat, met een kruisboog in de hand, op het klamme mosch der

rotsen waerboven Couvens kasteel was gebouwd; wyl eenige geiten waervan hy vast de herder was, klommen en huppelden van den eenen rotstop op den anderen, om de magere grashalmen en het kronkelende eiloof, dat hier en daer de granietblokken overdekte, te grazen.

Een geruimen tyd had hy daer zoo gezeten, toen eenige speelmakkers zich by hem kwamen vervoegen.

‘Zie eens’ riep een van deze ‘Frans Basler heeft een kruisboog!’

‘Waer hebdu dien gekregen, Frans?’ vroeg een andere.

‘Ja, jongen, dien heb ik van myn vader gekregen’ antwoordde Frans.

‘En kunde er al mêe schieten?’

‘Zoudu ginder wel in die spleet van den toovertoren kunnen?’

‘Ho! dat zou hy niet durven - naer den toovertoren schieten! het spook dat daer woont!.....’

‘Niet durven? niet kunnen?’ zei Frans met kinderlyke fierheid: ‘ik heb maer eenen pyl meer, en wilt ge eens wedden dat ik hem in die spleet jaeg? Ziet, let op, dat gaet er door!’

En hy rigtte zich op, spande zyn kruisboog, legde aen - en, inderdaed, de pyl snorde in de spleet welke zyne makkers hem aengewezen hadden.

Een doffe kreet deed zich in den toren hooren, en al de knapen namen de vlugt, roepende: ‘Ay! ay! het spook! het spook!’

Maer hoe mogt dit toch komen? was daer dan inderdaed iets geheimzinnigs, iets bovennatuerlyks mede gemoeid? - ô Neen: die toren, welken de herders den spooktoren noemden, omdat zy daer soms gezucht en gekerm vernamen, was niets anders dan het verblyf van den rampzaligen Jan van Chimay; en het was ook hy die dien kreet geslaekt had, toen de pyl in zyne gevangenis kwam gevlogen.

Met verwondering raepte hy hem op, bezag beurtelings den pyl en de opening langs waer deze was ingekomen; en, zich eensklaps voor 't voorhoofd slaende riep hy uit: ‘ô God! nu zal ik misschien kunnen zien waer ik ben! 'k heb reeds zoo dikwils

gepoogd, om tegen den muer tot aen die enge vensterreet te klimmen, en nu!....’ en hy wrong den pyl tusschen de uitgemergelde steenen van den muer, plaetste er den voet op, en - voor de eerste mael sedert zeven jaren, zag hy den wyden blauwen hemel, de groene aerde, zag hy al wat vry is voor zyne oogen wemelen!

Intusschen waren de knapen, welke op den kreet van Jan van Chimay de vlugt hadden genomen, wederom tot Frans Basler genaderd.

Deze was blyven staen: en terwyl hy hen bezag met een glimlach die wondertrotsch was voor zyne jaren, sprak hy: ‘Wel! gylie bloodaerds! dat is verveerd van het spook! wil ik nu eens gaen tasten waer myn pyl gebleven is, eh?’

Zyne speelmakkers staerden hem aen met verbaesdheid; en hy nam een loop, wipte en sprong over bonken en diepten, altoos verder en hooger, tot dat hy kwam aen dat gedeelte der rotsen waerop de hoektoren was gebouwd.

Daer stond de graef, voor zyne enge vensterreet, stilzwygend te staren op den knaep, welken hy tot zyne gevangenis zag naderen. Eene enkele, maer eene gladde en steile rots, aen welker linker en regter zyde verschrikkelyke diepten gaepten, scheidde hem nog van den vermetelen jongen; - en de graef beefde van hoop en angst, zyn hart klopte alsof het breken ging - en Frans bleef staen: hy scheen de rots met zyne oogen te meten.

‘ô God! zoo ik hem riep!’ dacht de graef ‘maer neen, dat zou hem kunnen verschrikken, en......’

‘Frans! Frans! kom terug’ schreeuwden zyne makkers.

‘Neen!’ riep Frans op eens met koppigheid, en - op handen en voeten begon hy te klauteren te klauteren.....

‘ô Myn God, heb dank! heb dank!’ bad Jan van Chimay.

En Frans was boven, stak zynen arm in de donkere spleet.....

‘Ay! ay!’ gilde hy eensklaps, en hy huilde, hy rukte, hy spartelde, want gelyk eene yzeren klem had de hand des graven zyne hand gevat.

‘ô! Schreeuw niet! wees niet bevreesd en schreeuw toch niet!’ fluisterde de graef hem tegen; maer Frans die zyne hand door

eene beenige vuist voelde knypen, die achter die vuist een bleek en mager wezen, een grauwen baerd en twee zwarte oogen zag, welke hem als vuer schenen toe te flonkeren - schreeuwde zoo luid hy kon: ‘ô! Mynheer het spook, laet my los! ik zal het niet meer doen! ik zal het niet meer doen!’

‘Ach! ik ben geen spook’ zeî de graef met zachte stem ‘ik ben geen spook, kind lief, maer een arme gevangene; ik zal u geen leed doen, zeg me maer hoe heet de plaets waer ik hier ben?’

‘Een arme gevangene, ho!’ antwoordde Frans, en zyn schrik was op eens verdwenen ‘wel dat is hier het kasteel van Couven.’

‘God! nu versta ik...... maer ik mag geen tyd verliezen - kleine, zeg eens, hoe heet uw vader?’

‘Jan Basler, mynheer.’

‘Basler....... Basler....... ik herinner my dien naem! heeft uw vader van zyn leven geen soldaet geweest, kleine?’

‘Ja.’

‘Nu, ga dan gezwind naer huis; spreek onderwege niemand aen; en zeg in stilte aen uw vader dat hy terstond hier kome, dat degene die hem roept iemand is, van wien hy te voren nog al goed heeft ontvangen - zeg hem dat hy komen moet, want dat zyn geluk en dat van heel zyn huisgezin er van afhangt. Zult ge dat doen, myn lieve jongen?’

‘Ik beloof het u, mynheer.’

‘Ga dan gauw, en God zal u zegenen.’

Nog spoediger dan hy er was opgeklommen daelde Frans van den rotsheuvel af.

Doch nauwelyks was hy eenen kleinen afstand van het kasteel verwyderd, toen zyn vader, buiten adem, hem tegengeloopen kwam.

Fransens speelmakkers waren hem met veel getier en vergrootende omstandigheden den voorval met het spook komen vertellen; en hy, zonder te weten wat hy uit dit alles moest maken, was komen toegesneld, om te zien wat er van het kind was geworden.

Doch nu, hoe verschoot hy niet wanneer Frans hem in het oor fluisterde wat er eigentlyk voorgevallen was.

‘Kom aen! jongen, daer gaen wy seffens henen’ zeî Basler - en, na eenige oogenblikken klimmens, stonden ze beide voor de vensterspleet der gevangenis.

‘Basler, myn oude krygsmakker, kent ge my nog?’ vroeg Jan van Chimay.

‘Of ik u nog ken?......’ zeî de herder, en met stomme verwondering staerde hy op het zonderling wezen, dat hem deze vraeg deed.

‘Kent ge den graef van Chimay niet meer?’

‘God! zyt gy dat? - myn graef - myn weldoener?....... Ja, ik erken uwe stem! God! myn God! maer dat is yselyk....... in die krocht.........’

- ‘Schurken! wat doet gy daer?’ riep er eensklaps eene donderende stem: en - eer Basler nog den tyd had gehad van om te zien, stond daer nevens hem een man met geheven dolk:

‘Daer! dat zal u leeren!’ brulde deze; en Basler ging het stael in zyn hart ontvangen, toen Frans eensklaps den aenvaller met zyn kruisboog zulk een geweldigen slag in 't aenzicht gaf, dat deze van den scherpen rotspunt waerop zy stonden afslibberde, en, met eenen yselyken kreet in de diepte, welke aen den regter kant was, nederstortte.

De oude herder, Frans en de graef zagen elkander eene wyle met verbaesdheid aen.

Dan sprak Basler met weifelende stem: ‘Frans, weet ge wel wat ge gedaen hebt? Die man is de kastelein Gonzo - en zie eens - hy verroert zich niet meer; hy is met zyn hoofd op gene punt gevallen - gy hebt hem gedood!’

‘Gonzo!’ zeî eensklaps de graef ‘zie Basler, het is God die dat alles schikt. Ik geloof dat het Gonzo is die my hier reeds zoo veel jaren gevangen houdt. En zou er nu geen middel zyn om my te verlossen? Leeft myne vrouw nog? Kunt gy haer niet laten weten dat ik hier ben?’

‘Ja, dat 's waer! nu kom ik tot my zelven!’ riep Basler uit. ‘Heb geduld, myn goede graef, heb geduld, en laet my begaen. Ik zweer het u, binnen weinigen tyd zult ge verlost zyn. Maer, wy

mogen hier niet langer blyven; men zou ons kunnen zien - dus - vaerwel, myn goede graef.’

En Basler nam den moedigen Frans by de hand, en beide verwyderden zich.

 

Omtrent eene uer nadien stond er voor de ingangpoort van het kasteel van Couven, een hoop boeren, aen wier hoofd Basler zich bevond. Allen hielden zich zoo roerloos, dat het zichtbaer was dat zy zich geweld aendeden om niet het minste gerucht te maken. Aen den deurstyl, hing een toethoren, waer Basler op blies, ten teeken dat er iemand was die verlangde binnen gelaten te worden.

De poort werd met eene spleet geopend en ‘wie is daer?’ klonk Lieberts stemme.

‘Wy!’ schreeuwden de boeren te gelyk, en zy duwden met geweld de poort open, en drongen binnen.

‘Wat, wat is dat? gy lompe vlegels!’ riep Liebert ‘wat moet gy hebben, zegt?’

Niemand antwoordde; maer twee forsche kerels grepen hem vast en bonden hem de handen op den rug; twee anderen knoopten hem een doek voor den mond om hem het schreeuwen te beletten: allen haelden eene byl van onder hunne kleederen, en Basler sprak:

‘Liebert, de kastelein van Couven houdt hier den graef van Chimay gevangen. De kastelein ligt ginder van de rotsen doodgesmeten, en wy, wy zyn gekomen om den graef te verlossen. Gy zult ons op staenden voet naer zyne gevangenis geleiden of......’

En al de boeren verhieven hunne byl boven Lieberts hoofd.

Liebert verroerde niet.

‘Zie’ zeî Basler ‘ik zal het u maer drymael vragen. Wilt ge ons geleiden? dat 's een.’

De knecht bleef nogmaels beweegloos.

‘Wilt ge? dat 's twee; en pas op voor dry. Wil......’

Liebert, die uit alle zyne lidmaten beefde, deed nu eene toestemmende hoofdbuiging.

‘Welaen dan!’ zeîden de vrome boeren - en zy volgden Gonzo's vertrouweling langs gangen en wenteltrappen......

En eer nog de dag ten einde was, lag Jan van Chimay in de armen zyner goede Margaretha.

 

Wy zullen geene vermetele pooging doen om de byeenkomst dezer twee schoone zielen te schetsen. Wel kan men kleuren vinden om de smarten des menschelyken levens nateschaduwen; maer om hemelsche verrukking als die welke de harten dezer twee overstroomde te schilderen, daervoor schieten de woorden, de teekenen onzer zwakheid te kort, daerby geniet men, daerby stort men een stillen danktraen, en men zwygt.

Het was reeds laet in den avond. De graef, zyne gade, Basler en de jonge herder zaten rond het vriendelyk smeulend vuer geschaerd: Frans lag met zyn hoofd op den schoot van Margaretha, en deze liet hare vingeren streelend in zyne lange bruine lokken spelen. Zy was bezig met het verhael van haer lyden te doen; en juist had zy gezegd hoe heur kind op eenen Allerheiligen avond was verdwenen, toen Basler plotselings opsprong en riep:

‘Wat zegt ge daer? Uw kind verdwenen? Op eenen Allerheiligen avond? - Myn goede graef, myne goede gravin - God helpe my! - maer....... maer bezie Frans dan eens!.......’

De graef en Margaretha zaten bleek en verstomd.

‘Maer, Basler’ sprak deze laetste na eene pooze ‘waer wilt ge heen met dien uitroep? Wat kan er toch gemeens zyn tusschen uw kind en het onze?’

‘Wat er kan gemeens zyn?’ hernam de herder ‘wel Frans is myn kind niet!....... Op eenen Allerheiligen avond!....... Zie - het is nu - ja - juist zoo lang geleden als ge zegt dat gy uw zoontje verloren hebt. Myne vrouw leefde nog, en wy woonden toen, ver boven Couven, aen den Maeskant, te midden der bosschen. Nu, wilt ge weten wat er my dan gebeurd is? Let wel op: het was daegs na Allerheiligen. Ik kwam tegen den avond van mynen arbeid terug, en onderwege ontmoette ik een

ridder met een schreijend kindje op den arm. “Vriend” zei die my “zoudt ge geen werk van bermhartigheid willen doen? Ik heb daer, wyl ik op jagt was een kindeken gansch alleen en verlaten in 't bosch gevonden. Zoudt gy 't niet kunnen opbrengen? Binnen eenige jaren zal het u in uw werk al wat kunnen bystaen, hier hebt ge, in allen geval, eene beurze goud, waermeê gy het tot dan toe kunt voeden en kleeden.” Ik geleidde den ridder in myne hut, hy deed hetzelfde voorstel aen myne vrouw, en deze was heel verheugd een zoo schoon jongsken voor het hare te kunnen aennemen.

Ik wist toen niet wie die ridder was. Doch na de dood myner vrouw, over een jaer zyn wy naest Couven komen woonen, en daer zag ik hem weder; hy was niemand anders dan Gonzo de kastelein.

Ik vroeg hem of hy nog niets vernomen had, betrekkelyk de ouders van het jongsken; hy zeî me dat hy gedurig navorschingen had gedaen, maer dat al zyne poogingen vruchteloos waren gebleven.

En zie - dat jongsken is Frans!

En juist die zelfde Allerheiligen, die zelfde Gonzo, welke de schuld van al uwe andere ongelukken is geweest, dat.......’

‘Maer, Basler! Basler!’ riep Margaretha angstig uit ‘weet ge niet meer hoe het kind gekleed was?’

‘Laet eens zien...... hoe het gekleed was’ zeî Basler, en met zyne ruwe hand wreef hy over zyn gerimpeld voorhoofd ‘neen, dat weet ik niet meer...... Maer het had een gouden kruisken aen den hals...... Ik geloof zelfs dat Frans het nog draegt.’

En hy stak zyne hand in den boezem des kleinen - en........

‘Myn kind!’ gilde Margaretha.

‘Myn kind!’ gilde de graef...................................

En zou de hemelzoete traen, welke op dit oogenblik aen beider oog ontsprong, niet hebben kunnen opwegen, tegen al hetgeen zy zeven lange jaren hadden geleden?

Jan Van Beers.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs