|
| |
| |
| |
De Laster.
Mynen kunstvriend J.A. de Laet opgedragen.
I
‘Wachter, laet een' priester komen en zich spoeden! Morgen vond
Hy welligt hier anders niet meer dan een lyk op deze spond.’
Op die woorden des gevangen' had de wachter nauw gelet
Wen hy hem de kruik met water en het brood had voorgezet;
Doch onwillig viel zyn oogslag op 's geboeiden hollen blik,
Die byna hem deed verschrikken, hem, onvatbaer voor den schrik;
Want des lyders oog glom aeklig, als een graflamp waetrig rood,
Heel zyn wezen, al zyn trekken spelden 't nadren van den dood.
En de wachter werd bewogen, en hy wendde in haest zich heen.
Weinig later zat een priester by den stervenden alleen.
't Was een dier verheven wezens, die de wereld en het vleesch
In hun eigen-zelv' kastyden. Heel zyn uiterlyk bewees
Hoe hy dezen roep vervulde. 't Beenig kaelgeschoren hoofd
Droeg een' kruin van gryze haren. 't Licht scheen in zyn oog gedoofd
En behalven slechts een plekjen, als een merk van lood of zwaerd
Op de wang, dook heel zyn wezen in een' langen grauwen baerd.
| |
| |
Diepe groeven in het aenzicht tuigden van een' tranenvloed
Die sints lange jaren vloeide. Zolen aen den blooten voet
Lieten striemen zien en wonden. Vingren, als het hout verdord,
Meldden dat de bruine mantel, door een' leêren riem gegord,
Meerder teekenen van boete voor het oog verborg, en toch
Was de eerwaerde ontschoeide vader in de kracht der jaren nog.
Niemand weet wat de gevangen hem, op stillen rouwtoon, zeî.
Daer verging een' uer zoo plegtig en aendoenlyk tusschen beî,
Dat, wanneer des Heeren dienaer dees belydnis had gehoord,
Hem zoo zeer de boezem schokte, dat hy nauwlyks 't heilig woord
Der vergeving uit kon spreken, en zyn' hand trilde als een riet,
Wen hy over 't hoofd des zondaers 's hemels zegen vallen liet.
Na een stond van diepe stilte, rigtte de gevangen 't hoofd
Van zyn stroobos op den elboog, en ‘De hemel zy geloofd!’
Sprak hy ‘'k adem thans veel ligter. 't Is als of een zwaer gewigt
My van 't lang benepen harte daer in eens werd opgeligt.
'k Voel, als ware 't, my herleven. 'k Voel dat ik geen mensch meer haet.
Dien verdwaelden zelfs niet, die my..... Vader, eer gy henen gaet,
ô, Vergun my nog een bede: 'k heb in deze donkre krocht
Vyftien eeuwenlange jaren in stilzwygen doorgebrogt;
Vyftien eeuwenlange jaren was het winter in myn' ziel,
Want ik wrokte op heel de menschheid, om hetgeen my overviel,
Daer 't my toescheen dat de woorden: Regt en Wet en Strafgebod,
Slechts een vond der ondeugd waren, Gods regtvaerdigheid ten spot.
Vyftien eeuwenlange jaren heb ik hier myn leed verkropt,
En dewyl ik thans een hart vind, dat zoo hevig voor my klopt,
ô, Vergun my dat het myne zich 'er gansch in overgiet',
En zy dan de dood my welkom die my toelacht in 't verschiet!’
Driemael rigtte zich de vader van den steen waerop hy zat,
Even of hy heen wou spoeden, door benauwde vrees gevat;
| |
| |
Driemael zeeg hy weêr ter neder, als door hooger magt belet,
En hy keerde zich al zuchtend naer 's gevangen strooijen bed,
En bedekte met de vingren 't nat dat uit zyn oogleên brak,
En hy stamelde iets nauw hoorbaer, en de veege lyder sprak:
| |
II
‘'k Was in myne jeugd gelukkig, en gelukkig was ik in
De eerste jaren van een' echtband saêmgeknoopt door reine min,
En gezegend met twee spruiten. 'k Smaekte op d'aerde al 't heilgenot
Dat de sterveling kan vragen van de milde hand van God.
Alles druppelde van zegen wat ik in den handel dêe.
Twee paer schepen haelde jaerlyks nieuwe schatten over zee,
Maer wie ooit in goud of weelde 's werelds hoogst genoegen zag,
't Was iets eedler, meer verheven, waer voor my 't geluk in lag.
't Was eene onbesproken gade, hare deugd, haer liefde en trouw
Waer geen vlekjen ooit op kleefde, 't was myn aengebeden vrouw;
't Was vooral die eer en achting, die my aenzien gaf en faem,
Verder dan myn schepen zeilden, 't was 't vermogen van myn' naem. -
Zulk een lot scheen onverstoorbaer - 't werd, helaes! te zeer verstoord...
Vader, spaer uw' diepe zuchten, weinig hebt gy my gehoord.
't Bly verjaren van ons echtfeest zouden wy, ten derden mael,
In een' kring van vrienden vieren, by een heusch en mild onthael.
Al die wy genoodigd hadden rekenden ons gunst tot eer,
En wy schikten aen den feestdisch aller zitplaets als weleer,
En het uer waerop wy wachtten - maer geen enkle vriend - verscheen.
't Werd al later, en 't werd avond; en wy bleven gansch alleen.
De een liet melden dat de ziekte van een kindjen, - de andre, dat
Een nog min beduidende oorzaek hem de komst verhinderd had.
In verbazing en verstomming staerden wy elkander aen,
En de spyt vlamde ons in 't harte. Wat toch was 'er omgegaen?
| |
| |
Half verstrooid, zocht ik het Nieuwsblad, 't welk dien dag verschenen was,
Toen ik merkte dat myn gade 't met gespannen aendacht las,
En verbleekte by de lezing. Al op eens bestierf haer mond,
En zy zeeg in onmagt neder. - Vader deerlyk was die stond.
Aen haer peluw vastgeklonken, zag ik 't licht der morgenzon,
Toen ze, ontwakende, my vroeg of ik haer nog beminnen kon?
Niets van zulk een tael begrypend, smeekte ik en bezwoer ik haer,
Dat ze eene al te sterke ontroering, om zoo weinig leeds, bedaer',
Daer zich alles zou verklaren. - Koopzorg dreef my nu ter plaets
Van de handelbeurs; en vreemd was 't, daer weleer myn beste maets
My den vriendenhanddruk boden, gluerden allen van ter zy,
Met een aenblik van verachting, morden en ontweken my.
's Anderdags en vele dagen later nog ontving ik niet
Dan teruggezonden wissels van geweigerd koopkrediet;
Niet dan eischen van betaling, die ik geenszins wachten moest,
En waerdoor, in luttel weken, heel myn handel werd verwoest.
In de toekomst zag ik 't schrikbeeld van het akelig bankroet....
- Vader, laet uw tranen stroomen want dan heeft myn hart gebloed.
Lang verzweeg ik aen myn gade wat de ontroostbre had gegist.
Toen ik eindlyk sprak, en meldde dat ik nog geen oorzaek wist
Van zoo vreemd en wreed een onheil, reikte zy my 't zelfde blad,
Dat haer 's avonds van ons jaerfeest dus ontroerd, geslagen had.
En wat las ik, groote godheid! beider naem en beider deugd
Vuil met slangenspog bezwadderd, op een' toon van helsche vreugd!
Laster, in zyn schrikgedaente, in zyn gruwbre leelykheid,
Laster, zwarte gal der duivlen, op geheel myn huis gespreid,
Op myne eer en regten wandel, laster op de blanke trouw
Van het voorwerp myner liefde, van een weerelooze vrouw! -
Tot dien stond gevoelde ik krachten om te worstlen met het lot,
Tot dien stond gevoelde ik moed nog in het harte, en hoop op God;
Maer nu brandde my de boezem, en ik riep in wanhoop: wraek! -
- Vader is 'er ooit gejammerd om een jammerlyker zaek?
| |
| |
Wraek, ik weet het, goede vader, wraek behoort alleen aen Dien
Die de diepten peilt der harten en de nieren door kan zien.
De verwaende die zich zelven hier op aerde wraek verschaft,
Maekt op Godes regt eene inbreuk, en die wandaed wordt gestraft.
Maer dit kon ik toen niet denken. 'k Voelde my de ziel doorboord;
'k Zag in my 't onschuldig offer van een zedelyken moord,
En die moord, eerwaerde vader, die alle aerdsche straf ontvliedt,
Is meer gruwbaer en meer yslyk dan de moord die 't bloed vergiet.
Deze toch kost den getroffen' slechts een' hagchelyken stond,
En zy doodt alleen het ligchaem, maer de ziel blyft ongewond;
Deze treft alleen den lyder; aen zyn magen en zyn kroost
Blyven 's werelds eer en aenzien by des medelydens troost;
En de moorder wordt beladen met den vloek van wet en Land,
En op 't strafschavot, ô vader, sterft hy eens den dood der schand; -
Maer de laffe moord des lasters! ô, die werkt als zielengif,
Die den lyder doet verteren en verdorren tot een rif;
Die zyn leven duizend dooden doet verduren op een dag;
Die zyn gade en zyne kindren treft met eenen zelfden slag;
Die aen dezen alles roovend, heul en troost en medely,
Maekt dat elk hen hoonend nawyst als het schuim der maetschappy,
Die, zelfs wen de schoot der aerde 's lyders leed verzwolgen heeft,
Als een onuitwischbaer brandmerk, nog op zyn gedachtnis kleeft! -
En die moord blyft ongewroken, hier op dees rampzalige aerd,
En den moorder blyft het aenzien van zyn' medemensch bewaerd.
Ver' dat iemand hem beledige als een haetlyk wangedrocht,
Ziet hy smaedlyk neêr op de offers door hem weêrloos omgebrogt,
En hy zamelt goud en schatten, en hy baedt zich in genot!.....
- Vader, zeg my, schreeuwt dit alles niet om regt en wraek by God?
Deze waren de gedachten die my woelden in de ziel,
Wen het hatelyke dagblad myn genepen vuist ontviel.
En wat kon ik thans beginnen? Waer was redding? Waer was raed?
Loochning, tegenspraek, herstelling, door de drukpers? - 't Was te laet.
| |
| |
Want de doodsteek eens gegeven, en de laster eens verspreid,
Hoort men slechts als schuldbelyder 't offer dat zyn onschuld pleit.
En myn hart was t' edelmoedig en te waerdig was myn vrouw,
Dan dat ik voor een van beiden tot een laegheid dalen zou.
Maer de vuige ziel te kennen, (vader, ô vergeef dit woord),
Die ons met het heilloos wapen van de lafheid had gemoord,
En daerop de wraek te plegen die de wet op moorders legt,
Minder schuldigen dan lastraers, - ô, dit scheen me een eeuwig regt,
En dit smachtte ik uit te werken, en dit kookte my het bloed.
- Vader, 'k weet, het was een schennis, en gy ziet hoe ik die boet.
'k Had aldra den naem vernomen van den lafaerd, dien de nyd
Tot den laster had gedreven; en nu groeide nog myn spyt
Toen ik dacht dat hy zoo dikwyls aen myn' disch en aen myn' haerd
Als een vriend had neêrgezeten en geen vleitael had gespaerd!
't Scheen dat hy maer al te zeker voor myn wraeklust had geducht,
Want hy was de stad ontweken. - Ondertusschen was 't gerucht
Van den diepen val myns handels over land en zee gegaen,
En in minder dan twee jaren was het gansch met my gedaen.
'k Had myne ega zien verkwynen aen het knagend zielsverdriet;
'k Had de spruitjens zelfs begraven, die haer dood my overliet.
Slechts was ik de schande ontweken van 't onteerende bankroet,
Door vrywillige overlating van myn have en van myn goed;
En nu grynsde my de ellende, het gebrek, de honger aen!
- Vader, 'k dank u voor die tranen; niemand schonk my toen een' traen.
Als ik eindelyk gezien had dat de ellendling was gekeerd,
Voelde ik 't bloed in de adren stollen, en myn wil werd overheerd
Door de op nieuw ontblaekte woede, die myn' laetsten penning bood
Voor een wraektuig in myn' handen, voor pistool en kruid en lood.
'k Wou hem niet in 't duister treffen, maer in 't aenzicht en by dag
Opdat hy de hand zyns rigters in zyn laetste stonde zag'. -
'k Vind alhaest hem op de marktplaets, en ik vraeg of hy my kent;
Hy verbleekt en staet verlegen, en terwyl hy de oogen wendt,
| |
| |
Om myn' schrikbren blik te ontwyken, jaeg ik 't lood hem voor den kop,
En hy stort voor myne voeten, en men neemt hem bloedig op,
Daer men my de handen ketent, die ik willig daertoe bied.
Echter lukte in hare pooging myn gekoelde wraeklust niet,
Want de kogel was niet doodend - hy doorboorde slechts de wang......
- Vader, ach, waerom bedekt gy toch het aengezicht zoo bang?
Dit 's, eerwaerde, my ervaren, en dit heb ik vyftien jaer
In deez' kerker moeten boeten. Och, dat zulks voldoende waer'!
Dat ik by uw schuldvergeving ook nog zyn vergiffenis
Mogt erlangen eer ik sterve! vader, zoek hem waer hy is;
Ligt dat wroeging hem verzelle by des levens feestbanket,
En de vreugde van de wereld hem verbittere of belet';
Ligt dat op zyn donzen peluw nooit de zoete slaep verschyn',
En het knagen des gewetens al zyn krachten ondermyn'! -
Zulks behoef ik, noch verlang ik. Zeg hem dat hy alles smaek'
Wat de rykdom en de weelde hem kan bieden van vermaek;
Zeg hem dat hy in genoegen en in rust en vrede leev',
Dat ik alles wou vergeten, - dat ik alles hem vergeef;
Maer, geliefde, goede vader, keer, ô keer van hem niet af,
Zonder dat ge ook zyn verzoening neêr kunt leggen op myn graf!’
| |
III
Na 's gevangen' laetste woorden, zeeg de vader op den grond,
Met zyn aenzicht plat ter aerde, en hy bad een langen stond,
Gansch in hemelsch vuer verslonden. Als hy eindlyk hoofd en oog
Weder naer den hoogen rigtte, was zyn wezen bleek maer droog,
En hy sprak nu zeer gelaten tot den lyder: ‘Sterveling!
God alleen heeft niet gezondigd. Die Hy in genade ontving
Zyn van alle kwaed gereinigd; en genâ voor alle kwaed
| |
| |
Gunt Hy aen den diepst gevallen, die de borst al schreijend slaet;
Die zich zuivert in de bronnen van het zaligend berouw,
En zyn hart maekt tot een' tempel, waer de Heer vernoegd in schouw'.
'k Mogt dit al by u ontwaren. Schriklyk wreed hebt gy geboet
Voor een' stond van drift en dwaling en een' drop vergoten bloed.
't Naberouw heeft u gered, en, (dank den hemel) gy vergeeft
Aen den meer dan gy beklaegbren, die uw heil verdorven heeft;
Wien gy nooit iets had misdreven, gy, noch zy, die 't offer blyft
Van zyn gruwelyke zonde, voor wier naem myn tong verstyft.
Waen niet, echter, dat de paden diens ellendigen gestrooid
Zyn met zachte en frissche bloemen, dat hy 't hoofd met roozen tooit.
Waen niet dat hy onbekommerd, onberouwend, ligt en rust
In de zachte en streelende armen van de weelde of van de lust.
Neen, van toen hy in zyn wandaed door den Booze werd gesterkt,
En uw beider deugd bezwalkte, heeft hem Godes hand gemerkt.
't Was vergeefs dat hy een wyl nog in 't gedrang der wereld liep,
Om de donderstem te smooren die in zyn geweten riep; -
Wen uw hand hem had getroffen, viel hy als een Saulus neêr,
Door een wonder Gods behouden, en hy sprak: wat wilt ge, ô Heer!
Nauw hersteld van zyne wonde, zeide hy aen de aerd vaerwel,
En zich gansch den Heere wydend, trok hy in een enge cel,
En hy stak een haren kleed aen, en hy nuttigde voortaen
't Zure en harde brood des boetlings, dat hy weekte in zyn getraen. -
Onmeêdoogend heeft hy sedert op het vadsig lyf gewoed,
Vyftien jaren zyne zonden, zyne gruweldaed geboet,
In onthouding, in kastyding, in 't verheffen zyner stem
Tot den Gever der genade. 't Zoete denkbeeld dat gy hem
Uw vergifnis hebt geschonken, moog nu de eerste balsem zyn,
Neêrgedruppeld als een zegen op zyn wreede hoezempyn.
Niets heeft hy u te vergeven, want uw wrakeplegend lood
Was voor zyne ziel een weldaed, die haer redde van den dood,
Van den eeuwgen dood des doemlings. Mogt zyn leven u volstaen
Voor de hoop op Gods ontferming, uit uw mond hier opgegaen!
Mogt hy, zalige, u haest volgen, ginder waer noch nyd nog haet
Ooit de liefdebron bezoedelt daer zich 't geestendom in baedt!
| |
| |
Koom, ô weêrgevonden broeder, koom, ontvang den vredezoen
Dien hy drukt op uwe lippen!.......’
't Woord was nauw gesproken, toen,
Ongerust door 't lang vertoeven van den priester by het bed
Des gevangenen, de wachter in de krocht de voeten zet',
En een diep ontroerend schouwspel met verbysterde oogen zag:
De achtbre vader die al zuchtend op des lyders boezem lag,
En hem, in vervoerde omarming, aen de borst geketend hield!
Denkend dat een hevig meêly 's priesters zinnen had vernield,
Droeg hy in zyn spierige armen hem van daer. Een uer nadien,
Werd een andre ontschoeide vader in de sombre cel gezien,
Die den stervende versterkte met het heilig englenbrood,
En, na weinig oogenblikken, hem in ruste de oogen sloot.
|
|
Auteursrechtvrij