Een hypercorrect spellingsgroningisme
Zoals bekend manifesteert een morfologische genitief zich in het huidige Nederlands nog bij namen, o.a. toponymische eigennamen, bv.:
Groningens ontzet
Ruslands invoer van graan
Zo'n genitief vormt een determinator-van-bepaaldheid, net als o.m. de/het:
Groningens ontzet = het ontzet van Groningen
Ruslands invoer = de invoer van Rusland
Een aanwijzing als men wil: bewijs daarvoor levert
* Er wordt Ruslands invoer van graan door de Amerikaanse maatregelen bedreigd
Anders dan bij de twee genoemde voorbeelden valt vaak met de genitief van het toponiem formeel samen het door middel van het suffix -s ervan afgeleide adjectief:
| Hollands bv. beantwoordt zowel aan (a) Groningens, Ruslands |
| als aan (b) Gronings, Russisch. |
Sinds dat suffex -s niet meer als -sch gespeld wordt, is er, in de geschreven taal, ook geen zichtbaar verschil meer, zoals eertijds:
Hollands (subst.) - Hollandsch (adj.).
Gegeven nu het feit dat een onverbogen adjectief met een onzijdig ‘ontelbaar’ substantief een woordgroep zonder (fonisch aanwezig) lidwoord-van-onbepaaldheid kan vormen, is het mogelijk dat zich gevallen van woordgroepshomonymie voordoen, van het type
| |
Hollands bier |
| (a) |
het bier van Holland |
| (b) |
= Hollands(ch) bier. |
Vervanging van (het) bier door (de) jenever heft de homonymie natuurlijk op:
| (a) |
Hollands jenever |
| (b) |
Hollandse jenever. |
Zoals gezegd zijn er dus twee typen toponiemen te onderscheiden, nl.:
| 1) |
genitief = adjectief, bv. Holland, Amsterdam, Utrecht, etc.; |
| 2) |
genitief ≠ adjectief, bv. Rusland, Groningen, Leiden, etc. |
Tot het type 1) behoort ook Dwingelo, alleen is er daar wel verschil in spelling:
| (a) |
Dwingelo's (vgl. het ‘groene boekje’ blz. LXVII) |
| (b) |
Dwingeloos. |
Tot type 2) behoort België:
| (a) |
Belgiës (3 lettergrepen) |
| (b) |
Belgisch (2 lettergrepen) |
Zo is het in het Nederlands. Niet in het Gronings. Daar heet het land van onze zgn. zuiderburen Bèèlgie: 2 lettergrepen, de laatste luidt gie (als in ndl. religie). Daarvan de genitief luidt Bèèlgies, vernederlandst: Belgies, en dit laatste valt dus wèl samen met het adjectief, zij het niet in de (officiële) spelling. Een verslaggever van het Nieuwsblad van het Noorden schreef, liet altans op 16 augustus 1965 afdrukken:
Dit niet te versmaden sommetje vloeide uit de kas van Belgisch voetbalclub nummer één, Anderlecht,....
De volgende factoren lijken me deze fout te verklaren:
| a) |
een tamelijk krachtig endogeen (Gronings) taalsysteem, |
| b) |
hypercorrectheid: Belgies is een incorrecte spelling (van het adjectief), het moet Belgisch zijn; enz. |
A. Sassen
Auteursrechtelijk beschermd