Tabu. Jaargang 2

[p. 11]

Negatie en bepaling van gesteldheid

In ‘Syntactische fundering van de z.g. bepaling van gesteldheid’, Nw.Tg. 63-2, geeft F.L. Zwaan een kritisch kommentaar op Van den Toorn's artikel ‘De bepaling van gesteldheid’, Nw.Tg. 62-1.

Eén van de mogelijkheden om de bepaling van gesteldheid en de bijwoordelijke bepaling van hoedanigheid te onderscheiden is volgens Van den Toorn de negatieproef: het bereik van de ontkenning is voor zinnen met een bepaling van gesteldheid en die met een hoedanigheidsbepaling verschillend, hetgeen blijkt bij nominalisatie van dergelijke zinnen.

Parafrase van a-b-c-:

a.	hij verdween niet en hij was (ook) niet boos
b.	hij verdween (wel), maar hij was niet boos
c.	hij verdween niet, maar hij was (wel) boos

Met andere woorden, we hebben in -hij verdween niet boos- te maken met twee predikaten, (A-B).

De bijwoordelijke bepaling vertoont genominaliseerd slechts één mogelijkheid:

¹⁾

Zwaan: ‘akkoord met dit laatste. Maar -dat niet met een vaartje verdwijnen- heeft weer twee strukturen: niet verdwijnen, niet met een vaartje (=a); wel verdwijnen, niet met een vaartje (= b). Dat zijn dezelfde twee mogelijkheden die -dat niet boos verdwijnen- vertoonde’.

De opmerking van Zwaan is niet juist: immers, in tegenstelling tot -hij verdween boos- is er hier geen sprake van twee predikaten (A-B).

1) om de ongrammatikaliteit van de parafrases nog duidelijker te doen uitkomen is met een iets ander voorbeeld gewerkt. Dit doet aan de feiten echter niets af of toe.

[p. 12]

Déze mogelijkheid a. vervalt: er moet hier een sterretje komen (het staat er al). De parafrases maken duidelijk dat ‘min min’ hier zinloos is:

		hij was (ook) niet met een vaartje.*
a.	hij verdween niet en
		hij kon dat dus ook niet met een vaartje doen.
b.	hij verdween (wel), maar hij deed dat niet met een vaartje.
c.	hij verdween niet, maar hij deed dat wel met een vaartje*
vgl. ook: hij verdween niet boos... het is niet zo dat hij verdween en dat hij boos was; en dat hij boos was;
met: hij verdween niet met een vaartje.... het is niet zo dat hij verdween en dat hij met een vaartje was.*

De enige mogelijkheid voor a. is hier, zoals Van den Toorn terecht opmerkt ‘dat niet (met een vaartje verdwijnen)’, dus: één ‘min’; dat wil zeggen de bijwoordelijke bepaling behoort tot het predikaat en moet in geval van negatie met het gehele predikaat mee ontkend worden.

G. Brummel