|
| |
| |
| |
Reacties
Honden- en scheepscatalogus
Olivier de Bruijn - Amsterdam
Met grote vreugde las ik vanochtend Guus Middags rubriek ‘De taal van...’ in het februari/maartnummer van Onze Taal. Hierin gaat het over de opsomming van schepen bij Homerus, die bekendstaat als de ‘scheepscatalogus’, en Ovidius' opsomming van hondennamen in zijn vertelling over Diana en Actaeon, die Middag voor de gelegenheid de ‘hondencatalogus’ noemt. Ik vond dit artikel zo leuk omdat ik - leraar klassieke talen - met mijn vierde klas Latijn de afgelopen maanden Ovidius las, en ook het verhaal van Diana en Actaeon. Ik heb het geduld van de snelle jeugd niet op de proef gesteld door hen de eindeloze opsomming van de hondennamen te laten vertalen, maar wel vermeld dat die er was, en dat gedeelte in de vertaling van Marietje d'Hane-Scheltema voorgelezen. Ik associeerde de passage inderdaad direct met Homerus' scheepscatalogus en las ook daaruit een passage voor, ter vergelijking, maar zag in de mij beschikbare commentaren niet dat iemand anders dat idee ook had. Ik heb de leerlingen toen voorzichtig verteld dat het toch geen toeval kon zijn en dat Ovidius hier toch vast zijn illustere voorganger parodieerde en ik zocht latent naar bevestiging van mijn idee. En ziedaar: het stuk van Guus Middag!
| |
Ruttes Engels
C. Fenniak - Kingston, Canada
Frank Jansen behandelde in zijn rubriek ‘De kwestie’ in het meinummer de vraag of het Engels van premier Rutte wel goed genoeg is. In een poll op de website van Onze Taal bleek 55% van de stemmers te vinden dat Rutte op Engelse les moet.
Premier Rutte: uitstekend Engels.
Ik woon nu vijfenvijftig jaar in Canada en heb in die tijd veel Nederlanders ontmoet. Praktisch allemaal spraken ze Engels met een Nederlands accent. Zo'n accent raak je maar moeilijk kwijt, zelfs al woon je jarenlang in een Engelstalig land; dat geldt vooral als je pas na je twintigste uit Nederland bent weggegaan.
Mijn boodschap voor die 55% stemmers die zich hebben geërgerd aan het Engels van premier Rutte is: ga zelf op Engelse les, want die heb je zelf ook nodig. De kans is zeer groot dat u uw accent nooit kwijtraakt. Misschien verbetert u de uitspraak van de th, en leert u de w uitspreken zoals Engelstaligen dat doen, maar dat is dan ook alles.
Ik persoonlijk was onder de indrukvan het Engels van de heer Rutte - net als trouwens taalkundige Alison Edwards, die Ruttes Engels in haar artikel ‘It ís good’ in het juli/augustusnummer ‘uitstekend’ noemt. Het is veel beter dan dat van veel andere staatshoofden en regeringsleiders.
(G. Fenniak is zelf Engelstalig. Deze brief is uit het Engels vertaald.)
| |
Asperge(r)
Annemarieke Ryskamp - Caledonia, VS
Aaf Brandt Corstius schrijft in de meiaflevering van haar column ‘Van Aaf tot z’ dat haar vader Hugo, die het syndroom van Asperger had, zichzelf altijd ‘een asperge’ noemde. Sinds dit syndroom bij onze jongste zoon gediagnosticeerd is, nu alweer zo'n 14 jaar geleden, heb ik het altijd over ‘asperge’ gehad. Ik dacht altijd dat het mijn idee was, maar het is nog leuker om te zien dat ik zo'n illustere voorganger heb gehad!
| |
Familie in de derde graad
Jaap K. Blom - Leiden
Berthold van Maris citeert in zijn artikel ‘Lekker langzaam lezen’ (Onze Taal juni) uit de kroniek Brabantsche Yeesten (ca. 1300-1325) van Jan van Boendale (1279-1350). Daarin gaat het over het huwelijk tussen hertog Jan III en Maria van Évreux, dat in de ogen van de schrijver ontoelaatbaar zou zijn omdat ze ‘ten derde lede’ verwant zouden zijn. Van Maris maakt daarvan dat de twee neef en nicht zouden zijn, maar in dat geval zou er sprake zijn van verwantschap in de vierde graad. Jan moet dus de oom van Maria zijn geweest, ofwel Maria de tante van Jan: in die gevallen spreekt men van verwantschap in de derde graad.
Om in het in Nederland gehanteerde systeem van bloedverwantschap van neef naar nicht te komen, doe je eerst een stap omhoog naar de ouders van de neef, dan nog een omhoog naar de grootouders, vandaar een stap omlaag naar oom of tante, en ten slotte nog een stap omlaag naar de nicht. Vier stappen, vier graden.
| |
Uw mening over Onze Taal
U leest het tijdschrift Onze Taal, maar welke uitingen van Onze Taal kent u nog meer? En wat vindt u ervan? Dat horen we graag van u. Hebt u tien minuten de tijd? Vul dan de korte enquête in die u hier kunt vinden:
www.onzetaal.nl/enquete
De enquête sluit op 12 september. Alvast bedankt voor uw medewerking.
| |
G(h)eweer
H.P. Deys - Rhenen
In het juninummer van Onze Taal wijdt Berthold van Maris een interessant artikel aan het lezen van eeuwenoude Nederlandse teksten (‘Lekker langzaam lezen’). Hierin wordt onder meer uitleg gegeven bij een aantal verouderde woorden. Tegen het eind van het artikel wordt in een reisverslag beschreven hoe een dreigende overval door twee snaphanen (‘rovers te paard’) door de reizigers ‘een yghelijke met sijn gheweer’ wordt verijdeld. Helaas wordt in de uitleg niet vermeld dat in die tijd een ‘geweer’ een steek- of slagwapen was, bijvoorbeeld een dolk, sabel, hellebaard of piek. Iets waar je mee kon schieten was een schietgeweer.
| |
Bijnamen Haagse ziekenhuizen
Lizi van Vollenhoven - Voorburg
Bij Saskia Aukema's artikel ‘Opel Defectra, Ford Fiasco, Volkswagen Passé’, over verbasterde autonamen (Onze Taal juni), staat ook een overzichtje van bijnamen voor andere ‘producten en instellingen’. Daarin komt de bijnaam ‘Ziekenhuis Lijkenburg’ voor, voor het Haagse ziekenhuis
| |
| |
Leyenburg. Maar ook de andere Haagse ziekenhuizen hebben bijnamen: Bronovo wordt Bronnezooi, het Rode Kruis wordt Dode Kruis, en het Westeinde wordt Het einde. En het Diaconessenhuis in Oegstgeest wordt wel Diakonijnenhuis genoemd.
Die bijnamen zijn overigens geen nieuw verschijnsel: toen het Leidse LUMC in een ver verleden nog het Nosocomium Academicum heette, had het de bijnaam Nouzokomjeom.
| |
Bijnaam Internet Explorer
Donna Nicolaas - de Meern
Met veel plezier las ik Saskia Aukema's artikel ‘Opel Defectra, Ford Fiasco, Volkswagen Passé’, over verbasterde autonamen (Onze Taal juni). In het overzichtje van bijnamen voor andere ‘producten en instellingen’ miste ik de aanduiding Internet Exploder voor Internet Explorer. Gezien de recentelijk ontdekte veiligheidslekken in deze onbetrouwbare browser verdient deze bijnaam een ereplaats in dit overzicht.
De dichter Eliza Laurillard (1830-1908).
Beeld: W.C. Chimaer van Oudendorp / Stadsarchief Amsterdam
| |
Borenspuitig
Bert van Rijswijk - Terwolde
Wim Daniëls stond in het meinummer stil bij het overlijden van ‘Opperlandicus’ Hugo Brandt Corstius (1935-2014). In zijn artikel ‘Besmet met Opperlands’ schrijft hij: ‘Wie als Opperlanse(r) “buitensporig” wil zeggen, flapt er “borenspuitig” uit, aldus Brandt Corstius. En wie dan een poging waagt om het weer goed te maken, krijgt “sporenbuitig” tot besluit.’
Het deed me denken aan een gedichtje dat ik ooit eens uit mijn hoofd leerde, van dichter-dominee Eliza Laurillard (1830-1908).
Een spreker die maar niet uit de war kwam
Jeroen woû zeggen: buitensporig,
Maar borenspuitig kwam er uit.
Een poging, om 't weêr goed te maken,
Had sporenbuitig tot besluit.
Nog bleef de man naar juistheid streven
En spuitenborig werd de klank; -
Toen zag hij af van verder pogen
En sprak: ‘Meneeren! 'k zeg u dank,
Dat gij de daad hier voor den wil naamt;
Een goedheid, die uzelv' vereert,
Maar die ik toch ook wel verdiend heb,
Want 'k zeg het goed, maar 'k meen 't verkeerd.
'k Zal echter nu den mond maar sluiten.
Want naar een spreuk, zoo waar, als oud,
Die zeker al de heeren kennen,
Is spreken zwijgen, zilver goud.’
| |
Ford Kick Ass
Ykwinno Hensen - Utrecht
In het juninummer staat het uiterst charmante artikel van Saskia Aukema over verbasterde autonamen (‘Opel Defectra, Ford Fiasco, Volkswagen Passé’). Ik heb er hartelijk om kunnen lachen. Aukema heeft één alternatieve benaming echter net verkeerd geïnterpreteerd: Ford Kick Ass voor de Ford Ka is geen koosnaampje, maar het gevolg van een uit de hand gelopen spelletje tussen enkele jongelui. In eerste instantie mocht de eerste jongen die een Ford Ka zag, de ander tegen zijn achterwerk trappen. Op den duur werd het spelletje vandalistisch van aard en moesten de achterlichten van de Ford Ka's eraan geloven, en tegen die tijd kwam het via de politie in de media.
| |
Nederlands in Beatles-lied
Frits David Zeiler - Bergen
Yeah, dat was een fraai artikel, over de invloed van The Beatles op ons taalgebruik, in het juninummer van Onze Taal. In dat verband is het aardig om op te merken dat ook het omgekeerde een klein beetje het geval is. In het werk van The Beatles komt namelijk een zinnetje Nederlands voor. Aan het einde van ‘I Am the Walrus’ hoor je wat mensen praten; duidelijk waarneembaar is ‘Dat zouden ze wel willen’, uitgesproken met een Amsterdams accent. Er wordt beweerd dat het de stem is van Simon Posthuma, die in die tijd, de tweede helft van de jaren zestig, samen met Marijke Koger allerlei Beatles-objecten beschilderde en vormgaf.
| |
Afbeelding gen
Aleid van Hasselt - Zutphen
De Taaladviesdienst gaat in de juniaflevering van de rubriek ‘Vraag en antwoord’ in op de vraag waarom het meervoud van gen niet gennen is maar genen. Bij het stukje staat een afbeelding van een stukje DNA, met het onderschrift ‘een gen’. Maar zo simpel is het echt niet. Weliswaar liggen de genen op het DNA, maar je kunt ze niet tonen door een willekeurig stukje DNA weer te geven. Ik vraag me zelfs af of een gen wel zichtbaar gemaakt kan worden, anders dan in een complexe (biochemische) formule.
| |
Onplatbaar
Dr. Maximilian Schugt - Freiburg, Duitsland
Koen van Rossum schrijft in de juniaflevering van de rubriek ‘Gesignaleerd’ over het nieuwe woord onplatbaar, voor fietsbanden van het Duitse merk Schwalbe die niet lek kunnen raken. Hij wijst op de mogelijke herkomst van het woord uit het Duits, waarin ein Platter een aanduiding is voor ‘een lekke band’. Ik weet niet of hij vréést of juist hóópt dat de fietsbandenfabrikant met dit woord ‘een nieuwe taal-lente’ teweegbrengt, maar ik kan hem wel vertellen dat voor mijn taalgevoel (als Duitser) de Duitse woordvorming unplattbar monstrueus aandoet.
Tussen haakjes: de Duitse zegswijze einen Platten haben voor ‘een lekke band hebben’ is spreektaal. In de schrijftaal is Reifenpanne het juiste woord voor ‘lekke band’ of ‘bandenpech’.
| |
| |
| |
Opdat en zodat
Jan Bosmans - Gent
Onlangs ging het in Onze Taal over het vervagende onderscheid tussen omdat en doordat - eerst in het meinummer (‘Omdat versus doordat’, Frank Jansen) en vervolgens in de rubriek ‘Reacties’ in het juli/augustusnummer. Ik merk nog een andere evolutie op, namelijk het wegdeemsteren van opdat. Op school heb ik het nog zo netjes geleerd: omdat geeft een reden weer, zodat een gevolg en opdat een wens of doel. Anno 2014 lijkt opdat vrijwel verdwenen ten voordele van zodat - zoals blijkt uit het volgende, willekeurig gekozen citaat uit De Morgen van 30 juni: ‘Verschillende exemplaren [van de olifantspitsmuis - JB] worden nu uitgerust met minuscule radiozenders zodat wetenschappers meer over hun gedrag kunnen leren.’
| |
Omdat en doordat
Machiel Pomp - Posterholt
Gerard Kempen en Karin Harbusch reageren in een lezersbrief in het juli/augustusnummer op Frank Jansens artikel over omdat en doordat (meinummer). Uit een door hen uitgevoerd onderzoek blijkt dat omdat-bijzinnen zoals ‘... omdat zijn auto al de hele dag weg is’ in 7% van de gevallen een hoofdzinvolgorde vertonen: ‘... omdat zijn auto is al de hele dag weg’. Bij doordat-bijzinnen komt dit verschijnsel niet voor. Ze eindigen hun brief met de verzuchting dat ze over het waarom hiervan slechts kunnen speculeren. Ik speculeer graag even mee.
In de lessen Nederlands voor anderstaligen in onze regio leert men cursisten aanvankelijk uitsluitend het woord want. Men doet dat omdat de woordvolgorde van de zin dan niet verandert. Pas veel later komt omdat in beeld (doordat blijft nog langer onbesproken). Feitelijk hebben die 7% zinnen uit het onderzoek van de briefschrijvers een want-constructie.
Want en omdat lijken voor de gemiddelde taalgebruiker volstrekt synoniem. Ik kan me voorstellen dat mensen die niet zo'n sterk taalgevoel hebben en relatief vaak want (en de bijbehorende woordvolgorde) gebruiken, het woord soms argeloos verwisselen met omdat, zonder verder acht te slaan op de consequenties voor de rest van de zin.
Reacties naar: redactie@onzetaal.nl, of Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag.
Formuleer uw reactie kort en bondig, bij voorkeur in niet meer dan 250 woorden.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd