|
| |
| |
| |
[Nummer 7/8]
| |
| |
| |
Foto: Iris Vetter
| |
‘Mijn huid is een kladblok’
De populariteit van tekstuele tatoeages
Sebastiaan van Loosbroek
Tatoeages zijn allang niet meer alleen voor havenarbeiders. In uiteenlopende kringen zijn ze inmiddels geaccepteerd. Van alles is mogelijk: symbolen, draken, hertengeweien en afbeeldingen van huisdieren. Maar ook teksten zijn populair. Wat zijn dat voor teksten? En hoe vaak zijn tattoos in het Nederlands?
Paul de Haan heeft op zijn onderarm een passage uit de rap ‘Lose Yourself’ van Eminem laten tatoeëren: ‘If you had one shot, one opportunity, to seize everything you ever wanted, one moment, would you capture or just let it slip...’ De Haan voelt zich erg tot deze regels aangetrokken. ‘De grote keuzes die je in sommige fasen van het leven moet maken, zullen de weg bepalen die je gaat volgen’, legt hij uit. Een tekst met iets minder lading is op het linkerbeen van Tim Edwards gegraveerd. Daar staat ‘Teppan Yaki’, een Japans gerecht. Omdat hij het zo lekker vindt. ‘Het leukste is nog dat het in Japan fastfood is, maar in Europa juist haute cuisine. Die tegenstelling vind ik fascinerend’, aldus Edwards.
Behalve de bekende roosjes, draken en prikkeldraadarmbanden zijn er ook tatoeages die alleen uit tekst bestaan. Omdat ik daar graag meer over wilde
| |
| |
weten, heb ik een kleine enquête verspreid onder mensen met zo'n talige tattoo. De teksten blijken uiteen te lopen van de halve rap van Paul de Haan tot namen van geliefden en kinderen, en van het Japanse gerecht van Tim Edwards tot allerlei levensmotto's. Verder was er iemand met een Hebreeuwse tekst op haar rechtervoet, en wilden twee anderen hun ouders eren door ‘papa en mama’ dan wel ‘mom and dad’ te laten tatoeëren.
Hij herinnert zich alleen nog een Nederlandse tekst die hij ooit zette bij een vrouw: ‘Euthanasie? Nee!’
| |
Tattoo-jargon
Volgens Henk Schiffmacher, de Amsterdamse tattookoning, bestaat er nauwelijks echt Nederlandstalig tattoo-jargon - vrijwel alle termen uit de tatoeagewereld zijn Engels. Een greep:
aarsgewei (ook wel trampstamp) tatoeage op de onderrug in een symmetrisch design, die ophoudt net boven de bilspleet en populair is onder westerse vrouwen
gesleeved als iemand zijn/haar hele arm heeft laten tatoeëren
gettotattoo meestal tekstuele tatoeages, afkomstig uit de Amerikaanse getto's; rappers als 2Pac begonnen hiermee en lieten hun hele lichaam met teksten versieren
jobstopper tatoeage op de hand; de tatoeage is dan altijd zichtbaar, wat tot gevolg kan hebben dat de kans op het vinden van een baan wordt verkleind
prikschilder benaming voor een tatoeëerder tot eind achttiende eeuw; hierna werd de term tatoeëerder in gebruik genomen
scratcher amateurtatoeëerder
virgin iemand die zijn/haar eerste tatoeage laat zetten
| |
Briefaanhef
De talige tattoos boden dus een afwisselend palet. En er viel nog iets op. Behalve degene die overwoog ‘papa en mama’ te laten tatoeëren was er onder mijn geënquêteerden maar één persoon met een Nederlandse tekst op zijn huid. Op het schouderblad van Joëlle de Wit staat in een zelf geschetst handschrift de aanhef van een brief: ‘Mijn lieve kleine artiest,’. Met de komma erbij, zodat duidelijk is dat het om een aanhef gaat. ‘Het is het begin van een brief die ik graag had ontvangen van mijn moeder, die overleden is’, licht De Wit toe. Haar moeder had niets voor haar achtergelaten, en daar baalde ze erg van. ‘Totdat ik in een droom samen met mijn moeder een brief voor mezelf heb geschreven. Alleen de aanhef heb ik laten tatoeëren. Ik heb die dus min of meer zelf verzonnen; ik heb geen idee waar het precies op slaat.’
Een eerste inventarisatie belooft dus weinig goeds voor het bestaansrecht van de Nederlandstalige tattoo. Wat zeggen specialisten hierover? Zijn moedertaaltattoos echt zo impopulair? En hoe komt dat?
Rob Hansen tatoeëert al tientallen jaren, en begon zeventien jaar geleden zijn eigen bedrijfje in Leiden. Inmiddels heeft hij duizenden mensen van een permanent plaatje of tekstje voorzien. ‘Inderdaad kiezen weinig mensen voor een Nederlandse tekst’, vertelt Hansen. ‘Vrijwel alle tekstuele tatoeages zijn in het Engels of Latijn.’ De wensen lopen uiteen van levenswijsheden tot spreuken van Shakespeare, van motto's tot clichématige uitspraken als ‘Veni, vidi, vici’ (‘Ik kwam, zag en overwon’) en ‘Amor vincit omnia’ (‘Liefde overwint alles’). Maar Nederlandse teksten zet hij zelden. Hij herinnert zich alleen nog een tekst die hij ooit zette bij een vrouw: ‘Euthanasie? Nee!’ Hansen: ‘De volgende dag moest ik haar bloedgroep daar nog onder tatoeeren.’
| |
Fancy Engels
Volgens Hansen is er geen trend zichtbaar in het soort tekstuele tatoeage dat veel wordt gezet. ‘Alleen namen zijn altijd al populair geweest. Vrouwen laten die vaak op hun pols zetten, meestal de naam van hun kind of man.’ Dat er geen duidelijke trend te ontdekken is, komt volgens Hansen doordat veel getatoeëerden zo origineel mogelijk willen zijn. ‘Lang niet iedereen wil natuurlijk een tekst waar een ander al mee rondloopt.’
Tekst van Stef Bos op het bovenbeen van Tim van den Eijk.
Foto: Iris Vetter
Juist dan rijst de vraag waarom er zo weinig mensen een Nederlandstalige tattoo nemen. Hansen: ‘Een Engelsman zet een tattoo in het Engels, een Arabier in het Arabisch, maar een Nederlander kiest niet voor het Nederlands. Wat zit daarachter?
| |
| |
Het Engels is een wereldtaal en dus interessant. Het is onaantrekkelijk om een Nederlandstalige tatoeage te zetten omdat het maar om zo'n klein taalgebied gaat. En daarbij komt: wij zijn niet trots op onze eigen taal.’
Maar niet iedere getatoeëerde is van mening dat alle tekst in fancy Engels moet. Via een van de geënquêteerden kom ik in contact met Tim van den Eijk. Met zijn ongeveer twintig tekstuele tatoeages is hij een wandelend dagboek. Het merendeel van die teksten is in het Nederlands, en daar heeft hij niet voor niets voor gekozen. ‘Het Nederlands is mijn eigen taal, dus daar kan ik me het best in uitdrukken. Het weergeven van gevoelens bijvoorbeeld is al moeilijk, laat staan als je dat in een andere taal gaat doen. Het Engels klinkt misschien mooier, maar ik vind het erg gemakzuchtig. Onze taal kan hard klinken en is niet melodieus, maar we mogen er best wat trotser op zijn. Het Nederlands is niet saai en stoffig. Integendeel, je kunt er juist prachtige dingen mee maken.’
| |
Poëzie
Tim van den Eijk: ‘Het Nederlands is niet saai en stoffig.’
Foto: Iris Vetter
Naast een Griekse, twee Engelse en dus tal van Nederlandstalige tatoeages heeft Van den Eijk er een in het Afrikaans: een gedicht van Stef Bos, op zijn linkerbovenbeen. ‘Ik vind zijn poëzie prachtig, niet pretentieus en niet elitair. Met een heel simpel verhaal vertelt hij heel veel.’ Van den Eijk vindt het Afrikaans een ‘eerlijkere’ taal dan het Nederlands: ‘Die taal spreekt meer tot de verbeelding omdat ze sterker benoemt wat iets is. Neem het woord neger. In het Afrikaans is dat swartman. Of laptop, dat is skootrekenaar.’
Zijn kuiten zijn de plek waar nostalgie de boventoon voert. Op zijn linker staat ‘buut’, op zijn rechter ‘vrij’. ‘Iedereen kent die termen van het bekende spel verstoppertje. Sowieso slaan veel van mijn tattoos op vroeger.’ Maar de tekst staat ook nog ergens anders voor: het is de titel van zijn eerste dichtbundel. Sinds die verschenen is, toont Van den Eijk voor het eerst zijn tekstuele creativiteit aan de buitenwereld. ‘Ik wilde me daar niet meer voor verstoppen.’
Van den Eijks hang naar het verleden komt ook tot uiting op zijn onderarmen. In sierlijke letters staat daarop ‘Mensch Leeft’ geschreven, waarbij de woorden over beide armen verdeeld zijn. Helemaal zelf heeft Van den Eijk het niet bedacht, want het is geïnspireerd op het levenslied ‘Mensch, durf te leven’ van Dirk Witte uit 1917. Van den Eijk kent het nummer doordat het vele jaren later is opgenomen door Ramses Shaffy. Hij koos bewust voor de oorspronkelijke spelling met sch. ‘Het is mooi, klassiek en nostalgisch.’
| |
Voeten
Niet elke moedertaaltatoeage van Van den Eijk is geinspireerd op gedichten of citaten van anderen. Op zijn voeten staat een tekst die hij zelf heeft bedacht: ‘Al ligt de wereld aan uw voeten’ (voet één) ‘onderdanig is zij niet’ (voet twee). Deze zin komt voort uit zijn backpacktijd in India. Op het moment dat hij wilde terugkeren naar Nederland, kon dat ineens niet meer wegens de enorme vulkaanuitbarsting in IJsland, waardoor het vliegverkeer voor langere tijd ontregeld was. Hij was genoodzaakt zes weken langer in India te blijven. Dat de mens ondergeschikt is aan de natuur, bleek hier wel uit.
Ook heeft hij een tatoeage die hij gewoonweg lelijk vindt. Hij doelt op de tekst net boven zijn linkerknie. Daar staat ‘Voor de hele pot!’, geschreven in het handschrift van zijn broer. De tekst is het vervolg op de tattoo ‘Buut vrij’. Zijn broer heeft de tekst eigenhandig gezet, nadat hij drie minuten van tevoren kreeg uitgelegd hoe hij te werk moest gaan. ‘Het is helemaal niet mooi geworden, want hij heeft een verschrikkelijk lelijk handschrift. Maar lelijkheid heeft ook zijn charmes.’
Bang om spijt te krijgen van al zijn tatoeages is hij niet. ‘Het is maar huid. Ik vind het fijn om daar een kladblok van te maken. Mijn huid, mijn uiterlijk, is niet wie ik ben. En als anderen daar anders over denken, is dat hun probleem.’ En zelfs van de tatoeage die zijn broer heeft gezet, zal hij geen spijt krijgen. ‘Op een kladblok is ook niet alles netjes geschreven.’
| |
Human Rights Tattoo
Wie niet een individuele tekstuele tatoeage wil, maar onderdeel wil zijn van een groter geheel, heeft
| |
| |
de komende jaren nog de mogelijkheid om mee te doen aan de Human Rights Tattoo, een project waarbij de Universele verklaring van de rechten van de mens wordt getatoeëerd op 6773 mensen, om zo het belang ervan te onderstrepen. Iedere persoon krijgt één letter en het is gratis.
Illustratie: Hein de Kort
Saskia van Amerongen was een van die mensen. Via Facebook raakte ze op de hoogte van het project. ‘Deelnemers mochten niet zelf een letter kiezen; dat was onbegonnen werk. Ik kreeg de o. Gelukkig mocht ik wel een eigen lettertype uitzoeken; vlak voordat de letter gezet zou worden vond ik via Google op mijn telefoon een mooie o, met dikke zijkanten. Het tatoeëren deed heel veel pijn, alsof er met een stanleymesje in me werd gesneden. Maar ik vind het bijzonder om met zoveel anderen deel uit te maken van eenzelfde project.’
De initiatiefnemer van Human Rights Tattoo is de Tilburgse kunstenaar Sander van Bussel, die met zijn kunstprojecten mensen met elkaar wil verbinden. Van Bussel: ‘In februari 2012 werd een vriend van me vermoord in de sloppenwijken van Nairobi in Kenia. Hij streed voor de landrechten van de arme wijkbewoners.’ Van Bussel besloot in actie te komen. ‘De universele mensenrechten verbinden ons allemaal met elkaar, dus het project was snel uitgedacht.’
De Human Rights Tattoo trekt langs allerlei steden in binnen- en buitenland. Inmiddels lopen er al mensen van zo'n veertig verschillende nationaliteiten rond met een letter, uit alle sociale lagen: ‘In Nederland zijn het vooral jongere dames’, vertelt Van Bussel, ‘maar toen we in Johannesburg tatoeeerden, kwamen er zowel rappers als advocaten op af.’ Het zal nog ongeveer vijf jaar duren voordat de gehele tekst van de universele mensenrechten op huid is vastgelegd.
| |
Weggehaalde teksten
Een tatoeage is een keus voor het leven. Maar dat betekent niet dat iedereen er een leven lang blij mee blijft. Sinds de jaren negentig is er in Nederland dan ook de mogelijkheid om ze weg te laten laseren. De lasertechniek waarmee dit gebeurt, kwam overwaaien vanuit Amerika. Dat lijkt misschien gouden handel. Maar dat valt tegen, volgens Loek Zwagers, tatoeageverwijderaar bij het Medisch Instituut voor Detatoeage in Den Haag. ‘Het is nooit een gat in de markt geworden. Er zijn heel veel mensen die een tatoeage nemen, je vindt ze in alle lagen van de samenleving, maar slechts een klein deel hiervan krijgt er spijt van. En een nog kleiner deel laat de tatoeage weghalen.’
Van de tekstuele tatoeages zijn het vooral namen die verwijderd worden. Zwagers: ‘Het gaat dan bijna altijd om de naam van een geliefde die geen geliefde meer is.’ Maar ook herinnert hij zich iemand die van een bijbeltekst af wilde, omdat die persoon daar niet meer achter stond. Datzelfde komt ook voor bij spreuken waar mensen zich niet meer in kunnen vinden. En bij spelfouten - zie ook het kader hieronder.
Natuurlijk kun je zo'n fout ook gewoon laten staan. Dan ben je in elk geval wel origineel. Maar gezien het kleine aantal Nederlandstalige tatoeages is originaliteit eigenlijk ook al verzekerd als je hem simpelweg laat zetten in onze taal.
| |
Soms gaat het mis
Tatoeëren gaat meestal goed, maar spellen wil nog weleens lastig zijn. Zo is er een profvoetballer die op zijn arm zijn vader eert met de tekst ‘You mean everyting in my life’, zonder h na de t in everything. En er zijn op internet veel meer voorbeelden te vinden van tekstuele tatoeages die iets anders hebben uitgepakt dan de bedoeling was. Zo heeft de tatoeëerder van de tekst ‘Beautiful Tradgedie’, met die d en ie, de boodschap van de klant wel heel serieus genomen. En wat te denken van de levensgroot op de schouderbladen aangebrachte slagzin ‘Only God will juge me’ (in plaats van judge)? Ook mislukt is de tatoeage van de man die op zijn onderarm ‘To strong to Loose’ heeft staan, want het moet natuurlijk zijn: ‘Too strong to lose’.
Tatoeageverwijderaar Loek Zwagers: ‘Spelfouten in tattoos komen zelden voor. In al die jaren dat ik dit werk doe, heb ik bij twee klanten een verkeerd gespeld woord moeten verwijderen.’ Zo heeft hij een man moeten ontdoen van ‘Schevingen’, dat prominent op zijn hand stond. Hier had natuurlijk ‘Scheveningen’ moeten staan. En hij heeft eens ‘Jonny’ verwijderd, omdat het ‘Johnny’ had moeten zijn.
Zwagers weet dat niet iedereen die met een spelfout op de huid rondloopt direct naar zijn praktijk komt: ‘Je kunt er ook iets overheen laten tatoeëren, zodat het hele woord niet meer zichtbaar is.’
|
|
Auteursrechtelijk beschermd