Onze Taal. Jaargang 83

[p. 123]

Guus Middag
De taal van...
Notaris Polman

Op tv, op straat, online - overal hoor en lees je weer net iets andere talen en taaltjes. Guus Middag staat er maandelijks bij stil.

Elke vrijdagmiddag luister ik tussen twaalf en twee naar de radio: naar Claudia d'r op, op 3FM. Het is een programma van Claudia de Breij, met allerlei vaste onderdelen en rituelen, en met eigen woorden en uitdrukkingen. ‘Hartelijk vrijdag’ is de vaste openingsgroet, gericht tot de ‘luisteraars en luisterettes’. Er zit een quiz in, er kan getwitterd worden, er zijn interviews, er wordt gebabbeld met de altijd wat stijve flenieuwslezers, en er is het wekelijkse minihoorspel over het leven op De Breijstaete, een ouderwets landgoed met als hoofdbewoonster jonkvrouw De Breij - en daar is dan weer een prijsvraag aan gekoppeld waarmee kaartjes voor een concert kunnen worden gewonnen. Want eigenlijk is Claudia d'r op, op muziekzender 3FM, een muziekprogramma.

Notaris Polman, sidekick in radioprogramma Claudia d'r op.
Foto: 3FM Serious Radio

Maar ik luister niet voor de muziek. En ook niet voor Claudia. Het gaat mij om notaris Polman. Notaris Polman is de sidekick van Claudia, maar wel een bijzondere. Je zou hem met een woordspeling ook een ‘quiet-kick’ kunnen noemen. Want de notaris is tijdens het programma vaak lange tijd niet te horen. Dan is hij zeker weg. Of hij is iets aan het regelen. Dat is een van de eerste kenmerken van de taal van notaris Polman: hij zwijgt veel - in tegenstelling tot de uitbundige, extraverte Claudia de Breij. Een deel van het plezier van het luisteren naar Claudia d'r op schuilt dan ook in het wachten op notaris Polman. En als hij dan wat zegt, is het vaak alleen maar een korte mededeling, feitelijk en functioneel - als een notaris dus. Hij is een regelaar en een administrateur - wel enigszins vergelijkbaar met de onverstoorbare ingenieur Evert van der Pik, vroeger, in Van Oekel's Discohoek.

Errata en addenda

Notaris Polman is daarnaast streng, en schoolmeesterachtig, en wijsneuzig. Terwijl De Breij maar doorratelt, voegt hij kalm de nodige errata en addenda toe: het juiste jaartal, de juiste naam, de juiste spelling. Als De Breij te snel te veel informatie over een onderwerp geeft, komt de notaris droog tussenbeide: ‘Moet je dat dan niet even uitleggen aan de mensen?’ En als zij wil uitweiden over een al lang overleden popartiest, maar niet helemaal de juiste namen noemt, corrigeert de notaris op de achtergrond: ‘Nee, daar was-ie niet mee getrouwd - dat was zijn oom.’

Dit zou allemaal niet zo bijzonder zijn als de notaris niet af en toe uit zijn rol viel. Onder het nuchtere oppervlak broeit voortdurend iets. Een van de deelnemers aan de quiz vertelt dat hij er een jaar geleden ook al aan meedeed. ‘Toen werkte ik nog bij de Efteling.’ Dat vindt Claudia natuurlijk wel interessant. ‘En nu?’, vraagt zij nieuwsgierig. De kandidaat meldt enthousiast: ‘Ik ben nu projectleider bij een bouwbedrijf.’ In de studio wordt het dan even ongemakkelijk stil. Op de achtergrond zegt de notaris toonloos, en daarom des te dodelijker: ‘Ach, wat jammer.’

De notaris-Polman-toon is een raar mengsel van droog en schamper. Het is bijna niet te zeggen waar de ironie in steekt. Als Claudia de medische problemen van een aantal top-dj's bespreekt, en zich bezorgd afvraagt hoe dat nu verder moet, suggereert de notaris droogjes: ‘Een boswandeling?’ Het is dezelfde toon die ervoor zorgt dat zijn woordspelingen vanzelf iets geestigs krijgen. Wat zegt hij als Claudia enthousiast meldt dat het 14 maart, dus π-dag (pi-dag) is? De notaris zegt op zijn droge notaristoon: ‘Jip-pi.’

Stangen

Je weet het nooit bij de notaris. Dat maakt het programma zo spannend. Gaat hij nog iets zeggen, en zo ja: wat? En loopt het dan wel goed af? Wat gaat er gebeuren als Claudia belt met Paul Loomans, schrijver van Ik heb de tijd, uitgeroepen tot het beste spirituele boek van 2013? Claudia heeft natuurlijk geen tijd gehad om Ik heb de tijd te lezen. Zij wil dat zenmonnik Loomans ons even snel ‘een spoedcursus Rustig Worden’ geeft. Loomans, lekker ontspannen, begint met de eerste van zijn zeven tips: ‘Leef vanuit je rust.’ Maar Claudia laat al snel doorschemeren dat zij wel meer te doen heeft. Dan mengt ook de notaris zich in het gesprek, met het dwingende commando: ‘Nog één minuut!’ Als Loomans bij zijn vierde tip is aanbeland, krijgt de notaris nog meer haast: ‘Ik wil nu graag tip 5, 6 en 7!’

Het is duidelijk een vooropgezet plan van Claudia en haar notaris om deze ontspanningsdeskundige eens even lekker te gaan stangen. Het is ook wel duidelijk dat de notaris daar steeds meer plezier in krijgt. En ik ook, merk ik. Het is het plezier van de pestkop, het genoegen van de sadist. Er schuilt een etter in de notaris. En in mijzelf. Ook daarom luister ik elke week naar Claudia d'r op.