Raarwoord
Struikelsteen
Allerlei woorden en uitdrukkingen heb ik ooit kant-en-klaar in mijn hoofd opgeslagen, met betekenis en al, zonder me af te vragen wat hun herkomst was. Deze week stond ik voor het eerst in mijn leven stil bij een steen des aanstoots. Ik ken de figuurlijke betekenis al lang: iets wat hindert of ergernis geeft. Maar wat is het eigenlijk? Zijn er bouwmarkten waar je aanstootstenen kunt kopen? Nee. Een steen des aanstoots is de oude, rare, via de Statenbijbel overgeleverde vertaling voor gewoon een toevallige steen waaraan men zich stoten kan.
Ik vroeg het me af toen ik deze week tegen twee kleine steentjes aan stootte. Of beter: ik stuitte erop. Stenen des opstuits. Ik zag ze voor mijn voeten liggen, naast elkaar, zomaar midden in het trottoir. Toen ik beter keek, zag ik dat het metalen plaatjes waren, van zo'n tien bij tien centimeter. Er stond tekst op. Ik moest me bukken om de woorden te kunnen lezen. ‘Hier woonde Alexander Houtkruijer geb. 1908 gearresteerd 13-8-1943 Hollandse Schouwburg gedeporteerd 1943 uit Westerbork vermoord 31-3-1944 Warschau’. Het steentje ernaast vertelde een vergelijkbaar verhaal over zijn vrouw Mariana Houtkruijer-Levie. Twee kleine herdenkingsplaatjes, zomaar, tussen grijze stoeptegels, voor de deur van het huis waar ze ooit, tot augustus 1943, hadden gewoond.
Het zijn twee van de inmiddels duizenden gedenksteentjes die de Berlijnse kunstenaar Gunter Demnig (1947) in verschillende landen heeft geplaatst voor de huizen van mensen die door de nazi's zijn verjaagd, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven. Demnig noemt ze ‘Stolpersteine’, ‘struikelstenen’ - omdat je er, zo legt hij uit, ‘met hoofd en hart over struikelt’.
GUUS MIDDAG
Auteursrechtelijk beschermd