Onze Taal. Jaargang 83

[p. 106]

Raymond Noë
Boeken

‘Boeken’ licht u in over nieuwe uitgaven in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten. Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Taalhulpboeken

De ‘Beter in...’-reeks van uitgeverij Academic Service bestaat uit praktische taalhulpboeken gericht op hbo-studenten. Vorig jaar verschenen er al twee delen die de student helpen zijn schrijfvaardigheid en zijn spelling te verbeteren, en onlangs is de reeks aangevuld met boeken over het schrijven van e-mails, over rapporteren, en over gesprekstechnieken. De uitgaven bieden ‘een maximum aan direct toepasbare tips en voorbeelden’ en ‘oefeningen die dicht bij de eigen praktijk staan’. Op internet zijn nog aanvullende oefeningen te vinden.

•	Beter in gesprekstechnieken van Marike van den Berg en Yvette Molin kost €24,95 (ingenaaid, 150 blz.). ISBN 978 90 395 2760 3
•	Beter in rapporteren van Manon Rundervoort en Eric Tiggeler kost €24,95 (ingenaaid, 120 blz.). ISBN 978 90 395 2734 4
•	Beter in e-mails schrijven van Manon Rundervoort en Eric Tiggeler kost €24,95 (ingenaaid, 104 blz.). ISBN 978 90 395 2731 3

Katwijks

Jaap van der Marel is een kenner van de historie en de taal van de Zuid-Hollandse bad- en vissersplaats Katwijk aan Zee. Hij schreef al boeken over uitdrukkingen uit zijn woonplaats en over hoe het daar was in de jaren vijftig en zestig. En sinds 2009 gaat hij in De Katwijksche Post in op bijzonderheden en eigenaardigheden van het ‘Katteks’, het plaatselijke dialect. Die stukjes zijn nu gebundeld in Op z'n Katteks ezààd. Ze gaan over karakteristieke woorden, over uitspraak, over invloeden van buitenaf, over oude maten en gewichten en wat al niet. En als extra vertelt Van der Marel het sprookje van Roodkapje op z'n Katwijks (‘Maer òpoe, wat hè-je 'n gròte, skààrepe tande?’).

Op z'n Katteks ezààd is een uitgave van Primavera Pers en kost €9,50 (gelijmd, 87 blz.).
ISBN 978 90 5997 163 9

Groningse tussenels

Hoogleraar Groninger taal en cultuur Siemon Reker was tot voor kort ook streektaalfunctionaris voor het Gronings. Zijn afscheid (zie ook de rubriek ‘Tamtam’) viel samen met het dertigjarig bestaan van deze functie, en ter gelegenheid van dat jubileum stelde hij met zijn opvolgster Eline Brontsema het boekje Asjeblieft! samen, over Groninger tussenwerpsels van vroeger en nu. Tussenwerpsels, oftewel uitroepen die een emotie uitdrukken maar die geen grammaticale functie hebben, vormen ‘het rommelhok van de taalkunde’, met daarin allerlei taaluitingen als de woordjes eh en tsja, krachttermen, groetwoorden, klanknabootsingen, dooddoeners en clichés. In Asjeblieft! gaat Reker in op de verschillende verschijningsvormen van het tussenwerpsel en worden enige honderden Groninger tussenwerpsels geïnventariseerd - van ach, adjuus en bliksies tot zekerwoar, zoezend en zunde.

Asjeblieft! Groninger tussenwerpsels uit 2013 en vroegere bronnen verzameld en ingeleid is verschenen bij In Boekvorm uitgevers en kost €9,50 (ingenaaid, 104 blz.).
ISBN 978 90 77548 98 1

En verder

• Help, hoe zat het ook alweer? van voormalig onderwijzer Bert Hanekamp. Boekje gericht op middelbare scholieren met ‘de belangrijkste dingen die je op de lagere school geleerd hebt, maar die wat weggezakt zijn’. Naast rekenen en geschiedenis komen er ook taalonderwerpen aan bod, zoals d/t-regels, zinsontleding en leestekens. Boekscout, €14,95 (gelijmd, 86 blz.). ISBN 978 94 620 6969 5

Zonden van de tong

In de Middeleeuwen heerste het besef dat sprekers hun tong in bedwang dienden te houden, om te voorkomen dat ze anderen (en daarmee zichzelf) schade zouden berokkenen. Het was zelfs zo dat ‘de zonden van de tong’ - zoals vleien, kwaadspreken, pochen, liegen, beledigen en vloeken - in die tijd wel als de achtste hoofdzonde werden gezien.

Mediëviste Martine Veldhuizen bekijkt in De ongetemde tong, de handelseditie van haar proefschrift, de middeleeuwse denkbeelden over de schadelijkheid van het gesproken woord. Ze doet dat vanuit een hedendaags perspectief dat ze ontleent aan taalfilosofen als John Searle, die zich richten op taal als handeling. Voor haar onderzoek analyseerde ze religieuze, ethische en juridische teksten die gaan over respectievelijk ‘zondig, onvertogen en misdadig’ taalgebruik. De eindconclusie is dat er duidelijke overeenkomsten te ontdekken zijn in de manier waarop in deze drie domeinen over schadelijk taalgebruik gedacht werd: de tong dient in toom gehouden te worden, want zelfs een kort ogenblik van onoplettendheid kan grote schade veroorzaken. Dat klinkt weinig opzienbarend, maar Veldhuizen zegt met haar onderzoek bij te dragen aan ‘het besef van het enorme opbouwende maar vooral destructieve potentieel van gesproken woorden’.

De ongetemde tong. Opvattingen over zondige, onvertogen en misdadige woorden in het Middelnederlands (1300-1550) is verschenen bij Uitgeverij Verloren en kost €22, - (ingenaaid, 198 blz.). ISBN 978 90 8704 410 7