Onze Taal. Jaargang 81

[p. 326]

Raymond Noë
InZicht
Vlaamse tussentaal

‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten. Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Begin september ontstond er plotseling commotie in de Vlaamse media naar aanleiding van een taalkundig boek, De manke usurpator. Het gaat over het Verkavelingsvlaams, de gesproken mengvorm van het Standaardnederlands en verschillende Vlaamse dialecten. Hoewel deze ‘tussentaal’ door een groot deel van de Vlamingen gebezigd wordt, kijken velen er ook op neer; het boek werd gezien als een poging tot verdediging ervan (zie ook de rubriek ‘Tamtam’ in het oktobernummer).

Volgens de redacteuren van het boek was het zeker niet de bedoeling een lans te breken voor het Verkavelingsvlaams. Zij wilden enkel laten zien hoe het daarmee gesteld was, want ‘bij alle controverse liep het met onze kennis van de tussentaal weinig vaart’. En daarom hebben ze achttien deskundigen bijeengebracht, vooral taalkundigen, die allemaal een aspect van de tussentaal onder de loep namen: Wat is het, hoe klinkt het en waar komt het vandaan? Waarom is het zo populair? Wat heb je eraan en wat moet je ermee? Vooral die laatste vraag is natuurlijk interessant, want het Verkavelingsvlaams zal niet verdwijnen.

Dat laatste wordt bevestigd in twee eerder dit jaar verschenen onderzoeken, die zijn gepubliceerd onder auspiciën van het Algemeen-Nederlands Verbond. Het eerste, Normgevoeligheid, onderzoekt de houding van Vlaamse jongeren ten opzichte van standaardtaal, tussentaal en dialect; hun voorkeur blijkt uit te gaan naar de tussentaal. Standaardnederlands beschouwen ze als een ‘zondagse-paktaal’ die je ‘zo snel mogelijk laat vallen als de situatie het niet meer vereist’. En dat het met het dialect niets meer wordt, blijkt uit de tweede publicatie: Dialectverlies of dialectrevival? Als er al sprake is van een hernieuwde belangstelling voor het dialect, dan leidt deze enkel ‘tot een hogere zichtbaarheid van de dialecten, en niet tot een hoger gebruik’.

En de toekomst? In Dialectverlies of dialectrevival? wordt de verwachting geuit dat de tussentaal zal opschuiven richting standaardtaal. En dat is dan misschien een geruststelling voor wie ageerde tegen De manke usurpator.

•	De manke usurpator. Over Verkavelingsvlaams, onder redactie van Kevin Absillis, Jürgen Jaspers en Sarah Van Hoof, is een uitgave van Academia Press en kost €28,- (gelijmd, 431 blz.). ISBN 978 382 2005 590
•	Normgevoeligheid van Hélène Vancompernolle is een uitgave van Academia Press en kost €11,- (gelijmd, 150 blz.). ISBN 978 90 382 1971 4
•	Dialectverlies of dialectrevival? van Joris Van Ouytsel is een uitgave van Academia Press en kost €14,- (gelijmd, 184 blz.). ISBN 978 90 382 1977 6

■ Kinderboeken over taal

In de aanloop naar de in oktober gehouden Kinderboekenweek verschenen er twee boeken waarin met taal gespeeld wordt. Ten eerste De zin van de Ommezijde, een leesboek voor kinderen vanaf een jaar of negen, van schrijver-dichter-cabaretier Frank van Pamelen. In dit avonturenboek komt een meisje in een ‘wereld achter het boek’ terecht, waar wezens wonen als de Kapitaal, de Schrijfwijze, meneer Van Dale en koning Alfa. Zij leert en ontdekt daar van alles over letters, woorden en taal. ‘Opperlands voor de jeugd’, vermeldt het persbericht. De illustraties zijn van Ellis Pruijn.

Het tweede boek is de dichtbundel Als iemand ooit mijn botjes vindt van Jaap Robben. Hij spoorde vergeten woorden op als ulevel, ponjaard, avegaar, aterling en tempeest, en maakte daar gedichten over - waarbij hij de woorden transformeerde tot fantasiedieren. Het resultaat zijn twintig speelse gedichten, met strofen als ‘Dit is een soort raketje / in de allerkleinste maat / want hij kan zich slechts bewegen / wanneer hij een scheetje laat’ (over de vijst). De paginagrote tekeningen zijn van Benjamin Leroy.

•	De zin van de Ommezijde is een uitgave van De Fontein en kost €13,95 (gebonden, 240 blz.). ISBN 978 90 261 2998 8
•	Als iemand ooit mijn botjes vindt is een uitgave van De Geus en kost €15,- (gebonden, 64 blz.). ISBN 978 90 445 2421 5

■ Nederlandse-taaltechnologie

Op 26 september, de Europese Dag van de Talen, werd een reeks van dertig ‘witboeken’ gepresenteerd, waarin wordt nagegaan in hoeverre dertig Europese talen ondersteund worden met taaltechnologische toepassingen (zoals spellingcheckers, sprekende computersystemen, vertaalsystemen en zoekmachines). De conclusie: voor eenentwintig talen is die ondersteuning zwak of zelfs niet-bestaand. Het Nederlands kreeg de kwalificatie ‘beperkt’, wat nog niet zo slecht is als je bedenkt dat alleen het Engels zich als ‘goed’ kwalificeerde. Het rapport voor het Nederlands, Het Nederlands in het digitale tijdperk, opgesteld door hoogleraar Taal- en spraaktechnologie Jan Odijk, is gratis te downloaden via http://jn.gs/tr. De papieren versie is te koop op Springer.com en kost €49,95.

■ Taalkalenders

In het najaar liggen traditiegetrouw de nieuwe scheurkalenders in de boekhandel, en ook dit jaar zitten daar weer een aantal taalkalenders bij. Om te beginnen is er natuurlijk de Taalkalender van Onze Taal, met de vertrouwde taalkronkels, taaladviezen, gezegden en etymologische wetenswaardigheden, en de nieuwe onderwerpen straatnamen en Europese talen. (Zie ook de aanbieding op blz. 321.)

Voorts zijn er de taalkalenders van Sdu Uitgevers, drie stuks dit jaar. Ten eerste De taalkalender (verwarrend genoeg met

[p. 327]

dezelfde titel als de taalkalender van Onze Taal), samengesteld door Eric Tiggeler, met daarin de dagrubrieken taaladvies, namen, taalwebsites, spelling (dictee), taalweetjes en ‘opmerkelijke taal’. Verder geeft de Sdu twee kindertaalkalenders uit. De ‘normale’ Kindertaalkalender bevat spelletjes, quizjes, grapjes en weetjes, met op vrijwel ieder blaadje ook een opdrachtje. Hetzelfde geldt voor de schooleditie van deze kalender, alleen loopt deze met het schooljaar (september-juli) en de schoolweek (maandagvrijdag) mee, en is hij dus wat dunner.

Ten slotte zijn er twee taalkalenders van woordenboekuitgever Van Dale. In de eerste plaats de Van Dale taalscheurkalender, met dagrubrieken over onder meer uitdrukkingen, citaten, verdwenen woorden en neologismen. En ook Van Dale heeft een kalender voor kinderen: Van Dale junior taalscheurkalender, met taalweetjes en quizvragen.

•	De Taalkalender 2013 van Onze Taal (Bekking & Blitz) kost €14,95.
•	De Taalkalender 2013 (Sdu Uitgevers) kost €15,95. ISBN 978 90 12 58356 5
•	Kindertaalkalender 2013 (Sdu Uitgevers) kost €15,95. ISBN 978 90 12 58369 5
•	Kindertaalkalender 2013 schooleditie (Sdu Uitgevers) kost €12,95. ISBN 978 90 12 58359 6
•	Van Dale taalscheurkalender 2013 kost €14,95. ISBN 978 94 6077 021 0
•	Van Dale junior taalscheurkalender 2013 kost €14,95. ISBN 978 94 6077 023 4

Acenda

■ 7 november, Rotterdam. Conferentie ‘Begrijpend lezen. Onderwijspraktijk en wetenschap in wisselwerking. Over verschillen tussen leerlingen bij begrijpend lezen.’ Workshops en discussie.

■ 8 november, Amsterdam. Congres Stichting Lezen ‘De aarzelende lezer over de streep’, over de factoren die van belang zijn voor een goede leesontwikkeling. Lezingen en presentaties.

■ 10 november, Amsterdam. Congres Stichting Les over onderwijs aan anderstaligen. Thema: ‘Met hoofd, hart en handen.’

■ 16 en 17 november, Gent. 26ste ‘Conferentie Het Schoolvak Nederlands’. Presentaties en informatiemarkt over allerlei aspecten van het basis- en voortgezet onderwijs Nederlands, van ‘argumenteren’ tot ‘zorgleerlingen’.

■ 21 november, Utrecht. Congres ‘Verstoorde taal - wat is normaal? Omgaan met taalstoornissen in de klas’, met lezingen en ‘verdiepingssessies’.

■ 22 november, Maarssen. Congres ‘De nieuwe taal’. Lezingen en workshops rond ‘grenzen, de mogelijkheden en de ervaringen met nieuwe taal’.

Voor meer evenementen en meer informatie zie www.onzetaal.nl/agenda.