Onze Taal. Jaargang 81

[p. 317]

Guus Middag
Zong
Guus

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

Het was in het vroege najaar van 1975 toen het gebeurde. Ik was zestien jaar, ik woonde in het oosten van het land, de helft van mijn familie was boer, en ik luisterde naar de radio. Ik heette ook toen al Guus. Op de radio werd de nieuwe single gepresenteerd van Alexander Curly. Curly kende ik nog van het lied ‘I'll Never Drink Again’ uit 1972. Maar Curly, de artiestennaam van Harm Douwe Breemer, wilde het nu, een paar jaar later, heel anders gaan doen. Hij had bedacht dat hij in zijn moerstaal moest gaan zingen. Zijn nieuwe liedje ging over een boerenzoon. De boerenzoon sprak boers. En de boerenzoon heette Guus. Of eigenlijk niet Guus, maar Guus op zijn boers - dus niet met een g als eerste klank, maar met een norse luchtstoot, een klankloze blaf, een soort hoest, die al bijna in de buurt van de h kwam: Huus. En wat moest Huus doen? Huus moest naar huis toe komen. ‘Huus, kom naar huus.’

■ Mekkerende schapen

Ik hoorde het en ik was er helemaal niet gerust op. Ik dacht: dit gaat langer duren dan vandaag. Hier kom ik, en alle Guzen met mij, nooit meer vanaf. Vanaf nu gaan alle mensen als ze mijn naam horen vanzelf ‘Guus, kom naar huus’ roepen. En meteen daarachteraan: ‘Want de koei'n staan op spring'n, / de varkens mott'n vreet'n en het hooi mot van het land.’ Alles in een plomp deurzakkersritme, en alles met een namaakboerenaccent, met ingeslikte n'en en afgeknepen ae-klanken, want net als Alexander Curly denken veel mensen dat boeren altijd praten als mekkerende schapen met een blaetende ae. ‘Guus, kom naar huus, want daer beur'n raere ding'n, / dit kan toch zo niet doorgaen, Guus, wat is er aan de hand?’

Waarom was Guus niet gewoon in zijn huus? Dat wordt in de vier coupletten van het lied omstandig uitgelegd. Kort gezegd komt het erop neer dat Guus onlangs zijn trekker total loss heeft gereden. ‘Nou kan een boer niet zonder trekker, dus een nieuwe mos er kommen’, zo vertelt Curly ons, met veel kennis van zaken. ‘De schoenendoos werd omgekeerd, het kapitaal geteld.’ Zoals bekend hebben domme boeren geen nieuwerwetse bankrekeningen. Zij stoppen alles nog gewoon in een oude sok, haverzak of schoenendoos. ‘En op zaterdag het Guus de buus naar Rotterdam genommen, / en in zien binnenzak had Guus een flinken boerentiet met geld.’

Zanger Alexander Curly.

Ik zeg het er voor de zekerheid maar even bij: Curly spreekt hier een geheel eigen fantasiemengboerentaaltje. Geen enkele boer zegt ‘buus’ als hij ‘bus’ bedoelt, maar het klinkt wel goed, zeker als dat woord buus in de buurt van Guus en huus staat. Niemand weet precies wat een ‘boerentiet’ is, maar ook dat woord klinkt lekker agrarisch, en we zien de tiet ook helemaal voor ons als we ons Guus in de buus voorstellen, op weg naar Rotterdam, met op linkerborsthoogte een dikke portefeuille in zijn binnenzak. Er is geen enkel platteland in Nederland te vinden waar een boer tegelijk ‘huus’ (voor ‘huis’), ‘buus’ (voor ‘bus’), ‘mos’ (voor ‘moest’) en ‘genommen’ (voor ‘genomen’) zegt, en dan ook nog eens ‘heit’ als hij zijn vader bedoelt. Maar bij elkaar zal het voor de gemiddelde niet-boer een authentiek plattelandse indruk maken.

■ Verlokkingen

Overigens is er geen enkele boer in Nederland die voor de aankoop van een nieuwe trekker naar het drukke centrum van Rotterdam zal afreizen. En ook is er in Nederland geen enkele boer die er zelfs maar over zou piekeren om de bus te nemen. Maar voor het verhaal komt het wel goed uit. Alexander Curly wil ons doen geloven dat Guus bij zijn bezoek aan Rotterdam voor het eerst in contact komt met de verlokkingen van de grote stad: cafés, drank, seksclubs. ‘Blote billen, naakte wieven, Guus die kon het niet geloven.’ Het zijn zaken waarvoor zijn vader en de pastoor hem vroeger al hadden gewaarschuwd. ‘Al die wijven uut de steden / leven daar in zonde en die gaan nooit naar de kerk.’ Maar nu krijgt het lied een dramatische wending. Tegen zoveel aanlokkelijks blijkt onze Guus niet bestand. Hij krijgt de smaak helemaal te pakken. Hij koopt geen grote trekker, maar ‘een snelle amerikaan’, en daarmee scheurt hij nu elke dag naar Rotterdam om daar de bloemetjes buiten te zetten. Hij heeft alleen nog oog voor ‘de wilde wijven, maar zien koeien laat-ie staen.’

Zo eindigt deze ballade van de gevallen boerenzoon. Zijn buren in het dorp zien het allemaal gebeuren en snappen er nog steeds niets van. Ze kunnen niet anders dan proberen de verloren zoon terug te roepen uit de verdorvenheid. En dus zingen ze nog maar weer eens dat ellendige refrein waarvan ik op die vroege najaarsdag in 1975 al vermoedde dat het nooit meer uit het collectieve geheugen zou verdwijnen. Waarom die jongen niet gewoon Tom genoemd? ‘Tom, kom weerom.’ Of Pier, ook een heel mooie naam. ‘Pier, kom weer hier.’ Of Jan. ‘Jan, hier op an.’ Alles beter dan Guus.