Onze Taal. Jaargang 81

[p. 266]

Reacties

Onze Taal biedt aan elke lezer de mogelijkheid tot reageren. Stuur uw reactie indien mogelijk per e-mail naar: [e-mail], of anders naar: Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. Voor bijdragen aan deze rubriek gelden de volgende richtlijnen:

•	Formuleer uw reactie kort en bondig (bij voorkeur niet meer dan 250 woorden).
•	Geef in de tekst duidelijk aan op welk artikel u reageert.
•	Stel uw bijdrage zodanig op dat de lezer niet wordt verplicht een vorig nummer erbij te halen.
•	Lever uw reactie in onder vermelding van naam, adres en (eventueel) functie.

De redactie kan inkortingen en stilistische veranderingen aanbrengen in reacties, en raadpleegt bij belangrijke wijzigingen de auteur. Reacties kunnen doorgaans pas worden geplaatst twee maanden na het nummer waarop u reageert. Niet geplaatste reacties worden doorgestuurd naar de auteur van het desbetreffende artikel.

Borgen
Bé Meijer - Hilversum

Jan Kuitenbrouwer wijdt de mei-aflevering van zijn column ‘Iktionaire’ aan het onder politici populaire woord borgen. In de juli/augustusaflevering van de rubriek ‘Reacties’ noemt Bries Heijnen vervolgens een betekenis van dit woord die door Kuitenbrouwer niet gesignaleerd was, namelijk ‘zorgen dat iets niet losgaat’. Ook dit verdient een aanvulling. Inderdaad heeft borgen in de techniek vanouds betrekking op onderdelen die voorkomen dat een deel van een mechanisme losraakt. Maar tegenwoordig betekent borgen ook het verzekeren van kwaliteit door het toepassen van een geheel van voorschriften (kwaliteitsborging). Het borgen dat wordt gebruikt in politiek en openbaar bestuur zal daarmee te maken hebben.

De term kwaliteitsborging is vermoedelijk het eerst gebruikt in de industrie. Bij industriële productieprocessen wordt getracht de kwaliteit te beheersen door het vastleggen van een kwaliteitssysteem. Daarbij wordt het gehele productieproces nauwkeurig beschreven, en worden daarvoor eisen en procedures vastgelegd. Ook in de commerciële dienstverlening worden tegenwoordig zulke kwaliteitssystemen toegepast. Bij voorkeur worden al dergelijke systemen gecertificeerd door een externe instantie. Certificatie vindt dan plaats volgens normen voor kwaliteitsborging. Deze normen worden gepubliceerd door het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) te Delft.

Mart Smeets
Ricardo Heijne - Schrijver En Beleidsadviseur, Leiderdorp

Mart Smeets wordt in het juli/augustusnummer geïnterviewd door Kees van der Zwan (‘Het is leuk om lenig te zijn met taal’). In dit vraaggesprek laat Smeets zich uit over de verslonzing van de taal, en merkt hij op dat het fout is om aantal in combinatie met een meervoudsvorm te gebruiken (zoals in ‘Er lopen een aantal mensen’). Maar, beste Mart, als je lenig bent met taal - zoals je elders in het interview zegt te zijn - wees dan ook flexibel met taal. Al lang is het heel normaal en juist om te zeggen: ‘Er lopen een aantal mensen.’ Zie hiervoor ook het advies van de Taaladviesdienst op www.onzetaal.nl/aantal.

Sportverslaggever Mart Smeets.
Foto: Iris Vetter

Vocabulaire therapeut en cliënt
J.L. Heldring - Den Haag

Bij psychotherapie gaat het hoofdzakelijk om praten. Dat leert het artikel van Jan Erik Grezel (‘Taal is hét instrument van therapeut en cliënt’, Onze Taal 7/8). De psychiater en therapeut Sieke Kruyt wordt aangehaald: ‘Ik stel vragen die de cliënt uitnodigen om de problemen te verhelderen. (...) Bij het formuleren denk ik goed na over het effect van mijn woorden. Ik moet “intunen”: aanhaken bij het vocabulaire van de cliënt. (...) Taal is hét instrument voor therapeut en cliënt.’

Deze woorden brachten mij in herinnering wat een mevrouw mij eens vertelde. Zij was naar een psychiater gegaan om een probleem met haar familie, waar de relatie met haar zuster blijkbaar een grote rol bij speelde. Op een goed ogenblik vroeg de psychiater haar: ‘En wat vindt uw zus hiervan?’ Dit was voor die mevrouw een reden om de behandeling door die psychiater af te breken. Het gebruik van het woord zus wanneer de lijfelijke zuster wordt bedoeld, is namelijk, zacht gezegd, niet gebruikelijk in het milieu waar die mevrouw uit kwam. Het overtuigde haar ervan dat die psychiater haar probleem nooit zou begrijpen.

Was dit de overdreven reactie van een bekakte mevrouw? Misschien. Maar mocht ook zij niet van haar psychiater verwachten dat hij aanhaakte bij haar vocabulaire? Is het echter, omgekeerd, redelijk te verwachten dat iedere psychiater of psychotherapeut vertrouwd is met het vocabulaire van iedere cliënt? Dat zijn de vragen waarmee ik na lezing van die passage bleef zitten.

Nederlands-Engels [1]: voorbarig
Frank Drop - Leiden

In Gaston Dorrens artikel ‘We speak an own English since decennia’ (Onze Taal juli/augustus) wordt gesuggereerd dat het Engels voor Nederlanders een tweede taal aan het worden is. Dat lijkt me nogal voorbarig. Het Engels is voor de meeste Nederlanders nog steeds een vreemde taal en de beheersing ervan is ergerlijk slecht. ‘Tweedetaaltrots’ is daarom misplaatst. De egalitaire, democratiserende idee van ‘World Englishes’ maakt dat niet anders. Hoe je het ook wendt of keert, ‘the Queen's English’ blijft de standaard waarnaar alle sprekers van het Engels zich richten, ook al voelen fatsoenlijke monolinguïstische Britten zich tegenwoordig wat ongemakkelijk bij de koloniale middelen waarmee hun voorouders hun moedertaal hebben weten te promoveren tot wereldtaal. Dit schuldbesef in combinatie met het eigen linguïstisch onvermogen leidt tot een vaak overdreven maar altijd enigszins neerbuigende waardering van het ‘mangled English’ dat bijvoorbeeld Nederlanders ten beste geven. Daardoor moeten wij ons niet in de luren laten leggen. In plaats daarvan moeten we gewoon een beetje ons best doen om correct Engels te leren spreken.

Nederlands-Engels [2]: arrogantie
Christina Divendal-Schedl - Alkmaar

In het artikel ‘We speak an own English since decennia’ (Onze Taal juli/augustus) stelt Gaston Dorren dat het Engels van Nederlanders als zogeheten ‘Dutch English’ een eigen plaats binnen de varianten van het Engels zou kunnen innemen. Wat een arrogantie! Het idee dat fouten die in een vreemde taal gemaakt worden tot nieuwe

[p. 267]

norm verheven zouden moeten worden, gaat me te ver. In Dorrens artikel staat onder meer dat het Nederlands in het Engels van Nederlanders doorsijpelt wanneer ze Engels spreken. Dat is toch logisch! Zo werkt dat altijd met een vreemde taal. En er is toch niemand die op het idee zou komen om hierin meteen een nieuwe taalvariant te zien? Als de taalfouten van personen die een vreemde taal leren als kenmerken van een opzichzelfstaande variant worden gezien, dan is het einde zoek.

Architect Rem Koolhaas.
Foto: © OMA; Blommers+Schumm

De naam Koolhaas
Jaap Spier - Heiloo

In de eerste aflevering van zijn rubriek ‘Raarwoord’ (Onze Taal april) schrijft Guus Middag over het woord koolhaas. Walter Pier reageert daarop door in de rubriek ‘Reacties’ in nummer 7/8 de herkomst van de achternaam Koolhaas te belichten. Hij stelt dat schaatshistoricus Marnix Koolhaas een zoon zou zijn van de schrijver Anton Koolhaas, maar dat is niet zo: Antons twee zonen heten Rem en Thomas.

Imago
B.J. Mansvelt Beck - Amsterdam

Martin Deelen vertelt ons in het juninummer dat hij in 1965 de bedenker was van het Latijnse imago als alternatief voor het Engelse image. Hij wist de organisator van een congres van het Genootschap voor Reclame ervan te overtuigen dat imago een betere term was. Maar wat waren de argumenten dat Latijn beter zou zijn dan Engels? Reclame wordt toch bij uitstek geassocieerd met Madison Avenue en niet met Rome? Bovendien, het woord imago bestond al jaren en jaren voor 1965 in het Nederlands, alleen met een heel andere betekenis. Zou deze door Deelen beschreven, wat kunstmatige invoering van het woord de reden zijn dat ik jarenlang, telkens als ik het hoorde in de plaats van image, bij mijzelf gemompeld heb: ‘Een imago is een volwassen insect’?

Op [1]: in Twente
Geert Bekkering - Enschede

Jan Kuitenbrouwer schrijft in de juli/augustusaflevering van zijn column ‘Iktionaire’ over het voorzetsel op. Hij geeft een aantal voorbeelden van opmerkelijk gebruik van dit voorzetsel, zoals ‘op Schiphol’, ‘op de pillen zitten’ en het in zijn ogen incorrecte ‘advies geven op’.

Hier in Twente kan op zelfs nog anders gebruikt worden dan in de rest van Nederland. Toen we hier in 1977 kwamen wonen, werd ons al snel verteld bij welke boer we de lekkerste verse eitjes (goedkoop) konden kopen. Volgens de Twentenaren haal je dan eieren ‘op 'n boer’. Nog gekker werd het toen we hoorden dat de buurvrouw in het katholieke Sint-Jozef-ziekenhuis behandeld werd door dokter Dije. Men zei ons toen: ‘De buurvrouw ligt op Sint Jozef, onder dokter Dije.’

Rotterdam-Zuid ligt op het eiland IJsselmonde.
In: Bos, Niermeyer, Schoolatlas der geheele aarde, 1927

Op [2]: op Zuid
Cees Maliepaard - Leek

In de juli/augustusaflevering van zijn column ‘Iktionaire’ laat Jan Kuitenbrouwer verschillende toepassingen van het woordje op de revue passeren. Op een zeker moment vraagt hij zich af of Rotterdammers die ‘op Zuid’ wonen denken op een eiland te wonen. Wel, ze dénken niet alleen op een eiland te wonen, ze doen dat ook werkelijk. Rotterdam-Zuid ligt, zoals ook blijkt uit de kaart hieronder, op het eiland IJsselmonde, de rest van Rotterdam niet.