Horstlog
Vlamingen onverstaanbaar?
Zestien jaar geleden ben ik naar België verhuisd. Ik werk daar ook, en zo komt het dat ik nogal veel Vlamingen spreek. Een van de dingen die opvallen, is dat onder ontwikkelde personen de oudere generaties (50+ en 60+) veel beter algemeen Nederlands spreken dan de tegenwoordige studenten. Er zijn nogal grote onderlinge verschillen, maar vrij veel jongeren spreken nu een sterk zuidelijk gekleurd soort Nederlands. Veel meer dan mijn leeftijdgenoten (ik ben 62).
Dat is koren op de molen van degenen die denken dat het noordelijke en het zuidelijke Nederlands steeds meer gaan verschillen. In Taalschrift, het blad van de Nederlandse Taalunie, stond daar kortgeleden een artikel over. Dat artikel begint met de zin: ‘Honderd jaar geleden kon je het verschil tussen een Nederlander en een Vlaming nauwelijks horen. Nu wel.’ Vervolgens komen twee taalgeleerden aan het woord, Dirk Geeraerts en Hans Van de Velde. Ik weet niet of die openingszin van hen afkomstig is of van de interviewer, maar we lezen in ieder geval niet dat ze de stelling tegenspreken. Dan zal ik het maar doen.
Het is echt onzin. Er klopt niks van. Laat u niets wijsmaken. Honderd jaar geleden kon een Hollander de meeste Vlamingen niet eens verstaan. En dat heeft nog lang geduurd. Bij mijn eigen eerste bezoeken aan Vlaanderen, rond 1970, waren de communicatieproblemen nog levensgroot. In iedere winkel, in ieder café, met elke taxichauffeur. En ik heb in 1968 eens iemand op zijn ziel getrapt door te vragen of hij me in het Frans kon antwoorden, want zijn Vlaams, daar kon ik geen touw aan vastknopen.
Welnu, van die toestand is nu bijna niets meer over. In de voorbije zestien jaar is het me nóóit overkomen dat ik iemand niet kon verstaan (behalve die ene man van 93 in zijn rolstoel in Kortrijk). Vandaag de dag beschikt elke Vlaming over soorten Nederlands waarmee een gesprek met een Hollander mogelijk is. Feitelijk is de toestand er zelfs iets beter dan in Groningen of Winterswijk.
Hoe komt men dan aan die rare gedachte dat de verschillen toenemen? Dat komt ervan als je alleen maar kijkt naar een heel kleine elite. Er waren, honderd jaar geleden, inderdaad Vlamingen die ernaar streefden noordelijk Nederlands te spreken. En de BRT (nu VRT) deed het. Maar het was al met al een piepkleine minderheid. Het overgrote deel van de Vlamingen sprak dialect, en alleen maar dialect. En dat is in de laatste drie of vier decennia drastisch veranderd. De algemene taal klinkt (uiteraard) herkenbaar zuidelijk, maar tegenwoordig kan iemand uit Kortrijk of Geel wél praten met iemand uit Den Haag of Leiden (en met de meeste mensen uit Winterswijk).
Het mag dan zo zijn dat de taal van die elite momenteel een beetje meer verschilt tussen Noord en Zuid, bij de grote meerderheid zijn de verschillen juist sterk afgenomen. Per saldo is onze taal homogener, en daardoor over en weer verstaanbaarder, dan ze ooit geweest is.
Maar hoe zit het dan met de ondertiteling op tv? Tsja, dat komt doordat de tv vroeger uitsluitend die elite aan het woord liet, en nu iedereen.
Joop van der Horst
Auteursrechtelijk beschermd