Onze Taal. Jaargang 81

[p. 239]

Guus Middag
Zong
Sien

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

Er is een lied waarvan ik alleen maar het refrein ken. Maar dat refrein zit dan ook goed in elkaar. Het is uit 1966 en het wordt gezongen door Toon Hermans. Hij richt zich, mede namens ‘elke vrijgezel’, tot een meisje met de naam Sien. Hij vindt het leuk om haar naam te laten rijmen op een werkwoord dat er in klank wel erg veel op lijkt: ‘Sien, laat eens zien, / Sien, laat eens zien, / Sien, laat eens zien hoe mooi je bent.’ Alle mannen zien wel wat in deze Sien, en vooral in haar verborgen schoonheid. Zij wordt uitgenodigd om nog wat meer van zichzelf bloot te geven, in herhalingen van die ene refreinregel en met kleine variaties, door van het wat staccato klinkende ‘Sien, laat eens zien’ een wat dansender variant te maken. ‘Sien’ krijgt er een korte onbeklemtoonde lettergreep bij: ‘Sien’ wordt ‘Siene’. Het werkwoord dat zo leuk op ‘Sien’ rijmde, past zich vanzelf aan en krijgt ook zo'n korte lettergreep achter zich aan: ‘Siene, laat eens ziene’. Het klinkt een beetje kolderiek, maar het loopt lekker.

■ Oogappel

De zanger ziet zijn Sien graag, dat is duidelijk. Hij spreekt het aan het slot van het refrein nog één keer uit. ‘Je bent mijn oogappel.’ En daar laat hij dan nog één keer de naam van het meisje op volgen: ‘Sien’. Hermans heeft er plezier in om de laatste twee woorden via een heel subtiel pauzetje in elkaar te laten overvloeien. De toch wat verheven klinkende aanduiding oogappel (betekenis: ‘uitverkorene, liefste, lieveling’) gaat dan vanzelf over in de heel wat minder verheven klinkende koosnaam appelsien. Alle hoofsheid is in één klap verdwenen. Iedereen schiet even in de lach. Sien is geen druifje of framboosje, Sien is een lekker stevige appelsien. Bijgedachte: Sien is wel een lekker ding. Nog een bijgedachte: Sien is om op te vreten.

Wat is Sien verder voor meisje? Ik wist het niet. En ik weet het, nu ik de rest van het lied ook beluisterd heb, nog steeds niet helemaal. In het begin wordt zij voorgesteld als een eenvoudig meisje: ‘Ze heet geen Lola, / ze draagt geen stola, / maar wel een blauwe blouse met witte ruitjes.’ Maar dan komt er al gauw iets boertigs bij, net als bij die appelsien. ‘Woont in de polder, / ze slaapt op zolder, / daar doet ze alles op d'r boerenfluitjes.’ Er zijn verderop in het lied nog meer aanwijzingen voor de struisheid van onze Sien: ‘Die plattelandse / moet je zien dansen, / dan zwaait ze driftig met haar rooie lokken.’ Als ze het op haar heupen krijgt, kan er van alles gaan gebeuren: ‘Ze heeft dat malse, / als ze gaat walsen, / dan gaat het mannenhart holderdebolder.’

■ Dichterlijk Decor

Toch zit er ook een gracieuze en dichterlijke kant aan haar. Je kunt Jacques Perk en Hendrik Marsman voorbij horen komen in deze kosmische regels: ‘Ze is geboren / daar bij het koren, / onder de sterren gaat ze weleens wandelen.’ Soms vang je een vleug van de klankpoëzie van Jan Engelman op: ‘Ze heeft twee kleuren / als bellefleuren, / ze geurt naar goudrenetten en amandelen.’ En af en toe waait nog een flard Herman Gorter aan: ‘Ze heeft dat verse / van rooie kersen.’ Er komt hier een hele land-en-tuinbouwcatalogus voorbij (appelsien, bellefleur, goudrenet, kers, koren, polder, platteland, boerenfluitjes), maar hij is opgenomen in een dichterlijk decor. Ook de woordkeus geeft op veel plaatsen iets lichts en lyrisch mee aan de landelijke ondergrond: ‘pure’ rijmt op ‘haute couture’ en ‘allure’ op ‘van nature’. En net als in het refrein veroorlooft de zanger zich ook hier voor het rijm en het ritme af en toe een zuidelijk frivoliteitje. Let op de lange u: ‘Ze heeft dat robuuste, / dat zelfbewuuste, / en in d'r armen is het eeuwig lente.’

Foto: Frits Gerritsen

■ Geen Opmaak

Is Sien nu een engelachtige verschijning of een plompe boerendeerne? Met zijn zorgvuldige dictie en zijn Franse-chanson-toontje houdt Toon Hermans de spanning er lang in, maar de goede verstaander weet het halverwege wel. Dit is een van de complimenten die Sien onderweg mag incasseren. ‘D'r volle knieën / zijn melodieën.’ Het klinkt misschien zangerig, maar de mededeling is duidelijk. Samen met ‘dat robuuste’ en ‘dat pure’ en die boerenfluitjes op die zolder in de polder rijst hier het portret op van een potige boerenmeid die zich nergens wat van aantrekt. Geen opmaak, geen namaak. ‘Ze heeft d'r hele handel van nature.’ Dit is geen intellectueel chanson over een verdwaalde frêle Française, maar een boertige inhaker en meezinger over Sien en haar blozende voorkomen. Bij het zien van Sien moet iedere dichter vanzelf denken aan gezonde vruchten, met gezonde ronde vormen, zoals de appel en de appelsien. Ze liggen lekker in de hand. Sien is een vrouw met alles d'r op en d'r aan, dat ziet elke vrijgezel: ‘Wat ze hebben moet dat heeft ze wel.’