Onze Taal. Jaargang 81

[p. 215]

Frank Jansen
Hom of kuit
Mag je een agent ‘miereneuker’ noemen?

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt iedere maand zo'n kwestie, en nodigt iedereen uit te reageren.

Een agent maant iemand uit een winkelcentrum in Hengelo weg te gaan. Als die persoon aan dat bevel gevolg geeft, pakt hij nog gauw een geopend bierblikje mee, naar eigen zeggen om het in de prullenbak te gooien. Dat mag niet van de agent, die het blikje afpakt en het zelf in de prullenbak gooit. Terwijl de agent daarmee bezig is, hoort hij zijn slachtoffer zeggen: ‘Jij bent een miereneuker.’ Die opmerking leidt tot een veroordeling wegens belediging bij de rechtbank, waar de Hoge Raad het niet mee eens is. Die vindt dat de rechtbank onvoldoende heeft aangetoond dat miereneuker in deze context kwetsend is. Heeft de Hoge Raad gelijk: mag je een agent ‘miereneuker’ noemen?

Voorstander

De gewraakte term is afgeleid van het werkwoord miereneuken, dat ‘muggenziften’ betekent, dat op zijn beurt staat voor ‘vitten op kleinigheden’. Een miereneuker is volgens Van Dale iemand die over kleinigheden valt, synoniemen: haarklover, kommaneuker, muggenzifter en pietlut. Het woordenboek evalueert beide woorden als ‘informeel’. En zo is het. Miereneuker is van alle woorden voor dit verschijnsel het gewoonste en het meestgebruikte. Volgens Google komt het ruim twee keer zo vaak voor als scherpslijper en bijna acht keer zo vaak als haarklover.

Natuurlijk beschrijft de gewraakte term een activiteit of een eigenschap waar de spreker weinig mee opheeft, maar daarmee is die term nog niet kwetsend. Veel hangt af van de situatie. In het geval van de Hengelose agent valt het op dat de geverbaliseerde persoon het handelen van de agent op de korrel nam. Met ‘Jij bent een miereneuker’ verwees de geverbaliseerde ernaar dat de agent er per se zelf voor wilde zorgen dat het geopende blikje in de prullenbak zou geraken. Het is niet aangetoond (en het is ook niet waarschijnlijk) dat hij een blijvende karaktertrek van de agent wilde benoemen. Dat de agent zich intussen wel in eer en goede naam aangetast voelde, is als argument onvoldoende.

Tegenstander

Mensen categoriseren aan de hand van lichamelijke verrichtingen heeft altijd een negatieve bedoeling (denk aan het scheldwoord bangeschijter), en dat geldt in verhevigde mate voor handelingen ter instandhouding van de soort. Daar komt nog bij dat neuken onmiskenbaar een van de plattere varianten is om deze verrichting aan te duiden, waardoor de miereneuker in het bedenkelijke gezelschap van de geitenneuker verkeert. Kortom, miereneuker is een scheldwoord: wie het gebruikt, doet dat per definitie om de bestempelde te kwetsen.

En die afhankelijkheid van context en situatie dan? Ach, dat is altijd het ultimum refugium voor juristen die recht willen praten wat krom is en blijft. In 2005 voegde een foutparkeerder in Alkmaar zijn verbalisant eveneens miereneuker toe. En die moest dat met €220,- boete bezuren. Zou de situatie daar nou echt verschillend zijn geweest van die in Hengelo? Los daarvan zet dit criterium de deur wijd open voor politiële willekeur en rechtsonzekerheid bij het publiek.

Maar het belangrijkste bezwaar tegen de rechterlijke uitspraak is toch wel dat het grofheid en verbale agressie vergoelijkt. Weg ermee!

Wat vindt u ervan? Mag je een agent ‘miereneuker’ noemen?

Geef voor 21 augustus uw mening op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. Of stuur een briefkaart met ‘Je mag een agent “miereneuker” noemen’ of ‘Je mag een agent geen “miereneuker” noemen’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag.

Uitslag vorige stemming

Moeten wij de Zweden volgen in hun poging een sekseneutraal voornaamwoord in te voeren, zodat de verschillen verdwijnen tussen bijvoorbeeld hij en zij? Een grote meerderheid van 80% (89 van de 110 inzenders) ziet niets in die Zweedse aanpak. Slechts 21 mensen (20%) zijn voorstander van een sekseneutraal voornaamwoord.

Een van hen voert een bijzonder argument aan: mensen die willen verwijzen naar een transgender hebben met een sekseneutraal voornaamwoord geen last meer van een keuzeprobleem. Enkele inzenders wijzen erop dat Engelssprekenden in voorkomende gevallen uitwijken naar de meervoudsvorm they. In het Nederlands kan iets vergelijkbaars natuurlijk ook, maar dan liever met ze dan met zij.