Onze Taal. Jaargang 81

(2012)– [tijdschrift] Onze Taal– rechtenstatus



[pagina 145]
Raymond Noë InZicht ‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten. Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.
Joast Halbertsma Bijna niemand kent nog de Friese dominee, schrijver en taalkundige Joast Halbertsma (1789-1869), maar in ‘De kanon fan de Fryske skiednis’ wordt hij ‘Mister Fryslân’ genoemd. Dat komt doordat hij zo veel heeft gedaan voor de Friese taal en cultuur. In een tijd dat het door de stichting van het Koninkrijk der Nederlanden (in 1815) definitief gedaan was met de autonomie van Friesland, begon Halbertsma met het vastleggen van oude verhalen, versjes en rijmpjes, en het bestuderen van de Friese taal. Bovendien verzamelde hij van alles wat Fries was - zijn ‘oudheidkundig kabinet’ vormde de basis voor het Fries Museum in Leeuwarden. Hij had contacten met vooraanstaande schrijvers en wetenschappers in binnen- en buitenland, en stortte zich ook nog op het samenstellen van een wetenschappelijk Fries woordenboek. Dat Lexicon Frisicum bleef onafgemaakt, maar het vormde wel de basis voor het Wurdboek fan de Fryske taal, dat eind vorig jaar is gepresenteerd. De laatste jaren wordt er veel geschreven over Halbertsma. Nog vorig jaar verscheen er een boek over zijn betekenis als lexicograaf, in 2009 een dissertatie over zijn plaats in de Europese taalkunde van zijn tijd, en er staat een biografie op stapel. En onlangs zag nog een boek over Halbertsma het licht: Tussen Hemsterhuis en Grimm, van de in 2009 overleden Anthonia Feitsma - hoogleraar Friese taalkunde in Amsterdam en gedreven pleitbezorger van de Friese taal en cultuur. In twaalf artikelen geeft het boek een beeld van het taalkundige gedachtengoed van Halbertsma. Hij was opgeleid in de achttiende-eeuwse, op de klassieken gerichte traditie van de invloedrijke hoogleraar Hemsterhuis (1685-1766), maar nam gaandeweg steeds meer moderne ideeën over uit het buitenland, waar de historisch-vergelijkende taalkunde opgang maakte. Vooral het werk van de Duitser Jacob Grimm (1785-1863, ook bekend van de sprookjes) was van invloed op Halbertsma. Deze ontwikkeling van oude naar nieuwe taalkunde is terug te zien in Feitsma's wetenschappelijke artikelen (in het Fries, Nederlands, Duits en Engels), die verschillende periodes en aspecten uit Halbertsma's werk beschrijven, van zijn belangstelling voor het oude Fries tot zijn contacten en discussies met Europese taalkundigen. Tussen Hemsterhuis en Grimm. Joast Hiddes Halbertsma als taalkundige is een uitgave van Afûk en kost €25,- (gelijmd, 298 blz.). Bestellingen: www.afuk.nl. ISBN 978 90 6273 895 3
■ Taalfouten Waar taal gebruikt wordt, worden taalfouten gemaakt, maar de gemakzuchtige houding waarmee taalgebruikers die afdoen als onbelangrijk - ‘Je snapt toch wat ik bedoel’ - is tekstschrijver-redacteur Sander Ruijsbroek een doorn in het oog. Om de uit deze houding voortvloeiende ‘verrommeling van de taal’ aan de kaak te stellen, verzamelde hij in Tampasta en nazi goreng honderden foto's en screendumps van taalfouten die hij in de media en in het straatbeeld heeft aangetroffen. Dat zijn soms taalfouten die een glimlach oproepen, zoals kroepoep en bootschapentas, maar voor een groot deel ook alledaagse spelfouten, zoals centum, opstakels en berijkbaar, en allerhande d/t-fouten. Alle missers en uitglijders, veelal afkomstig van bedrijven of instanties, zijn van een kort commentaar voorzien. Tampasta en nazi goreng. Spel- en taalfouten in professionele communicatie is een uitgave van Eburon en kost €18,- (ingenaaid, 176 blz.). ISBN 978 90 5972 549 2
■ Taal- en stijladvies Friederike de Raat was drie jaar hoofd eindredactie van NRC Handelsblad en Nrc.next, en de ‘hilarische, vreselijke, onnodige en onverwachte’ fouten die ze in die periode bij haar werk tegenkwam inspireerden haar tot het schrijven van Hoe bereidt je een paard?, een handzaam boekje waarin een aantal taal- en stijlregels weer eens op een rij worden gezet. In het boekje richt De Raat zich op journalisten en anderen die stukken en stukjes moeten schrijven, en geeft ze hun ook tips mee. Onderwerpen die aan bod komen, zijn onder meer koppeltekens, apostrofs, kommagebruik, clichés, ‘verhaspeldingen’, verkleinwoorden, vrouwelijke functienamen, ‘als en dan’, afbrekingen en onnodig Engels. Hoe bereidt je een paard? En andere onuitroeibare taalfouten is een uitgave van Nieuw Amsterdam en kost €10,- (gelijmd, 112 blz.). ISBN 978 90 468 1263 1
■ Taalcolumns De Vlaming Geert Stadeus is hoofdredacteur van de bekende Snoecks-jaarboeken, maar hij schrijft ook over taal en taalgebruik, op straat en in de media. Hij doet dat in columns van een paar regels tot een paar bladzijden, die nu zijn gebundeld in Ja tarara en andere riteiten. Stadeus' toon is licht: nieuwe ontwikkelingen voorziet hij van goedmoedig commentaar, en als hem iets ergert, bromt hij er wat over en stapt over op het volgende onderwerp. De onderwerpen variëren van Twitter en Engelse scheldwoorden en tv-taalspelletjes tot reclame en Opperlands en de taaltheorieën van Willem Hietbrink. Ja tarara en andere riteiten. Een spitsvondig en vernuftig boek over taal, haar kronkels, haar problemen, haar klieverij, voor dagelijks gebruik en misbruik is een uitgave van Van Halewyck en kost €14,90 (gelijmd, 208 blz.). ISBN 978 904 6131 074 3

[pagina 146]
■ E-learning-lexicon E-learning, oftewel onderwijs via de computer, is een jong vakgebied, dat volop in de belangstelling staat. Vrijwel geen ontwikkelaar van onderwijsmethodes of hij maakt er wel gebruik van, en de ontwikkelingen gaan snel. De e-learningbranche bedient zich ook van een specifiek jargon, dat nu voor (aankomende) leerkrachten en andere belangstellenden wordt beschreven in Lex-e-learn. Dit boek verklaart in vrij uitvoerige lemma's 274 vooral Engelse e-learningwoorden, zoals avatar, compliancy, geocoaching, pixel, plug-in, progress bar, web-enhanced en zippen. Eventuele Nederlandse, Franse en Engelse equivalenten worden ook vermeld. Lex-e-learn. Lexicon voor e-learning van Caroline Stockman e.a. is een uitgave van Acco en kost €25,- (ingenaaid, 335 blz.). ISBN 978 90 334 8886 3
■ Kinderen die niet praten Selectief mutisme is het verschijnsel dat jonge kinderen in bepaalde situaties niet willen praten, terwijl ze het heel goed kunnen. Psycholoog Max Güldner beschrijft in Selectief mutisme bij kinderen wat de oorzaken zijn, en wat je eraan kunt doen. Het boek is bedoeld voor ouders, leerkrachten en hulpverleners die met selectief mutisme te maken hebben. Selectief mutisme bij kinderen. Als een kind soms niet praat is een uitgave van Lannoo en kost €17,99 (ingenaaid, 104 blz.). ISBN 978 94 014 0036 7
■ Argumenteren voor juristen ‘Argumenteren is een van de belangrijkste instrumenten in de gereedschapskist van de jurist’, aldus neerlandicus Willem-Jan van Gendt en jurist-filosoof Ron Ritzen. In Gewogen betogen verschaffen zij helderheid in de complexe juridische argumentatiepraktijk, aan de hand van voorbeelden uit juridische teksten als pleidooien en bezwaarschriften. Daarbij wordt vooral aandacht besteed aan de vraag hoe je kunt bepalen wát je moet zeggen, en vervolgens hóé je dat moet zeggen. Logische, psychologische en juridische valkuilen komen ook aan bod. Het boek is zowel bedoeld voor juristen met weinig kennis van argumentatieleer als voor neerlandici die juridisch weinig onderlegd zijn. Gewogen betogen. Juridisch argumenteren in de praktijk is een uitgave van Coutinho en kost €26,-(ingenaaid, 224 blz.). ISBN 978 90 469 0274 5
■ Spraakbegrippen De menselijke spraak wordt bestudeerd in twee studiegebieden: de fonetiek (die de fysieke productie, transmissie en perceptie van spraak tot onderwerp heeft), en de fonologie (die bestudeert hoe we betekenis toekennen aan spraak: klanken, intonatie, klemtonen). In Basisbegrippen fonetiek en fonologie worden de belangrijkste begrippen en termen uit beide domeinen uitgelegd voor ‘al wie grondig kennis wil maken met de verschillende aspecten van het “gesproken Nederlands”’. Het boek vereist geen speciale voorkennis. Basisbegrippen fonetiek en fonologie van Hans Smessaert en Wivine Decoster is een uitgave van Acco en kost €42,- (ingenaaid, 290 blz.). ISBN 978 90 334 8576 3
■ Dyslexie bij jongvolwassenen Jonge kinderen met dyslexie krijgen de laatste jaren veel hulp en aandacht, maar voor jongvolwassenen - jongeren vanaf een jaar of zestien - geldt dat veel minder. In die leeftijdscategorie wordt de stoornis ook minder makkelijk onderkend. Om dit probleem gericht onder de aandacht te brengen bij hulpverleners, studenten, wetenschappers en anderszins geïnteresseerden, laat jongvolwassenen met dyslexie twaalf experts aan het woord over de problematiek en achtergronden van dyslexie bij de 16+'ers, het diagnosticeren en het behandelen ervan, en de begeleiding in de dagelijkse werk- of studieomgeving van de dyslectici. Het boek besteedt ook aandacht aan het dyslexiebeleid van de Vlaamse en Nederlandse overheid. Jongvolwassenen met dyslexie. Diagnostiek en begeleiding in wetenschap en praktijk onder redactie van Astrid Geudens e.a. is een uitgave van Acco en kost €32,50 (ingenaaid, 295 blz.). ISBN 978 90 334 7927 4
En verder ■ Juf Jannie - Letters leren lezen. App voor kinderen vanaf vier jaar, waarmee ze letters kunnen leren herkennen (kijken en luisteren). Prijs: €1,49. Meer informatie: www.jufjannie.nl.
Agenda ■ 9 mei, Leeuwarden. Grut Frysk Diktee. ■ 30 mei, Leiden. Themamiddag ‘Nederlands buitengaats’. Lezingenprogramma over de sporen die de Nederlandse taal in de wereld heeft achtergelaten. ■ 31 mei, Driebergen. Tekstnetwerken 2012, het tweejaarlijkse netwerkevent van Tekstnet, de beroepsvereniging voor tekstschrijvers. Voor meer informatie en meer evenementen zie www. onzetaal.nl/agenda.