Onze Taal. Jaargang 81

[p. 109]

Raymond Noë
InZicht

‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten. Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Taalcolumns

Twee van de populairste taalcolumnisten van Nederland van dit moment zijn Paulien Cornelisse en Wim Daniëls. Cabaretière Cornelisse is bekend van haar columns, haar theaterprogramma's en natuurlijk van haar megaseller Taal is zeg maar echt mijn ding, en taalkundige Daniëls dankt zijn bekendheid vooral aan zijn wekelijkse gesproken taalcolumns in het radioprogramma Spijkers met koppen, en sinds kort zijn verschijnen bij Pauw & Witteman.

Beide taalwatchers kwamen onlangs met een nieuw boek. Van Cornelisse is dit het tweede: En dan nog iets, dat onmiddellijk op nummer één stond in alle top-tiens. Van Daniëls is het inmiddels bijna zijn honderdste (!) boek, en ook zíj́n nieuweling verkoopt goed.

Paulien Cornelisse schrijft korte stukjes over dingen die ze leest (in de krant e.d.) en vooral hoort (op radio, tv en op straat), en die haar niet zelden bevreemden of verwonderen. Het zijn observaties - soms heel korte, van drie à vier regels - van de menselijke communicatie. Waarom zeggen mensen wat ze zeggen, en waarom zeggen ze het juist op die ene manier? Wat bezielt een verslaggever om het over een ‘keurige negermevrouw’ te hebben, en wat is er nou zo leuk aan zinloos rijm als jemig de pemig? Cornelisse weet het vaak ook niet helemaal, maar ze signaleert het wel.

Ook Wim Daniëls signaleert in Komkomma merkwaardig taalgebruik, maar hij gebruikt dat in zijn columns als uitgangspunt voor een spits taal- en woordenspel waarin hij er vrolijk op los associeert en en passant allerlei bijkomende en aanverwante zijpaadjes met talige feitjes en weetjes inslaat, om vervolgens via die omweggetjes weer op zijn onderwerp terug te komen en het uiteindelijk volgens de regels der kunst met een rake formulering af te maken.

Kortom, er kan gekozen worden tussen de ‘even onnuttige als amusante analyses’ van Cornelisse en het ‘scherpe oog’ van Daniëls.

• En dan nog iets is verschenen bij Uitgeverij Contact en kost €12,50 (gelijmd, 224 blz.).
ISBN 978 90 254 3803 6
• Komkomma is een uitgave van Thomas Rap en kost €12,90 (gelijmd, 205 blz.).
ISBN 978 94 004 0371 0

■ Duits idioom

Wie de eerste beginselen van het Duits onder de knie heeft, krijgt vervolgens al snel te maken met allerlei typisch Duitse zegswijzen. In het idioomwoordenboek Duitse zegswijzen, spreekwoorden, vergelijkingen, verkortingen en letterwoorden zijn 1500 gangbare zegswijzen en 350 veelgebruikte spreekwoorden verzameld. Het boek geeft (in het Nederlands) de betekenis ervan, verduidelijkt het gebruik met een voorbeeldzin en geeft etymologische informatie. Als extra verklaart het ook nog 200 vergelijkingen, plus 150 verkortingen en letterwoorden. Bovendien zijn er bij alle onderdelen oefeningen toegevoegd. Het boek is in Nederland alleen bij Onze Taal verkrijgbaar. Zie de aanbieding op blz. 103.

Duitse zegswijzen, spreekwoorden, vergelijkingen, verkortingen en letterwoorden van Siegfried Theissen en Caroline Klein is een uitgave van UCL Presses Universitaires de Louvain en kost €27,- (gelijmd, 250 blz.).
ISBN 978 2 87558 009 2

■ Gronings en Drents

De Drentse streektaalfunctionaris Abel Darwinkel en hoogleraar Groninger taal en cultuur Siemon Reker bogen zich gezamenlijk drie jaar lang een halve dag per maand over zinnen uit de ‘Nederlandse Dialectatlassen’ voor Groningen en Drenthe. Over de leukste en interessantste woorden- en zinnenkwesties die ze tegenkwamen, schreven ze korte, onderhoudende artikelen, en die zijn nu gebundeld in Taol-, toal- en taal-kiekjes uit Groningen en Drenthe. Zo schrijft Reker onder meer over het Oost-Gronings, de Groningse woorden voor ‘moeder’, ‘staart’ en ‘bier’, en over het Westerwolds; Darwinkel gaat in op onder meer het Stadsdrents, de zogeheten ‘rode’ en ‘groene volgorde’ in het Drents, en de variatie in de verleden tijd en het voltooid deelwoord van stelen.

Taol-, toal- en taal-kiekjes uit Groningen en Drenthe. Ruim dertig korte bijdragen over taal op basis van de Drentse en Groningse zinnen uit de Reeks Nederlandse Dialectatlassen is een uitgave van Huus van de Taol en kost €7,50 (gelijmd, 80 blz.). Het boekje is te bestellen in de webwinkel op www.hetdrentseboek.nl. ISBN 978 90 6509 230 4

■ Meertaligheid

Meertaligheid wordt vaak geassocieerd met gebrekkig Nederlands, taalachterstand en taalproblemen, en met de onwil van mensen om zich aan de ander aan te passen - aldus hoogleraar Taalcultuur Leonie Cornips in de inleiding van haar boek Eigen en vreemd. Meertaligheid is in die optiek iets wat niet strookt met ‘de Nederlandse identiteit’. Aan de hand van een aantal populaire opvattingen zoals: ‘straattaal is geen Nederlands’, ‘wie twee talen spreekt, spreekt ze allebei niet goed’ en ‘talen zijn niet gelijkwaardig’ bekijkt Cornips hoe meertalig Nederland is, en hoe die meertaligheid de Nederlandse taal en cultuur beïnvloedt - en uiteraard bekijkt ze ook of die opvattingen gefundeerd zijn of niet.

Eigen en vreemd. Meertaligheid in Nederland is een uitgave van Amsterdam University Press en kost €17,50 (ingenaaid, 96 blz.).
ISBN 978 90 8964 344 5

■ Taalkunde voor kinderen

Nederlandse kinderen krijgen geen taalkunde op school. Dat is jammer, moet Jenny

[p. 110]

van der Toorn-Schutte (auteur van een groot aantal lesboeken voor NT2'ers) gedacht hebben, want taalkunde is leuk - ook voor kinderen. In haar boek Wat zeg je? laat ze kinderen vanaf een jaar of elf kennismaken met onderwerpen als namen, toon- en plaktalen, dierentaal, gebarentaal, braille, geheimschrift en codes, leenwoorden, schrift, getallen, spreekwoorden en taalspelletjes. Het boek is uitbundig geïllustreerd, en volgens de flaptekst ‘ook voor ouderen met belangstelling voor taal de moeite waard’.

Wat zeg je? Leuke wetenswaardigheden over taal is een uitgave van Unieboek | Het Spectrum en kost €14,99 (gebonden, 111 blz.).
ISBN 978 90 00 30363 2

■ De talen

Het tijdschrift De Talen is een maandblad voor mensen die het leuk vinden om te vertalen. Het zit inmiddels in zijn 128ste jaargang, en dat zou ook weleens de laatste kunnen zijn als er geen abonnees bij komen: dit jaar lukte het nog net de eindjes aan elkaar te knopen, maar voor de voortgang in 2013 wordt gevreesd.

De Talen is een beetje een apart blad, want het bevat géén artikelen, columns of interviews, maar enkel vertaalopgaven en de uitwerkingen daarvan. De opgaven - voor de talen Frans, Duits, Engels en Spaans - zijn redelijk pittig, en de uitwerkingen (van de opgaven van de maand ervoor) zijn behoorlijk uitgebreid, met een analyse van de problemen en een bespreking van goede en minder goede varianten. De ene maand gaat het om een vertaling vanuit het Nederlands naar een vreemde taal, de andere maand om een vertaling vanuit een vreemde taal naar het Nederlands. Abonnees kunnen hun vertaling onder pseudoniem inzenden en laten beoordelen.

De Talen is een uitgave van Tandem Felix uitgevers en kost €135,- per jaargang van tien nummers, en €120,- bij een e-mailabonnement. Een proefabonnement van drie nummers kost €27,-. Op de website van de uitgever is een proefnummer te bekijken: www.tandemfelix.nl/Talen.html.

■ Frisismen

Een frisisme is volgens Van Dale ofwel een Fries leenwoord in het Nederlands, ofwel een ‘uitdrukking of constructie kenmerkend voor het Nederlands in Friesland en afwijkend van de Nederlandse standaardtaal’. Om die laatste betekenis gaat het in de in Friesland succesvolle boekjes Mijn vrouw is uitgenaaid! en Mijn 2^e vrouw is ook uitgenaaid! Beide uitgaven geven een aantal quasi-frisismen die, indien ze werkelijk gebruikt zouden worden, bij Nederlanders voor de nodige vraagtekens zouden zorgen, zoals ‘Ik ben uit de lijken’ (‘Ik bin út de lijken’ = ‘Ik ben doodmoe’), ‘Wil je melk of suipe?’ (‘Wolsto molke as sûpe?’ = ‘Wil je melk of karnemelk?’) en het titelfrisisme ‘Mijn vrouw is uitgenaaid’ (‘Myn frou is útnaaid’ = ‘Mijn vrouw is ervandoor’). Alle opgenomen frisismen gaan vergezeld van een cartoon van Geert Gratama.

Mijn vrouw is uitgenaaid! en Mijn 2^e vrouw is ook uitgenaaid! zijn uitgaven van Afûk en kosten €4,95 (gelijmd, 64 blz.). De boekjes zijn te bestellen in de webwinkel van de uitgever: www.afuk.nl. ISBN 9789 90 6273 859 5 / 978 90 6273 859 5

■ Feedback op taalfouten

Studenten moeten veel schrijven en maken daarbij fouten. Als docent kun je die fouten signaleren, en er zelfs punten voor aftrekken, maar veel helpen doet dat niet zolang de student niet verteld wordt wat hij of zij fout doet. De oplossing: geef studenten een boek waarin veelvoorkomende taalkwesties worden uitgelegd, en voorzie die van een code. Vervolgens geeft de docent bij het nakijken bij iedere fout aan onder welke code die valt, zodat de student kan opzoeken hoe het de volgende keer beter kan. Dat is in een notendop de opzet van Schrijfdelicten, van taal- en communicatiedocente Jantien Dhont. Het boek geeft in kort bestek uitleg over de onderwerpen spelling, formulering en interpunctie; het is in eerste instantie geschreven voor rechtenstudenten, maar is natuurlijk ook bij andere studies te gebruiken.

Schrijfdelicten. Hoe spoor je spel-, formuleer- en interpunctiefouten op? is een uitgave van Juridische Hogeschool Avans-Fontys en kost €17,50 (ingenaaid, 128 blz.). ISBN 978 90 818547 0 2

■ Titulatuur

‘In een tijd waarin snelle manieren van contact (...) vooropstaan, lijkt correcte titulatuur aan belang te verliezen’, aldus de flaptekst van Nederlandse titulatuur. Maar volgens de auteurs, Gilbert Monod de Froideville en Sophie den Beer Poortugael, is er binnen de overheid, het bedrijfsleven

[p. 111]

en ook hier en daar in de privésfeer nog wel degelijk behoefte aan. Hun boekje op zakformaat bevat overzichten van de adresserings-, aanhef- en aanspreekvormen voor personen van allerlei rang, stand en opleiding, van koningshuis tot ‘gewone mensen’. Nederlandse titulatuur is een herziene uitgave van de Titulatuurgids (1991, in 2005 opnieuw uitgegeven als Titels, graden en titulatuur).

Nederlandse titulatuur, in aanspreken en op schrift, in protocol en in netwerken is een uitgave van Leiden University Press en kost €19,95 (ingenaaid, 222 blz.). ISBN 978 90 8728 130 4

En verder

■ Het Witte Boekje van Genootschap Onze Taal en Wim Daniëls. Zevende, herziene druk van spellinggids voor het Nederlands volgens de witte spelling. Alternatief voor het Groene Boekje. Unieboek | Het Spectrum, €24,99 (gebonden, 772 blz.).

ISBN 978 90 00 30380 9

■ Officiële scrabblewoordenlijst. Alle 230.005 woorden van twee tot en met negen letters die zijn toegelaten bij het scrabbelen, op basis van de grote Van Dale. Van Dale Uitgevers, €24,50 (gebonden, 870 blz.). ISBN 978 94 607 7014 2

■ Moeilijke onderwerpen begrijpelijk formuleren van Gabor Mooij. Deeltje uit de Taal-Anker-reeks, over het toegankelijk weergeven van complexe informatie. Kluwer, €41,26 (gelijmd, 94 blz.).

ISBN 978 90 13 10322 9

Agenda

■ 14 april, Leiden. Intergymnasiaal Debattoernooi. Landelijk scholierenevenement, waaraan per jaar zo'n 26 gymnasiumklassen deelnemen.

■ 16 april. Werelddag van de stem. ‘Een dag van bewustwording, erkenning en feest van de stem.’

■ 16 april, Breda. Masterclass ‘Aan de slag met taal’ van Stichting Lezen & Schrijven. Informatie over taal en laaggeletterdheid voor medewerkers in de kinderopvang.

■ 19 april. Dag van de Duitse taal. Scholen, bedrijven en instellingen zetten het Duits in het zonnetje.

■ 21 april. Basisschooldebattoernooi. Zesde editie van landelijk scholierenevenement.

■ 26 april, Leiden. Kiliaanlezing door Rolf H. Bremmer, over Friese leenwoorden in het Nederlands.

Voor meer informatie en meer evenementen zie www.onzetaal.nl/agenda.