Iktionaire
De overlapping van leven en dood
Geen enkele journalist is van nature geneigd om het op te nemen voor de Rijksvoorlichtingsdienst. De Rijksvoorliegdienst, zei men vroeger. Op een terrasje in Den Haag kwam ik eens aan de praat met iemand die daar werkte. Ik denk dat ze niet wist wie ik was, anders had ze vast niet zo onbekommerd verteld over hoe het daar toegaat. Over hoe men de kwaliteit van de dienstverlening aan de premier natuurlijk wel afstemt op hoe men over de premier denkt, en of het wenselijk is dat hij goed uit de verf komt, of misschien juist niet. Nee, als er één organisatie is die van journalisten dus gewoon never nooit niet het voordeel van de twijfel krijgt, dan is het de RVD.
Persberichten van de RVD worden op redacties benaderd als onbeheerde koffers op Schiphol: met de grootst mogelijke argwaan. Normale tekst wordt gelezen om te weten wat er staat, RVD-tekst om wat er niet staat. De formulering in de RVD-persberichten over de medische toestand van prins Johan Friso na zijn skiongeluk, dat hij ‘stabiel maar niet buiten levensgevaar’ was, werd op nieuwsredacties dus al gauw aangestreept. ‘Niet buiten levensgevaar’ -vanwaar die formulering? Eigenlijk stond er dus gewoon dat de prins ‘in levensgevaar’ was. Een soort dubbele ontkenning, hmmm, wat zat daarachter?
Op de redactie van Met het oog op morgen bleef er ook een oog aan die drie woorden haken. Ze belden om te horen hoe ik het zag.
Je zou willen dat de journalistiek net zo alert was op eufemistische formuleringen uit politiek Den Haag. Die worden met kiepwagens tegelijk over ons uitgestort, en maar zelden zo kritisch onder de loep genomen.
‘Niet buiten levensgevaar’. Het zou een eufemisme kunnen zijn. Wat betekent dat, anders dan dat het de betrokkenen moeite kost de waarheid onder ogen te zien? Is dat erg?
Maar ik geloof niet dat het een eufemisme is, een opzettelijke verbloeming, zogezegd. ‘Ja hallo, niet buiten betekent “binnen”’, was de teneur van het commentaar. Is dat zo? Als je in een deuropening staat ben je niet buiten, maar ook niet echt binnen. Friso is ‘at death's door’, is dat misschien wat de RVD wilde laten weten?
Waarom zeg je ‘niet onaardig’ in plaats van ‘aardig’? Tja, waarom zeg je dat het glas ‘halfvol’ is, in plaats van ‘halfleeg’? Of andersom?
Als ik dit schrijf is het ongeluk een week geleden. Straks komt er een toelichting van de artsen op de gezondheidssituatie van de prins, maar volgens de laatste berichten slaapt Friso nog steeds. Zo'n hersentrauma is iets onwezenlijks: je zweeft letterlijk tussen leven en dood, maar er is geen beweging, de toestand is bevroren. Pas over een tijdje zal blijken of de patiënt een zachte landing op zijn bed maakt of verder opstijgt en ons ontglipt. In het eerste geval is hij blijven ‘leven’, in het tweede geval is hij al dagen of weken ‘dood’. Welke tijd van overlijden zouden artsen in zo'n geval aanhouden? Is hij in levensgevaar?
Tja, dat zeg je van een verkeersslachtoffer dat het de komende 24 uur gaat halen of niet. Deze situatie is onduidelijker en minder acuut.
Dus hij is erbuiten?
Nee, dat nu ook weer niet.
Zoals leven en dood elkaar hier overlappen, dat wordt met die schijnbaar nutteloze dubbele ontkenning juist goed uitgedrukt.
Jan Kuitenbrouwer
Auteursrechtelijk beschermd