Onze Taal. Jaargang 81

[p. 71]

Frank Jansen
Hom of kuit
Moeten we ons inspannen voor het Standaardnederlands?

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt iedere maand zo'n kwestie, en nodigt iedereen uit te reageren.

Elders in dit nummer staat het pleidooi dat Geert van Istendael tijdens het Onze Taal-congres hield voor het nauwkeurig aanleren van de Nederlandse standaardtaal. Is dat niet een achterhaald ideaal? Of heeft iedereen er baat bij om het Standaardnederlands tot in de puntjes te beheersen?

Voorstander

Met talen is het als met de telefoon: hoe meer gebruikers, des te meer plezier hebben ze ervan. Daarom alleen al zou het handig zijn als zo veel mogelijk van de meer dan 25 miljoen personen die zich van een soort Nederlands bedienen, ook de standaardtaal beheersen. Elke nieuwe standaardtaalgebruiker kan zo met al die anderen in contact komen. En al die anderen zien de kring met wie ze zonder moeite kunnen converseren ook weer een beetje groter worden.

De standaardtaal heeft nog meer voordelen boven andere variëteiten, zoals dialecten. Een standaardtaal heeft bijvoorbeeld allerhande woordenboeken. Daardoor staan standaardtaalgebruikers er niet alleen voor als ze hun woordenschat verder willen uitbreiden; ze kunnen hun idioom steeds ijken aan dat van een autoriteit, bijvoorbeeld als ze een verschil van mening hebben.

Die woordenboeken voor de standaardtaal zijn meestal aanzienlijk dikker dan die voor andere variëteiten. Dat is geen toeval. De rijkdom aan woorden en termen is de vrucht van het feit dat de standaardtaal al eeuwen het medium bij uitstek vormt voor debatten over alles wat in onze cultuur van waarde wordt geacht, met alle subtiele onderscheidingen die daarvoor nodig zijn. Kennis van de standaardtaal fungeert dan ook voor immigranten en andere buitenstaanders als een paspoort om aan deze discussies te kunnen deelnemen.

Ten slotte werkt de standaardtaal uniformerend voor de uitspraak, waardoor de kans op misverstanden aanzienlijk vermindert.

Tegenstander

Communiceren is een zaak tussen spreker en hoorder, schrijver en lezer. Welke taalvariëteit ze kiezen, is hun zaak. Daarbij spelen allerlei overwegingen een rol. Natuurlijk wil de spreker of schrijver (oftewel de zender) dat zijn boodschap overkomt bij de hoorder of lezer (de ontvanger). Maar dat is niet het enige wat speelt.

Een andere overweging is dat er vaak ook mogelijke ontvangers zijn bij wie de boodschap juist niet moet aankomen. Of liever: bij wie moet aankomen dat de zender aan hen geen boodschap heeft. De gekozen optimale taalvariëteit is dus zelden die welke door de meesten beheerst wordt. Op grond hiervan gebruiken Hollanders, Friezen, Brabanders en Vlamingen vaak de standaardtaal niet, ook als ze die wel beheersen.

In de praktijk speelt ook efficiency een rol. Zenders zijn geen toneelspelers die pas tevreden zijn als de achterste rij hun boodschap woord voor woord verstaat en begrijpt. Nee, ze zijn alleen bereid om zich maar nét genoeg in te spannen om de gemiddelde ontvanger het - desnoods met een beetje moeite van diens kant - te laten snappen.

Wie aldus verwacht in zijn leven weinig aan de standaardtaal te hebben, zal zich daarvoor op school niet inspannen. En dat is begrijpelijk. En wie weinig aan de standaardtaal heeft, bijvoorbeeld omdat hij denkt dat communicatie met hem vooral het probleem van de ander is, die zal aan het onderwijs in het Nederlands geen belastinggeld willen spenderen. Dat is zijn goed recht.

Wat vindt u ervan?
Moeten we ons inspannen voor het Standaardnederlands?

Geef voor 20 maart uw mening op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. Of stuur een briefkaart met ‘We moeten ons inspannen voor het Standaardnederlands’ of ‘We hoeven ons niet in te spannen voor het Standaardnederlands’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag.

Uitslag vorige stemming

Eind vorig jaar kreeg een Rotterdamse dominee veel media-aandacht nadat hij het bijbelboek Matteüs in straattaal had vertaald. Een goed idee, zo'n vertaling? Nee, vonden 108 van de 180 mensen die reageerden op de stelling van vorige maand - een ruime meerderheid van 60%. Opmerkelijk is dat de voorstanders zich naar verhouding meer roerden op het internetforum. Zij vinden de straattaal geslaagd, en wijzen erop dat de Bijbel sinds jaar en dag vertaald en hertaald wordt. Eén inzender verhaalt over een experimentje waarin hij de straattaalbijbelteksten voorlegde aan 65-plussers, die de directheid en eerlijkheid van de taal zeer konden waarderen.