Onze Taal. Jaargang 81

Arjen van Veelen
Ingepakt [slot]
Bier dat ‘bier’ heet

De teksten op verpakkingsmaterialen moeten de consument informeren, maar bovenal moeten ze ons verleiden. Hoe gaat dat in zijn werk? De afgelopen jaren ging Arjen van Veelen het na in deze rubriek. Dit is de laatste aflevering.

De Turkse snackbar verkoopt, als verfrissing bij bijvoorbeeld een pizza, flesjes ayran. Ayran is een traditioneel Turks zuiveldrankje. Ingrediënten: yoghurt, zout en water. Het smaakt als zilte karnemelk. Zo eenvoudig als het drankje is, zo eenvoudig is de naam op de verpakking: Ayran.

Op een wonderlijke manier stemt me dat heel opgetogen.

Een biermerk, ik meen Heineken, of misschien was het wel Amstel, of Grolsch, maakte ooit reclame met een billboardposter die bestond uit een enorme uitvergroting van dat deel van het flessenetiket waar in kleine lettertjes de ingrediënten staan: ‘water, gerstemout en hop’. Onder die reusachtige ingrediënten stond dan zoiets als: ‘Het klinkt zo eenvoudig’.

De suggestie was natuurlijk dat bier geenszins eenvoudig is.

Die reclame kun je zien als een symptoom van de fluwelen revolutie die zich de afgelopen decennia in de supermarkt heeft voltrokken: een taalrevolutie van simpel naar ingewikkeld.

■ Quadrupel

Ooit volstond het om het beestje bij zijn naam te noemen: ‘bier’ - of eventueel bij de naam van het soort bier: ‘pilsener’, ‘oud bruin’ of ‘stout’. Maar na de revolutie was eenvoud niet langer afdoende. Bier heette vanaf dat moment ‘Altenmunster Winterbier Doppelbock’, ‘La Trappe Quadrupel oak aged’ en ‘Grolsch 2.5 Pink Grapefruit’.

Je ziet het ook bij eieren. Eeuwenlang heetten eieren ‘eieren’. Tot de revolutie kwam. Sindsdien heten eieren ‘buiteneieren’, ‘rondeeleieren’, ‘maisscharreleieren’, ‘Grote Polder klasse Meieren’, ‘Puur & eerlijk biologische eieren’ of ‘Kwetters Kakelgoud 4 granen vrije uitloop eieren’.

Kauwgom was ooit ‘kauwgom’. Maar na de revolutie werd dat ‘Stimorol Fresh zone peppermint delight’ of ‘Mentos Aqua kiss Alaskan gum’.

Thee was eens ‘thee’, maar werd ‘Pickwick Wellness Munt Aloë Vera & Limoen’ of ‘Zonnatura Verkwikkend groene thee & ginseng’.

Boter? Boter werd ‘Bewust bakken & braden vloeibaar’, ‘Becel Spread omega 3’, ‘Campina Ongezouten smeerbare grasboter’ of ‘Van der Pol Beurre de bleu met zuiver zeezout’.

En zo werden alle namen langer en ingewikkelder: zogenaamd concreter, maar feitelijk juist vager. Chips werd ‘AH Excellent Ambachtelijke chips zeezout’. Of ‘Lay's Patatje Joppie limited edition’. Champignons werden ‘Puur & eerlijk biologische kastanje champignons’. Koffie, zo'n lekker bakkie koffie, werd ‘Douwe Egberts L'OR EspressO Splendente’ of ‘Nescafé Dolce gusto cappuccino’. Zelfs water - het klonk zo eenvoudig - ontkwam er niet aan. Water werd betaalwater. En dat betaalwater heet nu ‘Spa & Fruit Orange Passion’, ‘Sourcy Vitamin water sinaasappel-calamansi’ of ‘Carpe Diem Kombucha Fresh cranberry’.

Alleen pindakaas ontsnapte en bleef ‘pindakaas’.

■ Oostblokkerig

Zó verstrekkend was deze revolutie dat het inmiddels opvalt als het beestje gewoon bij de naam wordt genoemd. Euroshopper verkoopt bier simpelweg als ‘bier’. Hoewel het klopt, oogt het gek, als een soort oostblokkerig simplisme.

Wellicht maakt dat het flesje ayran genaamd Ayran zo sympathiek. Het wekt nostalgie op naar een prerevolutionair tijdperk, toen de supermarkt nog een levensmiddelenwinkel was, waar je de middelen kon aanschaffen om in leven te blijven; je ging er niet naartoe om er te horen hoe je moest leven. Melk was toen nog melk en niet omgedoopt tot ‘Vifit Milk & Fruit aardbei-kers’ (‘Een druk en actief leven, 'tuurlijk!’) of ‘Activia Start’ (‘met de goede bacterie Bifidus ActiRegularis®’).

Naam en inhoud vallen niet meer samen. Kennelijk zijn we zó gewend aan die leugens en luchtspiegelingen dat we vreemd opkijken als een etiket een keer wél klopt. Dat het gek oogt als iets klopt, dat is nu juist het gekke.