|
| |
| |
| |
Raymond Noë
InZicht
‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten. Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.
| |
Adagia van Erasmus
Boeken over spreekwoorden zijn populair. Dat is tegenwoordig zo, en vijfhonderd jaar geleden was dat niet anders. Want toen, in 1500, verscheen de eerste editie van een door Erasmus (1466?-1536) samengestelde bundeling van 824 uit klassieke werken afkomstige spreekwoorden, metaforen, gezegden en aforismen, getiteld Adagiorum collectanea (‘Een verzameling spreekwoorden’). Het boek, waarin Erasmus de ‘adagia’ kort verklaarde, was onmiddellijk een groot succes onder geleerden en studenten. Het wordt wel beschouwd als de eerste bestseller in de geschiedenis van de boekdrukkunst.
Ondanks de verkoopcijfers was Erasmus helemaal niet tevreden met zijn werk. De beschrijvingen waren hem veel te summier: ze gaven enkel een verklaring van de betekenis en eventueel een citaat. Bovendien ergerde het hem dat hij veel Griekse bronnen buiten beschouwing had moeten laten omdat hij toen nog geen Grieks kende. Daarom begon hij opnieuw. Hij leerde Grieks, raadpleegde veel meer bronnen, en breidde de beschrijvingen uit tot kleine (en enkele grote) essays waarin hij veel meer verklaarde, veel meer context toevoegde, en ook wel taalkundige en etymologische observaties opnam. In de essays wees hij vaak op de overeenkomsten tussen het gedachtengoed van de klassieke denkers en dat van de eerste kerkvaders. Daarnaast spuide hij geregeld ongezouten kritiek op het machtsmisbruik en het winstbejag van de kerkelijke en wereldlijke leiders van zijn tijd.
De nieuwe verzameling, die inmiddels 3260 adagia omvatte, werd in 1508 uitgegeven onder de titel Adagiorum chiliades (‘Duizenden spreekwoorden’). Erasmus bleef vrijwel tot aan zijn dood nieuwe adagia aan zijn verzameling toevoegen. De laatste editie, uit 1536, bevatte 4151 ingangen.
Het in het Latijn geschreven werk is onlangs door Jeanine De Landtsheer in het Nederlands vertaald - dat wil zeggen: een klein gedeelte eruit (500 stuks), vanwege de enorme omvang van het origineel. Alle langere essays zijn opgenomen, en van de kortere alleen die waarbij de hedendaagse lezer zich nog iets kan voorstellen. En ook adagia over dieren hadden een streepje voor. Het boek is voorzien van een register met korte biografische informatie over alle genoemde personen.
Lezers van Onze Taal kunnen dit boek met korting bestellen. Zie de aanbieding op blz. 358.
Spreekwoorden. Adagia is een uitgave van Athenaeum - Polak & Van Gennep en kost €34,95 (gebonden, 757 blz.). ISBN 978 90 253 6903 3
| |
■ Sarcastisch woordenboek
Ruim honderd jaar geleden verscheen The Devil's Dictionary, van de Amerikaanse journalist-schrijver Ambrose Bierce. Het is een woordenboek waarin de woorden cynische omschrijvingen kregen. Zo staat er bij geluk ‘prettige gevoelstoestand, ontstaan door het aanschouwen van andermans ellende’. Het boek is nog steeds populair en is door de jaren heen vaak nagevolgd. Ook het onlangs verschenen Sarcastisch woordenboek doet eraan denken. De opgenomen woorden zijn vaak wat eigentijdser (tampon, teamspeler en televisie), maar er staan ook woorden in die Bierce ook al beschreef: ‘Geluk. Iets wat we ons herinneren uit vervlogen tijden als we bedenken hoe waardeloos ons leven tegenwoordig is, waarbij we voor het gemak vergeten dat het toen ook al waardeloos was.’
Sarcastisch woordenboek van James Napoli werd vertaald door Robert Sanders; het is een uitgave van BBNC en kost €14,95 (ingenaaid, 367 blz.).
ISBN 978 90 453 1205 7
| |
■ Rijmparen
‘Voor dichters is rijm nog slechter dan alcohol, na-apen of liegen. Elk rijm is al eens gebruikt - hou er mee op.’ Zo begint Hugo Brandt Corstius alias Battus het voorwoord van Rijmlijm, een boek dat aantoont dat inderdaad vrijwel ieder mogelijk Nederlands rijmpaar al eens is gebruikt. Brandt Corstius las voor het boek zijn gehele poëziebibliotheek nog eens door, noteerde rijmparen tot hij voor iedere woorduitgang een voorbeeld had, en ordende ze alfabetisch, van aa, aadren en aaf via idden, ie en ieber tot uwend, uuwt en uze. Het lemma uze, bijvoorbeeld, bestaat uit Guillaume van der Grafts regels ‘Hij wekt het gedicht bij de muze / en muze, dat is de diffuse’. Het register vermeldt per dichter de opgenomen rijmuitgangen (maar niet de bundels of gedichten waaruit ze afkomstig zijn).
Rijmlijm is een uitgave van De Harmonie en kost €14,90 (gelijmd, 168 blz.).
ISBN 978 90 6169 993 4
| |
■ Chinees voor beginners
In de succesvolle ‘Voor dummies’-reeks is nu ook een deel over Chinees leren verschenen. Het behandelt de eerste beginselen van het Chinees, ongeveer zoals dat in reisgidsjes gebruikelijk is. Per onderwerp (shoppen, ziekenhuis, uitgaan, eten en drinken, enz.) worden standaardzinnetjes en losse woorden aangeboden, maar anders dan in een reisgidsje wordt er ook uitleg gegeven over de grammatica, en over conventies en gebruiken. De lesstof wordt
| |
| |
afgewisseld met wetenswaardigheden over China, het Chinees en de Chinezen; de uitspraak kan geoefend worden met een bijgeleverde cd. Het boek gebruikt het zogenoemde pinyin-schrift, dat de Chinese klanken fonetisch weergeeft, zodat de lezer geen karakterschrift hoeft te leren.
Chinees voor dummies van Wendy Abraham is vertaald door Floor Perquin; het is een uitgave van Pearson Education en kost €32,95 (gelijmd, 342 blz.). ISBN 978 90 430 2282 8
| |
■ Taal- en schrijfhulp
Het Taalhandboek Nederlands van Theo de Boer is een taalgids voor het Nederlands die vanwege zijn brede opzet te vergelijken is met Jan Renkema's Schrijfwijzer. Vrijwel alle aspecten van het schrijven komen erin aan bod: het opzetten en structureren van een tekst, stijl en woordkeus, grammaticale kwesties, spelling en interpunctie, alsook de eigenschappen van specifieke tekstsoorten als brief, e-mail of webtekst.
Taalhandboek Nederlands. Gebruiksaanwijzing van de Nederlandse taal is een uitgave van Van Dale en kost €29,95 (gebonden, 551 blz.).
ISBN 978 94 6077 001 2
| |
■ Stemgebruik
Wát we zeggen is minder belangrijk dan hóé we het zeggen, aldus stemcoach Elizabeth Ebbink, want je stemgebruik (intonatie, volume, toonhoogte, enz.) bepaalt in sterke mate hoe je op anderen overkomt. In haar boek Ik hoor het aan je stem legt ze uit welk effect stemmen en stemgebruik kunnen hebben, en hoe je door oefening je stem kunt leren beheersen en kunt inzetten om jezelf beter, duidelijker of anders te presenteren. Door het hele boek heen zijn zogeheten QR-codes opgenomen, waarmee de lezer videofragmenten van bekende sprekers of instructiefilmpjes op zijn mobiele telefoon kan oproepen.
Ik hoor het aan je stem is een uitgave van Nieuw Amsterdam en kost €17,50 (gelijmd, 176 blz.).
ISBN 978 90 468 1152 8
| |
■ Schelden in het buitenland
In Je bent lelijker dan een apenoksel gaat Robert Vanderplank, hoofd van het Oxford University Language Centre, na hoe er geschimpt en gescholden wordt in verschillende talen (Spaans, Latijn, Noors, Tsjechisch, Chinees, Japans, Nederlands, Engels, Deens, enz.). Bij iedere taal geeft hij eerst een korte kenschets van de scheldcultuur. Zijn de verwensingen direct of indirect, en hebben ze betrekking op seks, uitwerpselen, familie of ziektes? Vervolgens geeft Vanderplank een inventarisatie van veelvoorkomende en karakteristieke scheldwoorden en verwensingen. Eventuele bijpassende gebaren worden ook beschreven.
Je bent lelijker dan een apenoksel. Schelden in alle talen is vertaald door Erika Venis; het is een uitgave van BBNC en kost €9,95 (gelijmd, 128 blz.).
ISBN 978 90 453 1207 1
| |
■ Feestliederen
Bij trouwerijen, afscheidsrecepties en huwelijks- en andere jubilea zingen wij Nederlanders de feestvarkens graag toe, maar de manier waarop is vaak wat amateuristisch. Dat is jammer, want tekst en presentatie kunnen met enige aandacht sterk verbeterd worden. In We moeten nog een lied doen drie ervaren tekstschrijvers uit de doeken hoe je tot een geslaagd feestlied kunt komen. Zie ook het artikel ‘Van gênante vertoning naar wereldact’ in het septembernummer van Onze Taal.
We moeten nog een lied. Zelfhulpgids voor bruiloftsgasten en andere feestgangers van Rinke Berkenbosch e.a. is een uitgave van De Arbeiderspers en kost €15, - (gelijmd, 168 blz.).
ISBN 978 90 295 7605 5
| |
■ Stotteren
Stotteren veroorzaakt bij veel stotteraars een zekere angst om te spreken, maar heel veel van hen vinden een manier om die barrière te nemen. Hoe ze dat doen, is te lezen in ‘Vervelend dat ik stotter, maar niets te vertellen hebben is nog vervelender’. Dit door ervaringsdeskundige Richard Heeres samengestelde boek bevat een groot aantal interviews en geschreven portretten, die laten zien hoe al dan niet bekende stotteraars
| |
| |
met het probleem hebben leren omgaan. Onder de prominenten: Marilyn Monroe, Herman Finkers, Boudewijn Büch, Erben Wennemars en Peter te Bos.
‘Vervelend dat ik stotter, maar niets te vertellen hebben is nog vervelender’. Bekende en minder bekende stotteraars over stotteren: interviews en portretten is een uitgave van Tekstbureau Teksttalenten en kost €11,50 (gelijmd, 105 blz.). Bestellingen: Stotteraars.nl. ISBN 978 90 8954 318 9
| |
■ Framing
Framing is het doelbewust in een positief of negatief daglicht stellen van een (meestal politieke) kwestie - lastenverhoging klinkt bijvoorbeeld heel anders dan lastenbijstelling. In zijn boek Framing gaat de Delftse hoogleraar bestuurskunde Hans de Bruijn in op deze de laatste jaren zo in de belangstelling staande overtuigingstechniek. Hij laat zien hoe framing werkt, welke framingtechnieken er zijn, en wat je ermee kunt bereiken. De theorie illustreert hij met vele voorbeelden uit de politieke praktijk, met frames van Nederlandse en buitenlandse politici als Reagan, Nixon en Wilders.
Framing. Over de macht van taal in de politiek is een uitgave van Atlas en kost €17,95 (gelijmd, 236 blz.). ISBN 978 90 450 1997 0
| |
En verder
■ Opbrengsten in beeld. Rapportage aanvalsplan laaggeletterdheid 2006-2010. Wat zijn de resultaten van vijf jaar geïntensiveerde aandacht voor laaggeletterdheid bij volwassenen? CINOP (gelijmd, 100 blz.). Een pdf-versie van dit boek is gratis te downloaden op Cinop.nl. ISBN 978 90 5003 560 6
■ Mondelinge taalvaardigheid in het basisonderwijs van Helge Bonset en Mariëtte Hoogeveen. Inventarisatie van empirisch onderzoek dat sinds 1969 in Nederland en Vlaanderen is uitgevoerd naar mondelinge taalvaardigheid in het basisonderwijs. SLO (gelijmd, 72 blz.). Deze publicatie is te bestellen of gratis te downloaden op Slo.nl.
■ Samen lezen. Oefenen met lezen van A1 naar A2 van Elizabeth Termeer. ‘Dit opgewekte oefenboek helpt inburgeraars en autochtone laaggeletterden aan de hand van korte verhalen te oefenen met lezen.’ Coutinho, €15, - (gelijmd, 96 blz.).
ISBN 978 90 469 0271 4
■ Vraagbaak Nederlands van Eric Tiggeler. Zesde, geheel herziene druk van dit taaladviesboek, waarin de (schrijvende) lezer snel een antwoord vindt op zijn vragen over onder meer spelling, leestekens en stijl. Sdu Uitgevers, €29,95 (gelijmd, 288 blz.). ISBN 978 90 12 58278 0
■ In contact van Willy Bakers en Hans Geurtsen. Boekje over het herkennen en interpreteren van non-verbale communicatie, bij anderen en bij de lezer zelf. Thema, €29,95 (gelijmd, 288 blz.).
ISBN 978 90 12 58278 0
■ PION Peuters in ontwikkeling van Cecile Kuijpers en Lianne Vermeulen. ‘PION is een ontwikkelingsvolgsysteem speciaal samengesteld voor peuters met spraak- en taalontwikkelingsproblemen.’ Acco, €35, - (ingenaaid, 100 blz.). ISBN 978 90 3348 404 9
■ Handboek zakelijk Engels van Andy en Astrid Baxter. Tweede, geheel herziene druk van taalgids voor geschreven en gesproken zakelijk Engels. Sdu, €35,95 (ingenaaid, 344 blz.). ISBN 978 90 12 58279 7
■ Amsterdamse spreukenkalender van Jan Luitzen. Zevende editie van scheurkalender met Amsterdamse uitdrukkingen, gezegden, wijsheden en spreuken, aangevuld met herinneringen en anekdotes van Amsterdammers. Uitgeverij Van de Berg, €12,95.
| |
Agenda
■ 10 december, 19.00 uur, Nederland 3. Groot Kinderdictee der Nederlandse taal.
■ 14 december, 20.25 uur, Nederland 1. Groot Dictee der Nederlandse taal.
Voor meer informatie en meer evenementen zie Onzetaal.nl/agenda.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd