Onze Taal. Jaargang 80

[p. 327]

Frank Jansen
Hom of kuit
Moeten televisiepresentatoren langzamer spreken?

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt iedere maand zo'n kwestie, en nodigt iedereen uit te reageren.

Er zijn televisiepresentatoren die erg snel spreken. Het duidelijkste voorbeeld is wel Matthijs van Nieuwkerk van De wereld draait door, maar ook iemand als Paul de Leeuw kan er wat van. Er zijn mensen die moeite hebben hen te volgen. Is het daarom een goed idee als het publiek deze presentatoren aanspoort om hun tempo te verlagen?

Voorstander

Natuurlijk heb ik heimelijk bewondering voor Van Nieuwkerk en zijn collega's, niet zozeer om hun hoge spreektempo, maar om het feit dat ze er zo weinig lettergrepen bij hoeven in te slikken. Toch zou een rustigere presentatie beter zijn. Het betoog is dan beter te volgen, ook voor kijkers die al bij een gewoon tempo alle zeilen moeten bijzetten. Denk aan slechthorenden, mensen met weinig kennis van het onderwerp of met niet zo'n snel begrip. Wat hebben die misdaan dat ze door de publieke omroep zo effectief buitengesloten worden?

Matthijs van Nieuwkerk: schoolvoorbeeld van een snel sprekende presentator.
Foto: Daniel J. Ashes

Maar ook kijkers die alles snappen, hebben baat bij een lagere snelheid. Een bedachtzame spreker komt betrokkener en geïnteresseerder over. De sfeer wordt ontspannener. En ten slotte lopen we bij een gematigder tempo niet langer het risico dat de gasten in het programma het mitrailleurstempo als norm beschouwen en het proberen te imiteren - waarbij dikwijls blijkt dat hun taalvermogen tekortschiet.

Waarom zoeken presentatoren toch hun toevlucht tot snelheid? Wie denkt dat optimale communicatie neerkomt op het uiten van zo veel mogelijk woorden per seconde, lijdt aan hetzelfde waanidee als de schrijver die geen kantlijn gebruikt en een piepklein lettertje kiest. Beiden zien communiceren vanuit het gezichtspunt van de zender, en zenden als sproeien. Maar het gaat natuurlijk om de ontvanger; die moet precies zo veel krijgen als hij aankan. Wie dat inziet, snapt ook dat af en toe een aarzeling en een stilte zinnig kunnen zijn.

Tegenstander

Laat Van Nieuwkerk en De Leeuw toch. Hun spreektempo hoort bij hen, net als alle andere eigenschappen die hen maken tot wie ze zijn. Misschien zijn ze juist door dat recordtempo wel komen bovendrijven. Het is voorstelbaar dat een Van Nieuwkerk-op-halve-kracht zijn kijkers wegjaagt. Bovendien: niet alle tv-presentatoren hoeven toch zijn record in woorden per seconde te evenaren? Laten andere omroepen voor hun show een langzamere gastheer nemen, dan heeft het publiek wat te kiezen. Maar ook met trage concurrenten zie ik Van Nieuwkerk nog niet zo gauw verdwijnen. Zijn tempo sluit namelijk perfect aan bij het jongere publiek, dat zelf ook steeds sneller praat.

Toch is er een nóg belangrijkere reden om Van Nieuwkerk en De Leeuw lekker door te laten raffelen. We luisteren helemaal niet naar ze om hen te begrijpen. Daar zijn hun programma's niet voor. Die zijn er om een gevoel van gezelligheid over te brengen en het publiek te vermaken. Het hoge spreektempo geeft dat publiek het idee dat er elke seconde iets spannends kan gaan gebeuren.

Wat vindt u ervan? Moeten televisiepresentatoren langzamer spreken?

Geef voor 22 november uw mening op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. Of stuur een briefkaart met ‘Televisiepresentatoren moeten langzamer spreken’ of ‘Televisiepresentatoren hoeven niet langzamer te spreken’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag.

Uitslag vorige stemming

De vraag in het vorige nummer luidde: moeten we het IJslandse purisme volgen? Dat lijkt 65% van de 148 stemmers wel een goed idee. De meeste voorstemmers op het internetforum bleken op zichzelf niets tegen Engels te hebben, maar wel tegen ‘de oeverloze aanvoer van nietszeggende kreten die worden geconsumeerd zonder dat dat wordt beseft’, zoals iemand het formuleert. De overige 35% vermoedt dat purisme weinig kans van slagen heeft. Rosalind Hengeveld: ‘Verzet tegen leenwoorden getuigt van liefde voor taal - maar ook van onbegrip van taal.’