Onze Taal. Jaargang 79

[p. 81]

[Nummer 4]

[p. 84]

Foto: © David Rozing / Hollandse Hoogte

‘Tarrrzan... hierrr’
De namen van onze katten en honden

Gerrit Bloothooft, Dieuwertje van der Putte, Eline Kouwets - Taalwetenschap Universiteit Utrecht

Niet alle hondjes heten Fikkie. Dat blijkt wel uit het grote dierennamenbestand waartoe enkele naamkundigen onlangs toegang kregen. Van Lange Frans tot Honda, en van Oidipoes tot Haarbal... deze databank toont de rijkdom aan schattige, grappige en stoere namen die we onze huisdieren geven.

Katten en honden zijn onze meest geliefde huisdieren. We aaien ze, rennen met ze en zorgen voor ze. Zulke huisgenoten moeten natuurlijk een mooie en passende naam krijgen. Wat voor namen zijn dat zoal?

Tot voor kort was het lastig om dat te inventariseren. Als je dat wilde doen, moest je eigenlijk de deuren langs om het te vragen, want dieren werden niet zoals mensen geregistreerd bij instanties als de burgerlijke stand. Althans, tot een paar jaar geleden, want tegenwoordig is het anders: veel dieren krijgen nu een chip ingebouwd om ze gemakkelijker te identificeren als ze zijn weggelopen. Op die manier komen de namen van al die huisdieren dan toch in een bestand terecht, zoals dat van Petbase, een van de grootste huisdierendatabanken van Nederland. En daarvan konden wij gebruikmaken voor ons onderzoek naar huisdiernamen.

■ Fluffy vacht

We onderzochten de 85.000 namen van honden en katten die het meest recent bij Petbase zijn geregistreerd. De katten waren veruit in de meerderheid (75%). Dat is iets meer dan je op grond van het totale aantal in Nederland zou verwachten - in 2009 3,6 miljoen katten (63%) tegenover 2,1 miljoen honden (37%) -, maar katten hebben nu eenmaal een grotere neiging om vermist te raken. De dieren waren ongeveer gelijk verdeeld over de geslachten. In totaal ging het om 19.714 verschillende namen - een grotere diversiteit dan bij eenzelfde aantal kinderen te vinden is.

Dieren krijgen niet alleen mensennamen als Bas, Joep, Joris, Floor(tje), Bram, Sjors en Lotje, maar ook vaak namen die iets over ze zeggen. Denk maar aan klassieke huisdiernamen als Zwartje, Blacky, Snow(y), Whisky en Sherry, die verwijzen naar de kleur van hun vacht. Vooral katten krijgen namen vanwege hun uiterlijke kenmerken:

Moortje, Droppie, Wiebertje, Kokintje, Dubbelzout, Roetje, Pekje, Grijsje, Rooie, Witje, Sneeuwwitje, Sneeuwbal, Pepermuntje, Bruintje, Lapje, Sokje, Socks, Snoetje, Witvoet, Snuitje, Bolle, Druiprek, Streep, Vlekje, Puntje, Punkie, Polletje Piekhaar, Haarbal, Pluizebol, Pluis(je) en Fluffy (Engels voor ‘pluizig’).

En dan zijn er namen die iets zeggen over de eigenschappen van de dieren in kwestie. Er zijn bijvoorbeeld ‘kattige’ namen als M(i)auw, Spinner en Snorrie, en honden heten wel Kwispel. En voor beide komen namen voor als Snuffie. Verder vinden we onze huisdieren kennelijk vaak hyperactief, zoals blijkt uit namen als Twister en Speedy (Gonzalez). En ze zijn natuurlijk erg ondeugend en stoer, al is dat bij de katten iets meer met een knipoog dan bij honden,

[p. 85]

die soms van haast militair aandoende namen voorzien worden:

katten
Binkie, Bikkel, Banjer, Bengel, Doerak, Lucifer, Sambal, Dondersteen, Bliksem en Donder
honden
Hummer, Tank, Macho, Bandit, Bullit, Devil, Bully Bunker, Danger, Diablo, Rebel, Turbo en Diesel.

Verder vinden we katten misschien wat valser dan honden, en genieten ze in onze ogen meer van hun vrijheid. Dat zie je met warm gemopper terug in hun namen: Monster, Mormel, Schooier, Schurk, Zwerver, Stapper, Slettie, Slippertje en Smeerpoets.

■ Woordspelingen

Er zijn ook veel namen die niet zozeer beschrijvend zijn als wel liefkozend. Het zijn vooral vrouwtjeskatten die van dat soort namen worden voorzien:

Dotje, Frommel, Frummel, Gebakkie, Honnepon, Kaboelekeboe, Kleintje, Knuffie, Kruimeltje, Loezepoes, Makker, Muffin, Pinkelponkie, Poekelien, Poekeloekie, Poekie, Poekiedoekie, Poemel, Poesiewoesie, Poeteloetie, Poezelientje, Prulletje, Prummeltje, Snoes, Snoezepoes, Spekkie, Toetie, Troelala, Troelemoes, Tummetje, Wammes en Woeliboeli.

Veel verkleinwoordjes dus, en nogal wat variaties op poes, een woord dat op zichzelf ook al een populaire naam is: Poes(sie) staat op de vierde plaats in de poezennamen-top-twintig (zie hiernaast). Het is ook een woord dat stimuleert tot woordspelingen:

Miss Poes, Assepoester, Wassepoester (voor een schone poes of een gewezen vrouwtje?), Oidipoes, Poesjkin, Winnie de Poes, Poespas en Stoeipoes.

Met kat kwamen we tegen:

Ciske de Kat, Kattekopje, Kattapult, Katman, Skatje, Orkater en Pikatcho.

En voor de honden? Daar vonden we maar één woordspeling: Honda.

■ Azraël en Goofy

Veel dierennamen zijn geïnspireerd op fictieve soortgenoten. In de top-twintig blijkt het overduidelijk: daar staan Tom(my) voor katers en Minoes voor poezen bovenaan. Dat is niet alleen in Nederland zo, ook in de landen om ons heen doen die twee namen het erg goed.

Dat laatste wekt misschien verbazing. Het gaat bij Minoes toch om de naam van een van de bekendste poezen van Néderland: die van Annie M.G. Schmidt? Maar in Frankrijk is minou het woord voor poesje, en Annie M.G. Schmidt zal daar vast aan gedacht hebben. En zo is tom, ook bekend van Tom & Jerry en Tom Poes, een Engelse soortnaam voor een kater.

Er zijn meer kattennamen waarbij fictieve soortgenoten een rol hebben gespeeld bij het bedenken ervan, zoals Jakkepoes (ook uit Minoes), Azraël (uit De Smurfen), Garfield (uit de naar hem genoemde strip) en Dikkie Dik (van de boeken die ook worden voorgelezen in Sesamstraat).

Beroemde honden die als inspiratiebron hebben gediend zijn: Goofy, Rakker, Pluto, Lady (alle vier van Disney; die laatste uit de klassieker Lady en de Vagebond), Dinky (van Dinky Dog), Takkie (uit Jip en Janneke), Snoopy, Benji (straathond uit gelijknamige film), Bobbie (uit Kuifje) en het kleuterhondje Dribbel.

Top-twintig katten- en hondennamen

Hieronder de meestvoorkomende namen onder katten en honden die gechipt zijn en geregistreerd staan bij huisdierendatabank Petbase. Doordat we de dieren hadden opgedeeld in de groepen 0-4 jaar en 5-9 jaar, konden we bekijken wat de stijgers en de dalers zijn onder de namen.

▲ = stijging van 20-100%

▲▲ = ruime verdubbeling

▼ = daling van meer dan 20%

De dierennamen die ook als persoonsnaam voorkomen in Nederland zijn gecursiveerd.

	Kat mannetje	Kat vrouwtje	Hond mannetje	Hond vrouwtje
1	Tommy / Tommie / Tom▼	Minoes / Minous ▼	Max ▼	Luna ▲
2	Tijger/Tijgertje	Luna ▲	Spike / Spikey	Lady
3	Simba	Tijger/Tijgertje	Diesel ▲▲	Daisy ▼
4	Max	Poes / Poespoes / Poesie / Poessie	Bobby / Bobbie ▼	Kyra / Kira
5	Mickey ▼	Lotje	Rocky	Senna ▲▲
6	Boris ▼	Misty ▼	Sam	Tara
7	Gizmo ▼	Kitty	Rakker ▼	Noa ▲
8	Sam	Poekie / Poeki / Poeky ▼	Boris	Lola ▲
9	Gijs	Saartje	Rex	Roxy ▲
10	Karel	Floortje ▲	Boy	Tessa ▼
11	Joep	Muis	Tommy ▼	Laika ▲
12	Joris ▼	Nala ▲	Boomer	Misty ▼
13	Felix ▼	Simba	Binky ▲▲	Cindy ▼
14	Jip	Mickey ▼	Chico	Lotje ▲
15	Bram ▼	Lola ▲▲	Jack ▲	Chica ▲▲
16	Binky ▲	Gizmo ▼	Benji ▲	Donna
17	Sammy	Daisy	Bas	Indy ▲
18	Diesel ▲▲	Noa	Balou	Angel ▲
19	Guus ▲	Puk	Joep ▲	Fleur ▲
20	Sjors	Mimi	Bikkel ▲▲	Bella

■ Romeinse heersers

Ook andere katachtigen kunnen als inspiratie dienen, zoals Simba en Nala (leeuwen uit De leeuwekoning), Teigetje (uit Winnie de Poeh), Bagheera (panter uit Jungle boek) en Loeki (de Leeuw). Maar eigenlijk hoeft de beroemdheid in kwestie zelf helemaal geen kat- of hondachtige te zijn:

-	andere beroemde dieren: Ollie en Bommel (beide van Ollie B. Bommel), Skippy (de boskangoeroe uit de gelijknamige serie), Baloe (beer uit Jungle boek), Knorretje (uit Winnie de Poeh), Gizmo (o.a. figuur uit DuckTales), Pumba (knobbelzwijn uit De leeuwekoning)
-	Sesamstraat-personages: Pino, Ieniemienie, Ernie, Elmo
-	popsterren: Madonna, Bono, Lange Frans
-	Romeinse heersers: Brutus, Nero
-	helden: Zorro, Rambo, Tarzan, Misty (uit Pokémon).

[p. 86]

Een naam als Ieniemienie wekt misschien op het eerste gezicht verbazing. Dat is per slot van rekening een muis, een prooidier van de kat. Maar toch gebeurt het vaker dat katten daarnaar genoemd worden. Er zijn zelfs zó veel poezen met de naam Muis (maar ook Muizelientje, Miezemuis, Mouse en Maus) dat het een top-twintig-naam is.

■ Vinger in de pap

Opvallend veel namen van honden uit de top-twintig beginnen met een B (Bobby, Boris, Boy, Boomer, enz.). Misschien commandeert zo'n plofklank prettig? Voor katten vinden we naast Minoes veel andere namen die beginnen met een M (van miauw?). Langer dan twee lettergrepen zijn de meeste namen niet. Dat roept kennelijk gemakkelijk.

Zijn er trends in dierennamen? Als we de namen voor oudere en die voor jongere dieren met elkaar vergelijken, dan zie je bij huisdiernamen ongeveer dezelfde ontwikkelingen als bij kindernamen. Luna, een snelle stijger bij de huisdieren en zelfs de nummer één bij teefjes, is bijvoorbeeld al sinds eind jaren negentig ook sterk in opkomst als meisjesnaam.

En verder is Laika voor teefjes een duidelijke stijger. Over het Russische hondje Laika, dat ooit als eerste levende wezen rond de aarde cirkelde, werd in 2006 een Kinderboekenweekgeschenk geschreven: Laika tussen de sterren. En dat zie je terug in de hoeveelheid Laika's van de laatste jaren. Kinderen hebben kennelijk een flinke vinger in de pap bij het bedenken van een naam.

Illustratie: Hein de Kort

Maar wat we ook doen, of we nu voor een naam kiezen die we ook aan onze kinderen zouden kunnen geven, of dat we met de naam iets willen zeggen over de aaibaarheid, schattigheid of stoerheid van het beestje... uit de namen komt duidelijk naar voren dat een huisdier ons kan verleiden tot creativiteit met taal.