Onze Taal. Jaargang 79

[p. 32]

Redactie Onze Taal
Tamtam

Woorden van 2009

Niet alleen Onze Taal en Van Dale zochten het woord van het jaar (het werd twitteren respectievelijk ontvrienden; zie blz. 11 van dit nummer), ook verder waren er allerlei woordverkiezingen. Zo ging de Wereldomroep na welke woorden voor Nederlanders in het buitenland het jaar 2009 het best weerspiegelden. Genoemd werden onder meer kopvoddentaks en helemaal (‘helemaal leuk’). Deelnemers aan de Vaagtaalverkiezing vonden je ding doen het vaagst, en hun hebben werd door weblog Irritaal verkozen tot irritantste uitdrukking van 2009.

Ook in het buitenland werd er druk gekozen. Behalve twitter, door the Global Language Monitor uitverkoren tot ‘Top Word of 2009’, waren er bijvoorbeeld unfriend (gekozen door The New Oxford American Dictionary; de Nederlandse variant ontvrienden werd dus door Van Dale bekroond) en distracted driving (‘het gebruiken van digitale apparatuur terwijl men rijdt’; gekozen door Webster's New World Dictionary). De meeste Zwitsers brachten - niet geheel verrassend - hun stem uit op Minarettverbot (‘verbod op nieuwe minaretten’), terwijl de Duitse jeugd hartzen (‘werkloos zijn, rondhangen’) het woord van het jaar vond.

Nieuwe Nederlanders

In de ‘integratiebrief’ die minister Van der Laan (Wonen, Wijken en Integratie) op 17 november aan de Tweede Kamer heeft gestuurd, roept hij op om voortaan de term nieuwe Nederlander te gebruiken in plaats van allochtoon.

Nieuwe Nederlander richt de blik op de toekomst en het erbij horen, aldus de minister, terwijl allochtoon op het verleden is gericht (de herkomst), en ‘door velen wordt ervaren als een negatieve boodschap van buitengesloten worden’. Bovendien onderstreept de nieuwe aanduiding volgens Van der Laan dat immigranten echt voor Nederland moeten kiezen.

Het is niet de eerste keer dat voorgesteld wordt het begrip allochtoon te mijden. Onder andere de gemeente Den Haag, de PvdA in Amsterdam en minister van Justitie Hirsch Ballin gingen Van der Laan al voor (zie www.onzetaal.nl/dossier/controversieel).

Tilburgse jongeren spreken ‘tussentaal’

Tilburgse jongeren spreken geen dialect, geen Nederlands, maar iets ertussenin. Dat stelde Jos Swanenberg in zijn inaugurele rede als bijzonder hoogleraar Diversiteit in taal en cultuur in Brabant, aan de Universiteit van Tilburg. ‘Deze jongeren spreken een taal die dicht tegen het Nederlands aan zit, maar door allerlei facetten hoor je dat ze uit Tilburg komen’, aldus Swanenberg. Dat zit 'm bijvoorbeeld in Tilburgse woorden als zat (‘genoeg’) of bekant (‘bijna’), maar ook in de zinsbouw. ‘In Tilburg wordt het woordje zich vaak weggelaten. Je kunt zeggen: “Hij schaamt z'n eigen” of “Hij heeft z'n boek niet bij.” Dit soort kenmerken zijn terug te voeren op het dialect.’

Blijkbaar hebben ook jonge generaties taalgebruikers nog steeds de behoefte om te laten horen waar ze vandaan komen. Swanenberg: ‘Die Brabantse jongeren gebruiken bepaalde dialectwoorden om hun identiteit te markeren. En het gekke is dat dat niet altijd Brabantse woorden zijn, maar soms ook Limburgse leenwoorden. Want dat zijn voor veel jongeren “vette dialectwoorden”.’

In elk geval ziet Swanenberg de Tilburgse ‘tussentaal’ als voorbeeld van wat hij ‘glokalisering’ noemt: door de globaliserende samenleving krijgen mensen meer aandacht voor (de taal uit) de eigen omgeving.

Nieuwbakken hoogleraar Jos Swanenberg.
Foto: Petra Bakker

Bijles Nederlands voor VU-eerstejaars

Veertien procent van de 4100 eerstejaars bachelorstudenten van de Amsterdamse Vrije Universiteit heeft op de verplichte taaltoets Nederlands onder de maat gepresteerd. De bijna zeshonderd studenten moeten in het nieuwe jaar een verplichte bijspijkercursus volgen om hun taalvaardigheid te vergroten. In zes lessen zal hun basiskennis van de Nederlandse taal worden opgefrist.

Antilliaans-Nederlandse woorden in het Groene Boekje

In 2004 trad Suriname toe tot de Nederlandse Taalunie. Het Groene Boekje bevat sinds de laatste herziening (2005) daarom ook Surinaams-Nederlandse woorden, zoals gomma (‘stijfsel’), schuier (‘tandenborstel’) en okseltruitje (‘mouwloos T-shir’).

Met de Nederlandse Antillen sloot de Taalunie in 2007 een samenwerkingsovereenkomst. Over vijf jaar zal de spellinglijst weer worden geactualiseerd; dan zal de Taalunie er ook flink wat Antilliaans-Nederlandse woorden aan toevoegen. Een commissie van deskundigen zal te zijner tijd teksten uit de Nederlandse Antillen verzamelen. Daaruit selecteert zij de woorden die thuishoren in de spellinglijst van het Nederlands.

Het bekende dushi (‘schatje’) zal daar waarschijnlijk niet bij zijn, omdat dat woord vooral in de spreektaal voorkomt. Wel een goede kanshebber is ketsen (type sportschoenen, afgeleid van de Amerikaanse merknaam Keds Shoes).