Onze Taal. Jaargang 77

[p. 321]

Guus Middag
Zong
Wassenaar

Waarom zingt Eva de Roovere ‘Jij is lastig’ en ‘fantastig’? En de jongens van Opgezwolle ‘proef die woofer’? En hoe komt het dat dit zo bijzonder klinkt? In zijn rubriek ‘Zong’ staat Guus Middag stil bij de taal en de poëzie die te horen is in allerlei Nederlandstalige liedjes, oud en nieuw.

Dialect is altijd leuk. Wij uit 't oost'n hoev'n maar eev'n wat te vertellen over onze gebruik'n en gewoont'n, of er verschijnt een glimlach op de lipp'n van de mens'n uit het west'n. Midwinterhoornblaas'n en klootskiet'n. En in het weekeinde lekker heuk'n en beuk'n. Zo is het ook met de Surinaamse tongval. Een stevig Surinaams accent doet het altijd goed. Wil je Twents klinken, dan moet je alle slot-e's inslikk'n. Wil je Surinaams klinken, dan moet je alle w's lekker dik uitspreken, door er oe voor te zeggen. Het is een van de verklaringen voor het succes van het lied ‘Wasmasjien’ (1985) van Trafassi, met zijn vaak herhaalde refreinregel ‘Kleine oewasjes, grote oewasjes, stop ze in de oewasmasjien’. Hetzelfde effect zien we in ‘Wij willen WW’ (1974), van Henk en de Stainless Steel Band.

In beide gevallen speelt er natuurlijk ook nog iets anders mee. Bij Trafassi zijn er toespelingen op een dame die maar wat graag meehelpt bij het wassen: kleren uittrekken, natmaken, kneden, spoelen, enzovoort. ‘En ze vond het hopsikee / als ik het deurtje opendee.’ Bij Henk en de Stainless Steel Band wordt gespeeld met het vooroordeel dat alle Surinamers lui zijn en alleen maar naar Nederland zijn gekomen om een werkloosheidsuitkering (WW) op te strijken.

■Strippenkaart

Ook in het lied ‘Wassenaar’ (1996) van het duo Ross & Iba speelt de Surinaamse tongval een grote rol. Maar ook hier komt er iets bij: een spel met de traditionele rijkdom van de inwoners van Wassenaar en de traditionele armoede van een jonge allochtone hiphopper die van gangsta-rap met een flinke scheut Caraïbische reggae houdt. Hij begint te vertellen: ‘Ik had zo een leuk meisje in Wassenaar, / met lang blond en glanzend haar.’ Het meisje is rijk. ‘Ze at nooit pindakaas, maar alleen kaviaar.’ Zij bezit niet alleen een Porsche Cabriolet, maar ook nog een grote Jaguar. Zelden werd die merknaam zo vet uitgesproken (‘Djakkoe whaar’) als hier door de begerige zanger Iba. Zelf heeft Iba nog geen Djakkoe whaar. Als hij door haar in het villadorp wordt uitgenodigd, zit er voor hem niets anders op dan zich naar de bushalte te begeven. ‘Ik wachtte op de bus, m'n strippenkaart zat klaar. / Ik zei: “Chauffeur, ik moet naar Wassenaar.” ’

Ross (r.) & Iba
Foto: Edwin Janssen

Zo komt hij bij haar aan. Dan volgt er weer een verrassende wending. Wij denken allemaal dat meisjes uit Wassenaar hun vriendjes met een kopje thee in de salon zitten op te wachten, maar de vriendin van Iba is anders. Zij roept haar ‘Ibaman’ meteen naar boven en neemt ook al meteen het voortouw. Iba vindt dat ze vreemd doet, ‘en ook een beetje raar’, maar zij commandeert: ‘sla op mijn billen, trek aan mijn haar’.

■Rijmdwang

Bij deze spannende ontwikkelingen voegt zich tegelijk een ander spannend element: de rijmdwang. Om een of andere reden hebben de tekstdichters Ross en Iba besloten dat alle regels van hun lied moeten eindigen op de klank -aar, van Wassenaar. Dat lukt aardig, zoals we gemerkt hebben: ‘Jaguar’, ‘kaviaar’ en een paar keer ‘daar’ en ‘haar’. Wat rijmt er nog meer op -aar? Als het meisje opgewonden raakt, maant zij Iba tot haast: ‘trek aan mijn haar, / harder, harder, want ik kom bijna...’

Iedereen kan het rijmwoord invullen, maar het wordt niet uitgesproken. In plaats daarvan klinkt een zwoel, door de hele band gezongen ‘woe-hoe-hoe’, genoeg voor de goede verstaander. Dit is duidelijk gangsta-rap op stand. Het niet uitgesproken taboerijmwoord op het hoogtepunt: dat zou de chique climax van dit rijmdwanglied kunnen zijn. Maar er volgt nog meer. Na zijn avonturen in Wassenaar moet onze Iba natuurlijk ook weer terug naar huis. Wij voelen al wel aankomen wat hem daar te wachten staat: opnieuw een meisje, maar nu een meisje dat zich afvraagt waar hij vannacht was. ‘Achter de deur stond mijn vriendin al klaar.’ En dan weten wij wel wat zij Iba gaat vragen: ‘Waar was je, Ibaman, zeg 't maar.’

Iba voelt zich ongemakkelijk, gaat stotteren, mompelt iets over dat hij moest optreden met Ross in, eh, hoe redt hij zich eruit, ‘in Alkmaar’. Maar hij heeft geen schijn van kans. Zijn vriendin weet meteen hoe laat het is: ‘Jij bent een grote leugenaar.’ Getergd roept zij uit, in een zin vol Surinaamse w's, en nog steeds rijmend op -aar: ‘Want ik weet waar je was: je was in Wassenaar!’

Tot drie keer toe krijgt onze arme Iba deze vraag nog eens voorgelegd: ‘Waar?’ En tot drie keer toe moet hij het antwoord horen, door de hele band op luide toon mee geroepen, zodat de hele zaal, en alle zalen daarna, voor altijd zullen weten waar Ibaman om zo te zeggen het verkeerde deurtje opendee. ‘Waar?’ ‘In Wassenaar!’ ‘Waar?’ ‘In Wassenaar!’ ‘Waar?’ ‘In Wassenaar!’