Onze Taal. Jaargang 77

[p. 115]

Gesignaleerd

Ik weet
Natasja van Baaren - Bleiswijk

Mijn jongste zoon (net 8) laat vaak het woordje het weg in een zin als ‘Ik weet het.’ Op mijn vraag ‘Kom je meteen naar huis uit school, want je moet tennissen?’ antwoordt hij dan: ‘Ja, ik weet.’

Hetzelfde merkte ik een keer op bij het werkwoord zweren in de betekenis van ‘zeker weten, beloven’. ‘Heb je echt je kamer opgeruimd?’ wordt dan dus beantwoord met ‘Ja, ik zweer.’

Ik vermoed dat de invloed van het Engels (‘I know’, ‘I swear’) hier meespeelt.

‘Een club die bij elkaar past’
Hans Rutten - Dordrecht

Dé voetbalclub van mijn stad, FC Dordrecht, heeft een intrigerend motto: ‘Een club die bij elkaar past’. Elke keer als ik dit zie, moet ik denken aan de oude grap over wat het verschil is tussen een dood vogeltje (zijn ene pootje is even lang).

Dat wordt dan...
Jan Timmers - Leiden

Dingen ‘zijn’ niet meer, ze ‘worden’. Voorheen zei de kassier (m/v) in de supermarkt nog iets in de trant van ‘Dat is dan zes euro.’ Alleen als je er nog op het laatste moment kauwgum of pruimtabak bij wilde hebben, dan zou hij of zij iets zeggen als: ‘Dat wordt dan acht euro.’ Maar nu beginnen ze gelijk al met dat worden. Zodra de boodschappen zijn aangeslagen, klinkt het: ‘Dat wordt dan zes euro.’

Probeert u het maar uit, het gebeurt van Groningen tot Maastricht. Ik spreek er geen waarde-oordeel over uit, hoor - maar het is leuk om je taal om je heen te horen veranderen.

Gij kwam
Jan Bosmans - Antwerpen

Veel Vlamingen maken een potje van de aanspreekvormen en de bijbehorende werkwoorden. Niemand schijnt nog te weten welke werkwoordsvorm bij gij hoort. In plaats van het correcte gij waart, gij kwaamt, gij hadt, gij werdt (zowel in het enkelvoud als het meervoud) lees ik steeds vaker gij was, gij kwam, gij had, gij werd.

Mensen die zich vastklampen aan de traditionele voornaamwoorden of die zich bewust plechtstatig uitdrukken, zijn blijkbaar niet meer in staat om dit correct te doen: de werkwoordsvorm die bij jij hoort, neemt die van gij over. Deze evolutie wordt versterkt door het spellingprogramma van Microsoft Word, dat de vormen kwaamt en hadt als fout aanmerkt.

Alsnog
Marijke Heijloo - Heemstede

Als docent Nederlands hoor en lees ik de laatste jaren in toenemende mate een vreemd, mijns inziens onjuist, gebruik van het woord alsnog, namelijk in de betekenis ‘toch’ of ‘vooralsnog’. Een paar voorbeelden:

-	Je bent helemaal van slag. Maar alsnog moet je naar school om de Cito-toets te gaan maken.
-	Ik vind datje ‘je’ tegen je leraar kunt zeggen en dan kun je alsnog beleefd doen.
-	Alsnog zal dat percentage niet veel hoger worden.
-	Maar alsnog is dat een onrustbarend aantal.

Alstublieft of graag gedaan?
Froukje Sijtsma - Groningen

Als studente Fries en Nederlands is het mij opgevallen dat het woord alstublieft in die beide talen een bredere betekenis heeft gekregen. Tot voor kort werd alstublieft vooral gebruikt wanneer iets werd aangereikt: ‘Alstublieft, hier is uw kopje’, of als reactie op een vraag: ‘Wilt u een kopje koffie?’ ‘Ja, alstublieft.’ Tegenwoordig komt het echter steeds meer voor als reactie op een bedankje, waar mensen voorheen zouden zeggen ‘graag gedaan’, ‘geen dank’ of ‘tot uw dienst’.

Neem nu een klant die een verkoper hartelijk bedankt voor de service. Vandaag de dag kan de zin ‘Alstublieft en tot ziens’ worden gehoord in plaats van ‘Graag gedaan en tot ziens’.

Misschien komt dat doordat mensen soms hun beleefdheid uiten terwijl ze tegelijkertijd iets krijgen. De verkoper heeft de klant tenslotte ook iets aangereikt. En op die manier wordt alstublieft wellicht steeds vaker gebruikt als reactie op een bedankje, ook als er níéts wordt aangereikt.

Uitverkopen en uitverkocht
Arie Snoek - Rotterdam

Uitverkopen heeft volgens de grote Van Dale één betekenis: ‘alles tegen verminderde prijzen verkopen, de voorraad opruimen’. Maar het daarvan afgeleide voltooid deelwoord uitverkocht verwijst naar méér dan alleen een opruiming - of ‘sale’, zoals het tegenwoordig ook in Van Dale wordt genoemd. Uitverkocht wil zeggen dat álles verkocht is, dus ook (en: vooral) de normaal geprijsde artikelen. Kaarten voor een voorstelling of wedstrijd kunnen ‘uitverkocht’ zijn, en dat geldt ook voor het theater of het stadion waar zo'n evenement zich afspeelt.

Maar langzamerhand krijgt ook uitverkopen die extra, niet-opruimingsbetekenis. Als bijvoorbeeld van een popfestival wordt gezegd dat het zal ‘uitverkopen’, wordt niet bedoeld dat de kaarten tegen een lagere prijs zullen worden aangeboden, maar dat ze allemáál verkocht zullen worden.

Onlangs stonden in de Metro beide formuleringen (de nieuwe en de tot nu toe gebruikelijke) mooi achter elkaar:

De Limburger [bedoeld is Pinkpop-directeur Jan Smeets - AS] verwacht dat het festival ruim voor aanvang uit zal verkopen. ‘Net als tijdens de editie van 2002, toen we zeven weken van tevoren waren uitverkocht.’

In het volgende nummer

In het meinummer onder meer:

•	moet het woord allochtoon vervangen worden?
•	moet er een ‘Académie néerlandaise’ komen?