Onze Taal. Jaargang 77

[p. 43]

Gesignaleerd

Pruimentabak
Chandrã Bliek - Kekerdom

Op de nieuwssite Nu.nl stond laatst een bericht over ‘Pruimentabak’. Dat zou net zo schadelijk zijn als roken, zo was uit onderzoek gebleken. Het leek mij dat hier sprake is van een misverstand, omdat hier volgens mij ‘pruimtabak’ wordt bedoeld: tabak die grover is gesneden dan gewone tabak en die door de gebruiker wordt gekauwd en waarvan de restanten na een tijdje worden uitgespuugd. Even dacht ik zelfs nog aan een verlate 1-aprilgrap, maar toen ik het woord via Google ging zoeken, bleek het ruim honderd keer voor te komen, en steeds in een andere context.

Kennelijk is pruimtabak zo in onbruik geraakt dat het inmiddels onbekend is bij de jongere generatie. Die denkt misschien dat als er dingen bestaan als pruimenwijn en pruimenjam, ook pruimentabak tot de mogelijkheden moet behoren.

Pruimtabak. Of pruimentabak?

Alloceren
Ruud van der Helm - Den Haag

Een belangrijke taak voor wie werkt op een ministerie is het toewijzen van middelen aan doelen. In het jargon wordt hier meestal gesproken over het ‘alloceren’ van middelen. Wat me is opgevallen is dat iedereen dit woord consequent uitspreekt als ‘allokeren’ met een k-klank en niet, zoals het zou moeten, als ‘alloseren’. Dit is verbazingwekkend, omdat het probleem zich met vergelijkbare woorden helemaal niet lijkt voor te doen. Communiceren en kwalificeren spreekt iedereen gewoon uit met een s-klank.

Wanneer ik mijn collega's hierop wijs, zijn ze meestal verrast. Ik vraag me af wat de oorzaak van deze opvallende anomalie zou kunnen zijn. Misschien de invloed van het Engelse to allocatel Veel financiële vaktermen komen immers uit het Engels. Aan de andere kant: bij communiceren (to communicate) en kwalificeren (qualification) doet die invloed zich dan weer niet gelden. Het blijft voor mij een raadsel.

Jubileumdrenkeling
Th. Sips Bul - Eemnes

Op 18 oktober werd op het Radio 1 Journaal verteld dat de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij de 75.000ste drenkeling had gered. De nieuwslezeres noemde dat ‘de jubileumdrenkeling’. Wat een woord: jubileumdrenkeling!

Hebt u misschien een idee hoe de 74.999ste drenkeling in goed Nederlands genoemd moet worden? Een ‘pechdrenkeling’?

Boeiend
F.W. Houtman - Berg en Dal

In de jongerentaal kunnen bestaande, alledaagse woorden ingrijpend van betekenis veranderen of nieuwe betekenissen krijgen, maar daarmee kunnen jongeren wel onduidelijkheid scheppen. Neem nu de tekst die ‘Loesje B.’ schrijft op het internetforum www.nujij.nl: ‘Ik ga graag werken, gooi er mijn hart en ziel in (...) Maar mijn werk is ook boeiend en afwisselend. Al draai ik weken van meer dan 50 uur ooit, het boeit me niet zo... is nooit verloren tijd.’

Boeit het werk nu wel of niet?

Koninginnedag aftrappen
Cor Nelisse - Rotterdam

Voetbaltermen zijn ook buiten het voetbalveld heel populair. Vooral het bedrijfsleven is er dol op. Scoren is natuurlijk een heel bekende, net als buitenspel staan, en speler, als in ‘een grote speler in de markt’. Ook aftrap wordt steeds vaker overdrachtelijk gebruikt (‘ChristenUnie geeft aftrap voor debat over leefregels’). Sinds 2005 staat aftrap zo zelfs in de grote Van Dale: ‘(figuurlijk) opening, start; de aftrap geven voor - het genoemde (officieel) openen, laten beginnen’.

Dat in het kielzog van aftrap ook het werkwoord aftrappen in niet-voetbalbetekenissen opkwam (‘Vodafone trapt af met mobiele muziekdienst’), is niet zo verwonderlijk. Maar wat wél opvalt, is dat dit aftrappen langzamerhand transitief aan het worden is: er staat steeds vaker een lijdend voorwerp bij. ‘Op 27 juni is het James Morrison die de reeks concerten aftrapt’, stond onlangs in Metro. En op internet las ik: ‘The Police trapt wereldtournee af in Vancouver.’ En: ‘De Effenaar trapt Koninginnedag af met Q-de-LUX.’

Dat je schoenen kunt aftrappen was mij bekend, maar een reeks concerten aftrappen, of een wereldtournee, of Koninginnedag - dat is nog even wennen.

Uitvolkoren
M. Heemskerk

Tijdens een zoektocht op het internet ontdekte ik de volgende verbastering van het woord uitverkoren: uitvolkoren. Ik toetste het woord vervolgens in in de zoekmachine Google en kreeg talloze pagina's waarop het woord voorkomt. Sommige mensen schreven het woord binnen één artikel zelfs dan weer goed, dan weer fout.

Blijkbaar vervangt men het uit de tijd geraakte verkoren door iets wat men wel kent: volkoren.

In het volgende nummer

In het februari/maart-nummer, een themanummer over het onlangs gehouden Onze Taalcongres ‘Onze taal, onze toekomst’, onder meer:

•	verleden en toekomst van Onze Taal
•	de veranderende uitspraak van koningin Beatrix
•	het Nederlands van de toekomst