Rutger Kiezebrink
Spelen met taal
De ukeleleleraar gaf een rocococoncert
Wat is er zo opmerkelijk aan stresssituatie? Wat is het langste palindroom met afwisselend klinkers en medeklinkers? Zijn er meer woorden als arbeidsonrust, lateihout en tafeldiscours? Om dat soort vragen draait het in de nieuwe, tweemaandelijkse rubriek ‘Spelen met taal’.
Je hoeft geen Battus te heten om te zien wat er bijzonder is aan de woorden jazzzangeres, stresssituatie en Churchilllaan. En wie in een van Battus' Opperlandse naslagwerken gaat neuzen, vindt niet alleen voorbeelden van woorden met driemaal dezelfde letter achter elkaar, maar ook met drie keer - of vaker - dezelfde combinatie van drie letters. Zoals kerkerker (‘erker in een kerk’; drie keer ker) en het bekende hottentottententententoonstelling (vier keer ten achter elkaar).
Herhaling van één letter of drie letters is dus een veelbeproefd taalspelletje, maar hoe zit het met de herhaling van twéé letters? Een mooi voorbeeld is stagegegevens, aangedragen door Onze Taal-lezer Guy Willems: dat woord bevat drie keer achter elkaar het bigram ge (een bigram is een combinatie van twee letters). Het mooie is: het is geen gekunsteld woord, zoals Battus' kerkerker, maar een begrip dat je zomaar in het wild kunt tegenkomen. Met Google levert stagegegevens een paar honderd treffers op, net als het vergelijkbare fabricagegegevens overigens.
Is dat nou bijzonder, zo'n bigramdrieling? Tot nu toe kwam ik in de gangbare woordenboeken en -lijsten maar twee voorbeelden tegen. Van Dale vermeldt het - kunstmatige - chemische element unununium, een woord dat net zo kunstmatig is als het element zelf (het is door wetenschappers opgebouwd uit driemaal het Latijnse woord voor ‘één’: unus, vanwege het atoomnummer: iii). En het Groene Boekje noemt in zijn leidraad het woord parallelelementen (met daarbij trouwens de suggestie om dat met een streepje te schrijven). Overigens staat er ook nog een in het Opperlans woordenboek (2007), namelijk medededen, de verleden tijd van mededoen.
Er moeten betere voorbeelden zijn, die min of meer ‘natuurlijk’ zijn ontstaan. Met wat gepuzzel kwam ik op ukeleleleraar, rocococoncert en volwassenenentertainment, die ook ‘in het wild’ op internet voorkomen (al dan niet met een streepje). En er zijn ook vast natuurlijke bigramdrielingen te bedenken met ananas aan het eind of miserere aan het begin, maar een goed voorbeeld daarvan heb ik nog niet gevonden.
Kennen andere Onze Taal-lezers meer voorbeelden? Ze zijn welkom op spelen@onzetaal.nl of via het postadres van Onze Taal (zie colofon).
Auteursrechtelijk beschermd