Iktionaire
Glinsterend
Gedachten vormen de taal, maar de taal vormt ook gedachten. Neem rijm. Leo Vroman dichtte:
Kom vanavond met verhalen
hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen:
Tussen verhalen, herhalen en malen bestaat geen ‘logisch’ verband, en toch hebben ze elkaar in dit gedicht opgezocht. ‘Rhyme and reason’, zegt de Brit, een uitdrukking die zichzelf illustreert, want ook hier helpen metrum en rijm een handje. Poëzie is waar de logica van taal overgaat in de illogica van muziek.
Ik kreeg Erfgenamen van een glinsterende wereld, een roman van Cynthia Ozick, prachtig vertaald uit het Engels. Maar die titel, zou een Nederlandse auteur een roman zo noemen?
‘Erfgenamen van een glinsterende wereld’.
Spreek het een paar keer uit.
‘Erfgenamen van een glinsterende wereld’.
Het ‘bekt’ niet. De steen stuitert te vaak en haalt de overkant niet. De choreograaf heeft een dartele combo bedacht, maar de ballerina weegt honderd kilo en stampt. Meer lettergrepen dan de gedachte rechtvaardigt. Natuurlijk, je kunt het zeggen, of schrijven, de gedachte heeft bestaansrecht, en wat gezegd moet, moet gezegd, maar een boektitel? Die toets haalt hij niet.
Heir to the Glimmering World heet het origineel. Dat werkt. Bijna half zo veel lettergrepen. Ook de klanksequentie is beter: è - ì - eu - het rolt eruit.
Ik had trouwens op shiny world gegokt, eerlijk gezegd, nog korter, maar ‘glimmering’ is inderdaad beter. Subtieler, abstracter.
De Nederlandse titel is een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Eigenlijk werken alleen ‘van’ en ‘een’ mee, alle andere woorden bieden verzet.
Het kloeke ‘heir’ wordt het waggelende ‘erfgenaam’. Een ‘heir’ aanvaardt wat hem toekomt, een erfgenaam schijnt ergens recht op te hebben. Heir ben je ‘to’, je krijgt toegang, erfgenaam ben je ‘van’, het is nog afwachten van wat.
Maar Engelsen hebben makkelijk praten, letterlijk. Geen geslachten bijvoorbeeld. ‘Glimmering’ is ‘glimmering’, ‘glinsterend’ is mooi, maar met een beetje pech, zoals hier, komt er een overtollige e achteraan, hobbelend als een bakkie aan een trekhaak. ‘World’: kort en rond. ‘Wereld’: tweeluik met scharnier.
Sommige dingen wíllen gewoon geformuleerd worden, daar komt het op neer, en andere stribbelen tegen.
Schrijven is de taal onderwerpen aan jouw waarheid. Maar daarvoor was de waarheid al onderworpen aan de taal.
Jan Kuitenbrouwer
Auteursrechtelijk beschermd
