De witte spelling
Vragen over het witte boekje [2]
Taaladviesdienst
De Taaladviesdienst beantwoordt vragen over het witte boekje die gesteld zijn via spellingwijzer@onzetaal.nl.
? In het Groene Boekje staat een regel die onderscheid maakt tussen sociaalpsychologisch en sociaal-realistisch. Wat doet het witte boekje daarmee?
! Dit onderscheid nemen we niet over; wij schrijven ook een streepje in sociaal-psychologisch. Het Groene Boekje maakt verschil tussen samenstellingen met gelijkwaardige, in principe omwisselbare elementen (een sociaal-realistisch drama is sociaal én realistisch) en samenstellingen met nietomwisselbare elementen, zoals sociaalpsychologisch. Dat betekent namelijk niet ‘sociaal én psychologisch’ maar ‘volgens de sociale psychologie’, en moet daarom aaneen.
We hebben gemerkt dat deze verfijning in de praktijk lastig toe te passen is. Zo zou je op grond van de regels plastischchirurgisch aan elkaar moeten schrijven (een plastischchirurgische ingreep), omdat plastische chirurgie een vast begrip is. Dit woord staat niet in het Groene Boekje. Dat vermeldt wel medisch-ethisch (met streepje), terwijl lang niet voor iedereen duidelijk is dat de delen daarvan wél omwisselbaar zijn. Dat zal wellicht wel het geval zijn in medisch-ethisch dilemma, maar in medisch-ethisch handelen waarschijnlijk weer niet (medischethisch handelen?). Kortom: de regel levert vooral veel hoofdbrekens op. Bovendien zal iedereen in deze gevallen toch al snel voor een streepje voor de duidelijkheid kiezen (wat volgens de regels van het Groene Boekje ook altijd mag), waardoor het effect van dit subtiele onderscheid in de praktijk verloren zal gaan.
Wat ons betreft krijgen min of meer gelijkwaardige combinaties (al dan niet omwisselbaar) als sociaal-realistisch, sociaal-psychologisch, sociaal-economisch, plastisch-chirurgisch en medisch-ethisch dus allemaal een streepje.
? Het Groene Boekje geeft bij browsen, cruisen, housen en leasen een extra e in de vervoegingen, bijvoorbeeld: gebrowset, gecruised/gecruiset, gehoused/gehouset, geleaset/geleased. Neemt het witte boekje dat over?
! Nee, wij blijven gebrowsd/gebrowst, gecruist/gecruisd, gehoust/gehousd en geleast/geleasd adviseren. Het Groene Boekje laat de eind-e van de Engelse stam in alle vervoegingen terugkomen. In sommige werkwoorden is dat nodig, bijvoorbeeld in timen(getimed) en franchisen (gefranchised); getimd en gefranchisd zouden verkeerd worden uitgesproken. Maar browsen, cruisen, housen en leasen waren al behoorlijk ingeburgerd zonder die e. De e is hier ook niet nodig om uitspraakproblemen te voorkomen; in bijvoorbeeld hij browsete zal de e sommige mensen zelfs even laten struikelen bij het lezen. In het witte boekje zullen we bij deze vier werkwoorden dan ook de vormen zonder e opnemen, met daarachter tussen haakjes de vormen uit het Groene Boekje.
? In het Groene Boekje heeft Hemelvaartsdag nu een hoofdletter gekregen. Wat doet het witte boekje met feestdagen?
! Die nemen we ook op met hoofdletter. Hemelvaartsdag heeft in het Groene Boekje een hoofdletter gekregen omdat deze benaming - naast Hemelvaart - volgens de makers van het Groene Boekje ‘officieel’ is. Niet-officiële of informele feestdagbenamingen (zoals kerst, eerste kerstdag en tweede paasdag) krijgen in het Groene Boekje een kleine letter.
Wij zien er geen bezwaar in om ook bijvoorbeeld Kerst, Eerste Kerstdag en Tweede Paasdag met een hoofdletter te schrijven, net zoals feest- en gedenkdagen als Oud en Nieuw, Prinsjesdag, Suikerfeest, Valentijnsdag en Dierendag (het Groene Boekje maakt een onderscheid tussen het officiële Werelddierendag en dierendag; dit nemen we niet over).
De naam van een feestdag krijgt als onderdeel van een samenstelling of afleiding een kleine letter: paasontbijt, kerstfeest, kerstvakantie.
Auteursrechtelijk beschermd