Onze Taal. Jaargang 73

[p. 232]

De invloedrijkste taalgebruiker
Breng nu uw stem uit
Redactie Onze Taal

Aan wie heeft het Nederlands het meest te danken? In het vorige nummer maakten we melding van ons plan om, in het kielzog van de KRO-verkiezing van ‘de grootste Nederlander’, u te vragen welke Nederlander of Vlaming in de loop der eeuwen het meest zijn of haar stempel heeft gedrukt op onze taal. De uitslag willen we bekendmaken in Onze Taal van november, de maand waarin ook de winnaar van de KRO-verkiezing uit de bus rolt.

U kunt uw stem uitbrengen op een kandidaat die voorkomt op een door de redactie samengestelde lijst. De eerste versie van die lijst publiceerden we vorige maand, met het verzoek aan u om ons te wijzen op namen die ten onrechte ontbraken. Daarop zijn enkele tientallen reacties binnengekomen, die soms vergezeld gingen van kritische kanttekeningen. Of we ons wel hadden gerealiseerd dat kiezen tussen bijvoorbeeld Joost van den Vondel en Peter Koelewijn zoveel is als appels met peren vergelijken. En of we ervan doordrongen waren dat niet iedereen even goed op de hoogte is van leven en werk van alle genomineerden. En of we wel snapten dat het daardoor allemaal misschien een beetje nattevingerwerk is. Het antwoord op deze vragen is ‘ja’, maar we voegen er graag aan toe dat de verkiezing geen enkele wetenschappelijke pretentie heeft, en vooral een aardige gelegenheid is om eens stil te staan bij al diegenen die onze taal meer dan gemiddeld hebben vormgegeven. De slagen om de arm die nu eenmaal bij zo'n wedstrijd horen, nemen we dan graag op de koop toe.

Kees van Kooten en Wim de Bie verrijkten het Nederlands met talloze woorden en uitdrukkingen.
Foto: Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid - collectie Bazen

Terug naar de lijst. Een grote meerderheid wees ons er - zeer terecht - op dat we de samenstellers van de Statenvertaling van de bijbel over het hoofd hadden gezien. Zij zijn er meteen aan toegevoegd, net als enkele anderen die meerdere malen werden genoemd: Drs. P, Willem Elsschot, Toon Hermans, Hildebrand, Nescio, Jan Frans Willems en Ivo de Wijs. Hiermee is de definitieve kandidatenlijst gereed, en kan de stemming beginnen.

Hoe stemt u?

Welke Nederlander of Vlaming heeft volgens u de grootste invloed uitgeoefend op het Nederlands? Kies één van de 53 kandidaten van de lijst op de volgende bladzijde, en laat ons weten wat uw keuze is. Dat kan tot 1 oktober, via onze website www.onzetaal.nl. U kunt ook per post reageren: Redactie Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Oen Haag.

De winnaar wordt bekendgemaakt in het novembernummer.

[p. 233]

De kandidaten

Taalvirtuozen
1.	Hendrik van Veldeke (1128-1190) de eerste Nederlandstalige dichter.
2.	Johannes Brugman (ca. 1400-1473) legendarische prediker (praten als Brugman).
3.	Jacob Cats (1577-1660) populair schrijver van opvoedkundige dichtwerken, veel geciteerd.
4.	Pieter Corneliszoon Hooft (1581-1647) taalzuiveraar, bedacht veel vertalingen voor Latijnse termen, organiseerde de Muiderkring.
5.	Joost van den Vondel (1587-1679) prins der Nederlandse dichters, eeuwenlang de norm van de belangrijkste Nederlandse spraakkunsten.
6.	Betje Wolff (1738-1804) en Aagje Deken (1741-1804) introduceerden de briefroman.
7.	Hieronymus van Alphen (1746-1803) auteur van de veel geciteerde Kleine gedichten voor kinderen.
8.	Willem Bilderdijk (1756-1831) schreef behalve literatuur ook een eigenzinnige grammatica.
9.	Hendrik Conscience (1812-1883) schreef historische romans, ‘leerde zijn volk lezen’.
10.	Nicolaas Beets (Hildebrand, 1814-1903) schrijver van het populaire en veel geciteerde Camera obscura.
11.	Eduard Douwes Dekker (Multatuli, 1820-1887) schrijver, brak een lans voor de ‘levende taal’ in de literatuur.
12.	Guido Gezelle (1830-1899) dichter, zette zich in voor de herwaardering van zijn moedertaal, het West-Vlaams.
13.	Willem Elsschot (1882-1960) veelgeroemd schrijver en dichter; bezigde nuchter Nederlands.
14.	Nescio (1882-1961) schrijver van een klein maar veelgeprezen en invloedrijk oeuvre.
15.	Annie M.G. Schmidt (1911-1995) in haar kinderboeken, liedjes en versjes ‘vierde ook de taal anarchie’ (Kees Fens).
16.	Marten Toonder (1912) geestelijk vader van menige gevleugelde uitdrukking.
17.	Simon Carmiggelt (1913-1987) met zijn ‘cursiefjes’ de peetvader van de column.
18.	Toon Hermans (1916-2000) veelgeprezen cabaretier en veelgelezen dichter.
19.	Drs. P (1919) light-versedichter; droeg bij aan het populariseren van de poëzie.
20.	Gerard Reve (1923) zijn kenmerkende stijl werd door velen nagevolgd.
21.	Kees van Kooten (1941) en Wim de Bie (1939) tv-cabaretiers, verzonnen talloze woorden en uitdrukkingen.
22.	Wim T. Schippers (1942) schepper van vernieuwende taal op radio en tv.
23.	Ivo de Wijs (1945) als cabaretier, tekstschrijver, dichter en radiomaker creatief met taal.
24.	Johan Cruijff (1947) eigenzinnig taalgebruiker.

Taalgeleerden
25.	C. Kiliaan (1528-1607) schreef het eerste Nederlandse wetenschappelijke woordenboek, dat eeuwenlang als de standaard gold.
26.	Hendrik Laurenszoon Spiegel (1549-1612) auteur van de Twe-spraack der Nederduitse letterkunst, de eerste gedrukte Nederlandse grammatica.
27.	Christiaen van Heule (?-1655) bedacht het verschil tussen hen en hun.
28.	Lambert ten Kate (1674-1731) Amsterdamse graankoopman die grondlegger werd van de vergelijkende taalwetenschap.
29.	M. de Vries (1820-1892) en L.A. te Winkel (1809-1868) grondleggers van het Woordenboek der Nederlandsche Taal en de officiële spelling.
30.	J.H. van Dale (1828-1872) grondlegger van het hedendaagse woordenboekimperium.
31.	C.H. den Hertog (1846-1902) grammaticus; op zijn schoolgrammatica zijn zowat alle twintigste-eeuwse grammatica's gebaseerd.
32.	R.A. Kollewijn (1857-1942) taalgeleerde die pleitte voor eenheid tussen schrijftaal en beschaafde spreektaal, en vooral door zijn alternatieve spelling de aandacht trok.
33.	P.C. Paardekooper (1920) eigenzinnig grammaticus met invloedrijke schoolgrammatica en spraakkunst.
34.	Samenstellers van de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS, 1984), de eerste naar volledigheid strevende grammatica voor het grote publiek.

Jan Frans Willems ijverde in de negentiende eeuw als spil van de Vlaamse Beweging voor versterking van het Nederlands in Vlaanderen.
Willemsfonds, Gent

Taalvoorvechters
35.	Degene (m/v) die ‘hebban olla vogala’ schreef (ca. 1100) terwijl anderen alleen het Latijn gebruikten.
36.	Hadewijch (7-1248) Nederlandse mystica die in het Nederlands dichtte.
37.	Dirck Volckertszoon Coornhert (1522-1590) schreef al zijn werk (onder andere zijn bekende Zedekunst) in het Nederlands, en pleitte voor het gebruik van zuiver Nederlands; vertaalde als eerste Europeaan Homerus in de volkstaal.
38.	Simon Stevin (1548-1620) publiceerde als een van de eersten natuurwetenschappelijke werken in het Nederlands.
39.	Samenstellers van de Statenvertaling van de bijbel (1637) leverden een essentiële bijdrage aan het ontstaan van onze standaardtaal.
40.	Justus van Effen (1684-1735) hoofdredacteur en enige auteur van De Hollandsche Spectator, een van de eerste Nederlandstalige tijdschriften.
41.	Jan Frans Willems (1793-1846) spil van de Vlaamse Beweging, die streefde naar versterking van het Nederlands in Vlaanderen.
42.	G.J. Nolst Trenité (Charivarius, 1870-1946) invloedrijke taaladviseur uit de eerste helft van de twintigste eeuw.
43.	C.K. Elout (1870-1947) oprichter van het Genootschap Onze Taal.
44.	P. Gerlach Royen (1880-1955) taalkundige veelschrijver van populariserende columns.
45.	J.L. Heldring (1917) betoonde zich in zijn column ‘Dezer dagen’ in NRC Handelsblad een streng taalcriticus.
46.	Jan Veering (1921-1977) veelschrijvende hoofdredacteur van het tijdschrift Onze Taal.
47.	Pierre Kartner (Vader Abraham, 1935) schreef Nederlandstalig repertoire tegen de heersende trend in.
48.	Hugo Brandt Corstius (Battus, 1935) uitvinder van de Opperlandse taal- & letterkunde.
49.	Peter Koelewijn (1940) grondlegger van de Nederlandstalige rockmuziek.
50.	Jan Renkema (1948) auteur van de veel verkochte Schrijfwijzer.
51.	Jan Kuitenbrouwer (1955) taalwatcher die met zijn Turbotaal alle verkooprecords brak.
52.	Normaal (1976) Achterhoekse rockband die de trend zette voor popmuziek in het dialect.
53.	Doe Maar (1979-1983) Nederlandstalige band die het Nederlands terugbracht in de popmuziek.