Onze Taal. Jaargang 73

[p. 214]

Inzicht
Raymond Noë

‘InZicht’ licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland en België. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten.
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

Dunglish

Nederlanders hebben de neiging om Nederlandse taalregels en -conventies toe te passen als ze Engels schrijven. Het resultaat hiervan wordt wel ‘Dunglish’ (Dutch English) genoemd. De in Nederland wonende Britse Joy Burrough-Boenisch schreef er in 1998 een boek over: Righting English that's gone Dutch. Hierin besprak ze de meest voorkomende neerlandismen van Engels schrijvende Nederlanders. Onlangs verscheen er een uitgebreide en grondig herziene tweede druk van dit boek. Onderwerpen die erin behandeld worden, zijn onder meer valse vrienden, spelling, interpunctie, titulatuur, aaneenschrijfregels en aanhalingstekens. Geheel nieuw zijn de hoofdstukken over inversie en stijl.

Righting English that's gone Dutch is een uitgave van Kemper Conseil en kost €18,90 (gelijmd, 166 blz.). ISBN 90 76542 08 2

Korfballexicon

Korfbalkenner en -bestuurder Jaap Meulstee verzamelde jarenlang allerlei termen die met zijn sport te maken hebben - zowel van het veld als uit de bestuurskamer - en hij heeft zijn verzameling nu gepubliceerd onder de titel Korfbal van A tot Z. Het boek bevat naast kenmerkende korfbalwoorden en -uitdrukkingen (zesje, partij!, doorloopbal, snijden, paaldame) wel erg veel woorden die ook bij andere sporten en in het dagelijks leven gebruikt worden (coach, motivatie, fluitje, teloorgang).

Korfbal van A tot Z. Zakwoordenboekje voor korfballiefhebbers is een uitgave van het Koninklijk Nederlands Korfbalverbond (KNKV) en kost €6,- (ingenaaid, 148 blz.). Het kan besteld worden door overmaking van €6,- op gironummer 11521 t.n.v. het KNKV te Utrecht, o.v.v. ‘korfbalwoordenboek’.

Bestuurdersjargon

In Is dat helder, voorzitter? legt Bas Hageman het taalgebruik van politici, ambtenaren, voorlichters, et cetera op de snijtafel. Zijn conclusie is dat het doorgaans te wollig, te moeilijk en te onbegrijpelijk is om de boodschap op de doelgroep over te brengen, en dat de ‘communicatie met de burger’ veel soepeler zou verlopen als men duidelijker taal zou spreken. Hageman laat zien wat er zoal verbeterd kan worden, en hij vult zijn relaas aan met een lexicon van versleten, vaag en al te modieus bestuurdersjargon. Zie ook de aanbieding op blz. 206.

Is dat helder, voorzitter? is een uitgave in Het Taalfonds van L.J. Veen en kost €13,50 (gelijmd, 128 blz.). ISBN 90 204 0362 1

Tilburgs

De Diksjenèèr van de Tilbörgse taol is geen gewoon woordenboek. Het beschrijft namelijk niet enkel het Tilburgse dialect, maar ook ‘de geschiedenis en de volkscultuur, de eigen aard en het karakter van Tilburg en zijn inwoners’. De lemma's in dit mooi uitgevoerde boek vermelden behalve de vertaling van de woorden ook lokale uitdrukkingen en zegswijzen, en de historische informatie is geïllustreerd met zeer veel foto's uit de oude doos. In de inleiding wordt de gekozen spelling - altijd een heet hangijzer als het om dialecten gaat - verantwoord en toegelicht, en wordt ingegaan op de invloed van het Frans op het Tilburgs.

Goedgetòld. Diksjenèèr van de Tilbörgse taol van Paul Spapens, Gerard Steijns, Wil Sterenborg en Frans Verbunt is een uitgave van Kempen Uitgevers en kost €45,- (gebonden, 440 blz.). ISBN 90 6657 152 7

Brabants

Het Woordenboek van de Brabantse dialecten is een thematisch, in afleveringen verschijnend woordenboek. Onlangs werd het deel ‘Kerk en geloof’ uit de sectie ‘Het gemeenschapsleven’ gepubliceerd. In het boek staan woorden die te maken hebben met de kerk als gebouw, ‘liturgie en devotie’, ‘feesten en gebruiken’, ‘geloof en christelijke leer’ en de geestelijkheid. De circa vierhonderd lemma's geven eerst een omschrijving en daarna de in Brabant voorkomende equivalenten. De teksten worden voor een groot deel aangevuld met dialectkaarten en foto's, en zijn ontsloten met een alfabetisch register.

Woordenboek van de Brabantse dialecten. Deel III, sectie 3, aflevering 3. Kerken geloof van lic. G. Coupé is een uitgave van Van Gorcum en kost €58,- (ingenaaid, met stofomslag, 436 blz.). ISBN 90 232 4014 6

De inleiding van toespraken

In mei van dit jaar promoveerden Bas Andeweg en Jaap de Jong op een proefschrift over inleidingen van redevoeringen. Van dit proefschrift is ook een handelseditie verschenen. In het eerste deel ervan inventariseren de auteurs inleidingsadviezen uit de klassieke en moderne retorica: hoe vang je de aandacht van je publiek, en hoe bereik je dat je woorden welwillend ontvangen én begrepen worden? Het tweede deel is een studie naar de inleidingen van hedendaagse Nederlandse toespraken, en in het derde deel wordt het effect van enkele openingstechnieken onderzocht. Op de bij het boek geleverde cd-rom is het complete proefschrift terug te vinden, plus onder meer fragmenten uit de (vertaalde) klassieke bronteksten en allerhande onderzoeksmateriaal. Dit alles is overigens ook op internette raadplegen: www.deeersteminuten.nl.

De eerste minuten. Attentum, benevolum en docilem parare in de inleiding van toespraken is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost €35,- (ingenaaid, met cd-rom, 565 blz.). ISBN 90 12 10088 7

Presentaties

Presenteren is geen kunst maar een kunde: iedereen kan het leren - aldus communicatieconsultant Hans Kruyzen. In zijn boek Spraakmakend presenteren legt hij uit hoe je te werk moet gaan om een hedendaagse presentatie op te stellen. Onderwerpen die aan bod komen, zijn de strategie (publiek, lengte, doel), structureren en formuleren (titel, indeling, toon), de mondelinge presentatie (hulpmiddelen, script, stemgebruik), en de schriftelijke (beeldgebruik, vormgeving, redactie).

Spraakmakend presenteren. Haal meer uit zakelijke teksten en toespraken is een uitgave van Het Spectrum en kost €15,95 (gelijmd, 173 blz.). ISBN 90 274 8897 5

Katwijks

Half april promoveerde Leendert de Vink op zijn proefschrift Dialect en dialectverandering in Katwijk aan Zee, waarvan toen ook een handelseditie verscheen (zie de juniaflevering van ‘InZicht’). Daarin kwam ook een beschrijving van de grammatica van het Katwijks voor, en dat gedeelte heeft Vink bewerkt tot een voor leken bestemd boekje waarin in kort bestek alle grammaticale

[p. 215]

kenmerken van het Katwijks behandeld worden. Het gaat ook in op spelling en uitspraak, en bevat bovendien een woordenlijst van Katwijkse woorden en uitdrukkingen.

Kleine grammatica van het Katwijks is een uitgave van Primavera Pers en kost €9,90 (ingenaaid, 80 blz.). ISBN 90 5997 011 X

Synoniemen

In de reeks ‘Van Dale praktijkgidsen’ - handzame naslagwerken over onderwerpen als afkortingen, uitdrukkingen en zakenbrieven - is nu een deel over synoniemen verschenen. Het boek is een beknopte, geactualiseerde versie van het Groot woordenboek van synoniemen uit 1991; het geeft voor 22.931 trefwoorden de meest gebruikte synoniemen, hyperoniemen (overkoepelende begrippen), hyponiemen (woorden met een preciezere betekenis) en associatieven (woorden die in betekenis verwant zijn, maar tot een andere woordsoort behoren, zoals haten en boos). Het binnenwerk is uitgevoerd in de voor Van Dale inmiddels kenmerkende tweekleurentypografie.

Synoniemen is een uitgave van Van Dale Lexicografie en kost €19,90 (gebonden, halflinnen, 381 blz.). ISBN 90 6648 990 1

Namen als succesfactor

In het bedrijfsleven is allang bekend hoe belangrijk de naam van een product is voor het succes ervan, en dat besef dringt nu ook langzaam tot de overheid door. Een welgekozen naam kweekt meteen sympathie (Zalmsnip, opzoomeren, plukze), terwijl een slecht gekozen naam het draagvlak voor een project, plan of wet negatief kan beïnvloeden (denk maar aan Betuweroute, dat het publiek in de eerste plaats associeert met door bloeiende boomgaarden denderende goederentreinen). In Naamgeving als publieke troef bespreekt Guido Rijnja aan de hand van een aantal praktijkgevallen hoe er bij de overheid met naamgeving wordt omgesprongen, en doet hij aanbevelingen voor een systematischer benadering ervan.

Naamgeving als publieke troef. Aangenaam kennis te maken? is een uitgave van de Faculteit Communicatie en Journalistiek (FCJ) van de Hogeschool van Utrecht en kost €12,50 (ingenaaid, 60 blz.). Het kan besteld worden bij de FCJ, Postbus 8611, 3503 RP Utrecht; telefoon 030 - 219 36 24. ISBN 90 77575 01 4

Taalvraagbaak

Het Handboek Nederlands van Rik Smits en Liesbeth Koenen is een ‘vraagbaak waarin zonder poespas en ambtenarenjargon alles staat wat nodig is om levend Nederlands te schrijven en te spreken’. De auteurs behandelen veel onderwerpen die in ieder taaladviesboek terug te vinden zijn (spelling, grammatica, stijl), maar geven ook informatie over bijvoorbeeld tekstsoorten (van sms'jes tot rapporten) en het schrijven met de tekstverwerker. Daarnaast zijn er twee hoofdstukken van beschouwelijker aard, namelijk dat over het Nederlands, waarin onderwerpen als het ABN, jargon, Engelse invloed, beeldcultuur en auteursrecht aan bod komen, en dat over ‘taalgroei en taalproblemen’, over zaken als kindertaal, stotteren, dyslexie, analfabetisme en tweetaligheid.

Handboek Nederlands is een uitgave van Uitgeverij Bijleveld en kost €21,50 (gebonden, 400 blz.). ISBN 90 6131 956 0

Etymologie van vogelnamen

Vogelkenner Klaas Eigenhuis werkte acht jaar aan een woordenboek van de Nederlandse vogelnamen. Het boek geeft in 2200 lemma's verklarende en etymologische informatie over de Nederlandse, Friese en gewestelijke benamingen voor zo'n zevenhonderd vogelsoorten (waarvan er bijna vijfhonderd in Nederland voorkomen). Lezers van Onze Taal kunnen het boek met korting bestellen. Zie de aanbieding op blz. 206.

Verklarend en etymologisch woordenboek van de Nederlandse vogelnamen is een uitgave van de Stichting Dutch Birding Association en kost €39,95 (gebonden, 672 blz.). ISBN 90 808433 1 8

Woordenboek Deens

In 1996 nam de Nederlands-Vlaamse Commissie Lexicografische Vertaalvoorzieningen het initiatief tot de productie van een groot woordenboek Nederlands-Deens v.v. ten behoeve van studenten en docenten Deens, tolken en vertalers en anderen die ‘op intensieve wijze met het Deens in contact komen’. In de jaren daarna werd het deel Nederlands-Deens opgesteld aan de Universiteit Gent, terwijl het deel Deens-Nederlands door de Universiteit van Amsterdam werd geproduceerd. Het onlangs verschenen woordenboek bevat per deel circa 45.500 trefwoorden, waaronder ook specifiek Vlaamse. De lemma's geven informatie over onder meer betekenis, uitspraak, vaste verbindingen (zo'n 55.000), woordsoort, geslacht en meervoud. Waar nodig zijn ook stijllabels opgenomen.

Prisma groot woordenboek Nederlands-Deens / Deens-Nederlands is een uitgave van Het Spectrum en kost €49,50 per deel (gebonden, 1135 resp. 877 blz.).
ISBN 90 274 7986 0 (N-D)
resp. 90 274 7987 9 (D-N)

Bedreigde talen

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) doet (ook) onderzoek naar met uitsterven bedreigde talen. De NWO wil nu de resultaten van dit onderzoek aan een groter publiek presenteren op het ‘Publieksevenement bedreigde talen’, dat plaatsvindt op zaterdag 28 augustus in het Museon in Den Haag. Het programma omvat diverse workshops waarin bezoekers kunnen kennismaken met een aantal exotische bedreigde talen, en bovendien is er een informatiemarkt, waar organisaties en wetenschappers hun werkzaamheden en onderzoek zullen toelichten. Zie voor meer informatie blz. 213.

Waddentaal

Op de Waddeneilanden worden zowel Friese als West-Friese dialecten gesproken, die allemaal ook zekere overeenkomsten met elkaar vertonen, onder meer in de uitspraak. In de reeks ‘Taal in stad en land’ van Sdu Uitgevers is nu een deel verschenen over de taal van de eilanden. Hierin beschrijven de dialectologen Mathilde Jansen en Marc van Oostendorp de zinsbouw, uitspraak en woordvorming van de Waddendialecten. Daarnaast gaan ze ook in op de historische invloeden en ontwikkelingen, en op de culturele identiteit en de literatuur van de eilandbewoners. Het boek wordt afgesloten met een lexicon van Waddenwoorden en een literatuurlijst waarin de geraadpleegde werken ook kort besproken worden.

Taal van de Wadden is een uitgave van Sdu Uitgevers en kost €12,50 (ingenaaid, 124 blz.). ISBN 90 12 09713 4