Onze Taal. Jaargang 73

[p. 59]

Vraag en antwoord
Taaladviesdienst

Een paar

?Geregeld hoor ik bij de verkeersinformatie: ‘Een paar files zijn langer dan normaal’, waarna een opsomming van vijf of zes files volgt. Mag je een paar gebruiken om naar een groep van meer dan twee elementen te verwijzen?

!Een paar betekent ‘twee’ in combinaties als een paar schoenen en een paar ogen; het gaat dan om voorwerpen of lichaamsdelen die normaliter altijd per twee (doorgaans een linkeren een rechterexemplaar) voorkomen. Ook heeft paar de betekenis ‘tweetal’ in gevallen als danspaar en gouden paar.

Daarnaast heeft een paar de afgeleide betekenis ‘enkele, enige, een stuk of wat’. Hoeveel exemplaren daarmee worden aangeduid, kan van persoon tot persoon verschillen. In de praktijk wordt een paar (net als enige en enkele) meestal gebruikt voor drie of vier exemplaren, maar het is niet onmogelijk om het voor vijf of zes te gebruiken.

Alleen in de betekenis ‘twee(tal)’ krijgt paar een enkelvoudige persoonsvorm: ‘Er staat een paar schoenen op de trap’, ‘Er zwierde een schattig paar over het ijs.’ Betekent het ‘enkele, enige’, dan wordt het met een meervoudige persoonsvorm gecombineerd: ‘Een paar leerlingen hebben hun huiswerk nog niet ingeleverd’, ‘Er zijn een paar files.’

Zo min/weinig mogelijk

?In een gebruiksaanwijzing las ik: ‘Gebruik zo weinig mogelijk bijtende schoonmaakmiddelen.’ Is de constructie zo weinig mogelijk correct, of mag je alleen zo min mogelijk gebruiken?

!Zowel zo weinig mogelijk als zo min mogelijk is correct. In de constructie zo... mogelijk kan vrijwel elk bijvoeglijk naamwoord worden ingevuld (zo snel mogelijk, zo getrouw mogelijk), en de onbepaalde telwoorden veel, weinig en min.

Vaak wordt voor zo weinig mogelijk gekozen als het min of meer zelfstandig wordt gebruikt, zoals in de zin ‘Ik doe het liefst zo weinig mogelijk [= bijna niets].’ Zo min mogelijk komt veel voor in bijwoordelijk gebruik: ‘Laat uw e-mailadres zo min mogelijk [= bijna nooit] achter op websites.’ Als we dit onderscheid zouden toepassen op de zin in de gebruiksaanwijzing, zou het daarin gaan om de vraag hoevéél bijtende producten er gebruikt mogen worden, en niet om hoe váák ze gebruikt mogen worden. Er ontstaat in de praktijk echter vrijwel nooit betekenisverwarring als de constructies door elkaar worden gebruikt. Overigens wordt ‘zoo min mogelijk’ in het Woordenboek der Nederlandsche Taal omschreven als ‘zoo weinig mogelijk’.

Min is een verouderd woord met de betekenis ‘weinig’; behalve in zo min mogelijk komt het voor in net zomin als. Min betekent van oudsher onder andere ‘klein’ of ‘gering’ (denk aan de zin ‘Daar moet je niet te min over denken’) en ‘gemeen’ (‘Het is een minne kerel’). In de uitdrukking min of meer is min synoniem met minder, dat van oorsprong de vergrotende trap is van min.

Tapas/tapa's

?Wat is de juiste woordvorm voor de kleine hapjes van Spaanse origine: tapas of tapa's?

!De naslagwerken verschillen van mening: Kramers (2002) en Van Dale hedendaags Nederlands (2002) schrijven het meervoud als tapa's, Koenen (1999) en de Spellingwijzer Onze Taal (2002) schrijven tapas. Wij hebben een voorkeur voor tapas.

Tapas is het Spaanse meervoud van tapa, dat letterlijk ‘deksel’ betekent; de hapjes zijn genoemd naar de kleine, op glaasjes drank liggende dekseltjes waarop ze oorspronkelijk geserveerd werden (vergelijk ons woord schotel, dat ook een culinaire betekenis heeft). Omdat er doorgaans meerdere tapa(')s worden geserveerd, heeft het Nederlands het woord als (Spaanse) meervoudsvorm overgenomen en niet als enkelvoudsvorm. Uiteraard kunnen we het hebben over ‘één tapa’, maar erg gebruikelijk is dat niet. Bovendien wordt in samenstellingen met tapa(s) doorgaans het meervoud gebruikt: tapasbar en tapasrestaurant (niet tapabar en taparestaurant).

Een ander argument om tapas te verkiezen boven tapa's is de uitspraak: de spelling tapa's impliceert dat het woord met een lange aa wordt uitgesproken (net als opa's en Sandra's), terwijl het bijna altijd als [tappas] klinkt, met twee korte a-klanken. Die uitspraak wordt het best weergegeven door de apostrof achterwege te laten.

Tapas is het Spaanse meervoud van tapa, dat letterlijk ‘deksel’ betekent.

Rechte(r)lijke macht

?Wat is juist: de rechtelijke macht of de rechterlijke macht?

!Juist is de spelling met een r: de rechterlijke macht. De woorden rechtelijk en rechterlijk bestaan beide. Rechtelijk is het bijvoeglijk naamwoord bij recht en betekent ‘volgens het recht, wettig’ of ‘het recht betreffend, juridisch’; rechterlijk hoort bij rechter en heeft betrekking op een rechter of het rechtswezen. Rechtelijk komt met name voor in constructies als iets rechtelijk bezitten en geschillen van rechtelijke aard. Het woord rechterlijk komt vaker voor dan rechtelijk, onder meer in de rechterlijke waardigheid, een rechterlijk vonnis en de rechterlijke organisatie.

Er zijn veel woorden die op rechtelijk eindigen, zoals strafrechtelijk, bestuursrechtelijk, auteursrechtelijk en zakenrechtelijk. Deze woorden hebben betrekking op de genoemde vorm van recht (strafrecht, bestuursrecht, etc.); met het woord rechter hebben ze niets te maken. Ook in gerechtelijk staat geen r voor -lijk; dit woord hoort namelijk bij gerecht (‘rechtsprekend lichaam’).

Twijfel over uw tekst?

De Taaladviesdienst beantwoordt niet alleen taalvragen, maar corrigeert en herschrijft ook teksten. De taaladviseurs zorgen ervoor dat uw teksten foutloos en prettig leesbaar zijn. Kijk voor meer informatie op www.onzetaal.nl/advies of vraag de folder aan via 070-356 12 20.