Onze Taal. Jaargang 73

[p. 29]

Hom of kuit
Diepe overtuiging geen reden voor welsprekendheidsprijs
Frank Jansen

Er zijn taalkwesties waarover heel verschillend kan worden gedacht. Taalkundige Frank Jansen behandelt maandelijks zo'n kwestie. Hij steekt daarbij zijn eigen mening niet onder stoelen of banken, en eindigt telkens met een stelling, waarop u kunt reageren.

André Rouvoet
Foto: www.christenunie.nl

Er bestaat een Thorbeckeprijs voor politieke welsprekendheid. Die prijs is een gezamenlijk initiatief van de gelijknamige vereniging voor democratisch bestuur en de Leidse universiteit. Eerder kregen Frits Bolkestein, Hans van Mierlo en Paul Rosenmöller de prijs. In 2003 was André Rouvoet de gelukkige. De toekenning werd als volgt gemotiveerd: ‘de jury [heeft] zich laten leiden door haar diepe respect voor het grote vakmanschap; de bereidheid om, tegen politieke modes in, beschaving in woord en gebaar te laten prevaleren, gecombineerd met grote parlementaire effectiviteit en scherpte; ten slotte en vooral respect voor de kracht van diepe overtuiging die alle zichtbaar zijn in het optreden van de fractievoorzitter van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, André Rouvoet’.

Ik gun Rouvoet zijn prijs van harte. Hij is iemand die vrij snel, maar niet te ingewikkeld spreekt, en vooral in zijn reacties een normale indruk maakt. Een oordeel over zijn effectiviteit in politicis ligt natuurlijk buiten mijn competentie, maar het gaat mij hier om het laatste argument, dat van de ‘diepe overtuiging’. De laureaat zelf heeft er zijn tevredenheid over uitgesproken dat juist dat doorslaggevend is geweest, maar welbeschouwd slaat het nergens op.

De Thorbeckevereniging is met de modieuze opvatting dat politieke communicatie vooral echt doorvoeld moet zijn, losgeraakt van haar retorische wortels. In de retorica gaat het erom dat je het publiek overtuigt. Een van de overtuigingsmiddelen die de redenaar tot zijn beschikking heeft, is de indruk die hij uitstraalt: oprecht, deskundig, of voor mijn part gelovig. Of Rouvoet echt van binnen voelt wat hij uitstraalt, is volmaakt onbelangrijk. Nee, dat is nog te slap uitgedrukt: een politicus is des te welsprekender naarmate hij meer in staat is zijn publiek te overtuigen van standpunten waarin hij zelf niet (helemaal) gelooft. Dat geldt zeker voor een politieke cultuur als de onze, waarin coalities onontkoombaar zijn. Voortaan moet de Thorbeckevereniging maar de prijs voor de beste preek uitreiken.

Daarom luidt de stelling deze keer:

Diep doorvoelde overtuiging mag nooit een reden zijn om iemand een prijs voor politieke welsprekendheid toe te kennen.

Bent u het eens of oneens met deze stelling? Breng voor 2 februari uw stem uit op onze website: www.onzetaal.nl/homofkuit. U kunt ook per post reageren; stuur een briefkaart met ‘Diep doorvoelde overtuiging mag nooit een reden zijn om iemand een prijs voor politieke welsprekendheid toe te kennen’ of ‘Diep doorvoelde overtuiging kan een reden zijn om iemand een prijs voor politieke welsprekendheid toe te kennen’ naar de redactie van Onze Taal, Raamweg 1a, 2596 HL Den Haag. In de volgende aflevering de uitslag van de stemming.

Op onze website staat een verwijzing naar achtergrondinformatie over dit onderwerp: www.onzetaal.nl/homofkuit.

Uitslag vorige stemming

De Nederlandse taal verandert, en dat is altijd weer reden tot enthousiast gekraai van taalkundigen. Immers: hoe meer verandering, des te meer er onderzocht kan worden. En even vaak is het reden tot gemopper bij de taalgebruikers, althans de taalgebruikers die Onze Taal lezen. Want altijd veranderen de anderen, en daardoor vermindert de bruikbaarheid van de oude taalvarianten waar zij zelf de voorkeur aan geven.

En toch poneerde ik de stelling dat leraren Nederlands in het onderwijs veranderingen als hun hebben en een mooie verhaal niet ten koste van alles moeten bestrijden, vooral omdat ze hun tijd nuttiger en effectiever kunnen besteden. Het maakte geen indruk. Meer dan 90% van de inzenders, 970 van de meer dan 1000 inzenders om precies te zijn, vindt die veranderingen zo erg dat het onderwijs een krachtige inspanning moet leveren om ze tegen te gaan. Ik beklaag samen met mijn 87 medestanders (= 8%) het lot van de leraar.