Onze Taal. Jaargang 72

[p. 264]

-breed breidt uit

Kees van der Zwan

Ergens in de jaren zestig deed het kamerbreed tapijt zijn intrede. Het eerste woordenboek dat het opnam was Koenen. Dat gebeurde weliswaar pas in de editie van 1974, maar daar moet bij worden bedacht dat woordenboeken zulke nieuwigheden altijd graag eerst een paar jaar laten beklijven - én natuurlijk dat er met de productie van zo'n uitgave een zekere tijd gemoeid is. Later in de jaren zeventig volgden ook Van Dale en de andere woordenboeken, waaronder Verschueren, dat het merkwaardig genoeg aaneenschreef: kamerbreedtapijt.

Kamerbreed antibioticum

Kamerbreed moet het als woord meteen erg goed hebben gedaan. Niet al te lang na de introductie kwam het ook voor in allerlei figuurlijke toepassingen. Toenmalig voetbaltrainer Barry Hughes, behept met een behoorlijk kale schedel, zong in 1981 samen met ‘de Kwaffeurs’ het carnavalslied ‘Ik wil op m'n kop een kamerbreed tapijt’, dat de zevende plaats van de hitparade bereikte - en Hughes de bijnaam ‘de entertrainer’ opleverde. Later dat jaar signaleerde een Onze Taal-lezer een reclame waarin Panasonic zijn tv's aanprees met: ‘Kamerbreed kijkplezier!’ Diezelfde lezer hoorde op de radio over een nieuw, opzienbarend medicijn, dat alle bacteriën zou kunnen doden; de verslaggever sprak van een ‘kamerbreed antibioticum’.

Illustratie: Jean-Mac van Tol

Frisheid

Intussen dook kamerbreed ook in de Tweede Kamer op. Een politicus zal hebben bedacht dat het aardig is om eens een keer niet te zeggen dat een motie ‘door de hele Kamer’ is aangenomen, maar dat die ‘kamerbreed’ is aangenomen. Dat heeft toen vast een leuke, althans verfrissende indruk gemaakt. Er gaat iets huiselijks van uit, van deze zegswijze, en ook iets relativerends: alle gewichtigheid van het regeren en besturen wordt luchtigjes teruggebracht tot dagelijkse proporties - alsof de problemen op het Binnenhof en die bij de woninginrichting uiteindelijk gewoon op hetzelfde neerkomen.

Maar kamerbreed zal zijn frisheid ook weer snel verloren hebben. Zoals gebruikelijk op het Binnenhof namen de politici de uitdrukking ongegeneerd van elkaar over - en zoals even gebruikelijk trokken ze er iedere keer weer een gezicht bij alsof ze zojuist een wel héél geslaagde greep hadden gedaan uit de ton met fonkelnieuwe metaforen. Ook nu, nu kamerbreed zo ongeveer het schoolvoorbeeld is van een cliché, zie je nog weleens een politicus glimmen van tevredenheid als hij weer eens juist voor deze formulering heeft gekozen. Hoe besmettelijk het woord is, blijkt ook uit de vele varianten die inmiddels bij bosjes te vinden zijn. Ambtenaren, onderwijspersoneel, organisatieadviseurs, gemeentepolitici, informatietechnologiedeskundigen, ze mogen allemaal graag heel gek spelen met dat kamerbreed. De Rotterdamse dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting is bepaald niet de enige dienst waar het gebruikelijk is om te spreken van maatregelen die ‘dienstbreed’ worden ingevoerd. De afdeling Den Haag van GroenLinks staat evenmin alleen als die de resultaten van een enquête ‘afdelingsbreed’ wil gaan bespreken. Projectbreed komt ook geregeld voor; bij ‘education company’ ISES kun je leren om ‘projectbreed’ softwarearchitectuur op te stellen - maar, zo wordt eraan toegevoegd, het kan ook ‘bedrijfsbreed’. Van dat laatste woord telt Google op internet ruim duizend vindplaatsen.

Hogeschoolbreed

Bij het kadaster wordt, meldt het jaarverslag, ‘directiebreed’ gewerkt aan de ontwikkeling van alle medewerkers. TNO-functionarissen wisselen, aldus weer een jaarverslag, ‘divisiebreed’ kennis uit. De coördinerend inspecteur Voortgezet Onderwijs is naar eigen zeggen bezig met een ‘inspectiebreed’ project. En op hogeschool INHOLLAND in Alkmaar kun je desgewenst ‘hogeschoolbreed’ studeren.

De voorbeelden lijken eindeloos. Deze zomer, toen besloten is dat twee gevangenen op één cel voortaan mag, vroeg Radio 1 Journaal-verslaggeefster Karin Alberts aan een gevangenisdirecteur wanneer de maatregel ‘Nederlandbreed’ wordt ingevoerd. Ook op Radio 1 pleitte GroenLinks-europarlementariër Theo Bouwman onlangs voor een ‘Europabreed’ fietsbeleid.

Je zou zeggen: het wachten is nu alleen nog op wereldbreed. Maar ook dat blijkt er al te zijn. Ruim vijftig treffers levert het als zoekterm op. ‘Wie gelooft die zal gered worden van de komende toorn van God die wereldbreed zal neerdalen in het laatste oordeel van God’, preekte ds. Erjan van der Linde twee jaar geleden in Almelo.