Onze Taal. Jaargang 72

[p. 141]

[Nummer 6]

[p. 144]

Van A-day tot zelfmoordstrijder
De Tweede Golfoorlog in honderd woorden

Ton den Boon - hoofdredacteur grote Van Dale

Sommigen voorspelden een korte ‘overbluffingsoorlog’, anderen waarschuwden voor een langdurige bloedige strijd in ‘Bagdadograd’, met grote verliezen voor de ‘coalition of the willing’. Nu de ‘oorlogsmist’ in Irak is opgetrokken, kan ook de talige balans worden opgemaakt. Welke woorden heeft de Tweede Golfoorlog opgeleverd? En zijn dat blijvertjes in onze taal?

In de drie weken die de tweede oorlog tegen Irak ongeveer duurde, werden in de media vele tientallen nieuwe of nog onbekende oorlogswoorden over ons uitgestort. Veel Engelse woorden, zoals shock and awe, Euroweenie en coalition of the willing, waarvoor de media door de beperkte duur van de oorlog nauwelijks Nederlandstalige equivalenten konden ontwikkelen. Maar toch ook nieuwe Nederlandse woorden, al dan niet gebaseerd op Engelstalige, zoals intelligente oorlog, grote gelijkmaker en alfabetdag. Of dergelijke taalvormen onze taal blijvend zullen verrijken, is dubieus. Het is nogal cynisch, maar waarschijnlijk is er een volgende oorlog nodig om te kunnen bepalen of deze woorden en uitdrukkingen gebruikelijk zijn geworden in het Nederlands. Met uitzondering misschien van shock and awe, dat in een paar weken tijd naast de oorspronkelijke militaire ook een metaforische betekenis in onze taal lijkt te hebben ontwikkeld.

Illustratie: Frank Dam

De oorlog heeft niet alleen níéuwe woorden opgeleverd. Sommige militaire woorden uit een vorige oorlog blijkt in de strijd tegen Irak nieuw leven ingeblazen door de journalistiek. Dat brengt ze weer een stapje verder in de Nederlandse woordenschat. Voorbeelden daarvan zijn bodybag-syndroom, bunker buster, asymmetrische oorlogvoering en eigen vuur. Ook blijken bestaande Nederlandse woorden in deze oorlog in de algemene taal opeens in een nieuwe betekenis te zijn gebruikt (bijvoorbeeld bruikbaar). Zo'n ontwikkeling is vaak onomkeerbaar en leidt uiteindelijk tot bijstelling of aanvulling van de woordenboekdefinitie.

En ten slotte zijn er natuurlijk gelegenheidsuitdrukkingen en -namen, zoals as van de wezels, Iraqi Freedom en Saddamgrad, die vaak voortspruiten uit de oorlogsretoriek van de strijdende partijen. Voor het woordenboek zijn die niet zo interessant - maar voor het geschiedenisboek des te meer.

A-day (Engels, verkort uit aerial day, letterlijk ‘luchtmachtdag’) dag waarop de luchtmacht van het coalitieleger (zie aldaar) begint met massale bombardementen op militaire doelen (in de oorlog tegen Irak: 21 maart 2003, 04.15 uur). In de Nederlandse media wel vertaald als A-dag.

alfabetdag (vertaling van het Engelse alphabet day) samenstelling met een letter die een afkorting is van een militair begrip en het woord dag (of day) ter aanduiding van een fase in de tweede oorlog tegen Irak. Voorbeelden: A-day (aerial day), G-day (ground (forces) day) en S-day (special forces day) - zie aldaar.

anticipatoire zelfverdediging zelfverdediging door middel van preventieve aanvallen op een mogelijke agressor; in de tweede oorlog tegen Irak ook bekend onder het Engelse woord pre-emptive self-defence.

as van de wezels (vertaling van het Engelse axis of weasels, waarin weasel niet alleen ‘(bange) wezel’ betekent, maar mogelijk ook ‘onderkruiper’) smalende naam waarmee Amerikanen landen aanduiden die geen politieke of militaire steun aan de Amerikaans-Britse aanval op Irak hebben gegeven. De uitdrukking is een toespeling op as van het kwaad, waarmee George W. Bush eind januari 2002 een aantal ‘schurkenstaten’ aanduidde, zoals Irak en Noord-Korea, die volgens hem het internationale terrorisme steunen of die anderszins een bedreiging vormen voor de wereldvrede en de Verenigde Staten.

asymmetrische oorlogvoering oorlogvoering waarbij vijandig militair optreden met ongelijke middelen wordt beantwoord, bijv. met guerrilla. De term dateert van vóór de tweede oorlog tegen Irak, maar werd in die oorlog populair.

[p. 145]

backfill (Engels) het overnemen van militaire (vredes)taken buiten het eigenlijke oorlogsgebied, m.n. door eenheden van NAVO-bondgenoten van de Amerikaans-Britse coalitie.

Bagdadograd (samentrekking van Bagdad en Stalingrad, waar in 1942-1943 een stadsoorlog werd uitgevochten die de geschiedenis in zou gaan als de Slag om Stalingrad, en die nog steeds geldt als het begin van het einde van het Duitse nazirijk. Volgens sommigen bestond de kans dat Bush zijn ‘Stalingrad’ in Bagdad zou vinden) voorstelling van de Iraakse hoofdstad als de plaats waar het aangevallen regime zich zou kunnen terugtrekken om vervolgens via straatgevechten de vijand grote verliezen toe te brengen en - via de psychologische uitwerking daarvan (zie bodybag-syndroom) - zo mogelijk te verslaan; ook: Saddamgrad en Stalingrad aan de Tigris.

Beslissende Strijd de Iraakse naam die aan de Tweede Golfoorlog is gegeven, de tegenhanger van Iraqi Freedom - zie aldaar.

beslissend geweld, beslissende slagkracht (vertaling van het Engelse decisive force) geweld dat, slagkracht die nodig is om een militair conflict snel te beslechten: ‘Nu het conflict er is, is het toepassen van beslissende slagkracht de enige manier om de duur ervan te beperken’ (toespraak Bush, 20-3-2003).

bliksembom zie flitsbom.

blue on blue (Engels) militair ongeval waarbij slachtoffers vallen door kogels of bommen van het eigen leger of van het leger van de bondgenoten, het ‘friendly fire’ - zie aldaar. De naam is afkomstig van ‘war games’, militaire oefeningen waarbij de blauwen (de eigen manschappen) tegen de roden (de vijandelijke manschappen) vechten. Het begrip dateert van ver voor de tweede oorlog tegen Irak en is in het Angelsaksische taalgebied blijkbaar zo ingeburgerd dat Geoffrey Regan het kon verwerken in de titel van zijn boek Blue on Blue. A History of Friendly Fire (1995).

bodybag-syndroom (vertaling van het Engelse bodybag syndrome, letterlijk ‘lijkzaksyndroom’) benaming voor het verschijnsel dat er in de Verenigde Staten minder draagvlak is voor een overzeese oorlog naarmate er meer Amerikaanse militairen sneuvelen (en in lijkzakken naar het thuisland vervoerd worden). In het Engels dateert het woord van ver voor de tweede oorlog tegen Irak; in november 2001 werd het bodybag-syndroom in de Wall Street Journal ‘onze grootste strategische zwakte’ genoemd.

bruikbaar gezegd van kleine kernwapens die tactisch ingezet kunnen worden; een bruikbaar kernwapen is bijvoorbeeld de ‘Robust Nuclear Earth Penetrator’. Zo'n ‘mininuke’ kan eerst door metersdikke lagen grond of beton dringen voordat de nucleaire lading explodeert, bijvoorbeeld in een bunker of een ondergrondse fabriek van chemische wapens. De toevoeging bruikbaar, dat in feite ‘tactisch bruikbaar’ betekent, wekt de indruk dat het gebruik van kleine kernwapens ‘salonfähig’ geworden is. In tegenstelling tot ‘grotere’ kernwapens, die tactisch onbruikbaar zijn en alleen een strategische functie als afschrikkingswapen hebben.

bunker buster (Engels) bom die door een metersdikke laag beton en/of grond kan dringen en pas explodeert na het binnendringen van het doel, bijv. een commandobunker of een ondergrondse chemische fabriek. Het woord dateert van voor de tweede oorlog tegen Irak; de bunker buster werd in de Eerste Golfoorlog in twee weken ontwikkeld en meteen ingezet in Irak. In de Afghanistanoorlog werd de bom ‘cavecracker’ (‘grottenkraker’) genoemd, omdat hij ook in de grottenoorlog handig bleek te zijn bij het uitschakelen van zo veel mogelijk vijanden. In de Nederlandstalige media wel vertaald als bunkerkraker, bunkerrammer en bunkerbom.

catastrofaal succes (vertaling van het Engelse catastrophic success) enorm (militair) succes: ‘Een catastrofaal succes is eigenlijk een verpletterende overwinning’ (Het Nieuwsblad, 31-3-2003).

chirurgisch (vertaling van het Engelse surgical) eufemistisch gezegd van zeer precieze en daardoor effectieve aanvallen of wapens: ‘De aanvallen waren beperkt, precies en chirurgisch’ (Algemeen Dagblad, 21-3-2003). De vaste verbinding chirurgische wapens is synoniem met precisiewapens.

coalitieleger westerse benaming voor het invasieleger - de Amerikanen spreken ook wel van ‘bevrijdingsleger’ - bestaande uit Amerikanen en Britten en een handvol Australiërs, die Irak aangevallen hebben. Het woord dateert van voor de tweede oorlog tegen Irak en werd bijvoorbeeld ook al gebruikt in de Eerste Golfoorlog.

coalition of the willing (Engels) benaming voor de circa 35 staten die - overigens niet op grond van verdragsverplichtingen - politieke steun verleenden aan de militaire coalitie tegen Irak, die bestaat uit de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Australië. In de Nederlandse media wel vertaald als coalitie van de bereidwilligen.

collateral damage (Engels) zie nevenschade.

Conventioneel Hiroshima militaire simulatie van de vernietiging van Hiroshima, niet door middel van kernwapens maar met conventionele bommen; het doel van zo'n Conventioneel Hiroshima is de vijand te demoraliseren.

dead-ender (Engels, letterlijk ‘doodloper’) typering van de Amerikaanse defensieminister Donald Rumsfeld voor een lid van de Iraakse ongeregelde eenheden, m.n. de fedajien (zie aldaar), die volgens hem blijkbaar ten dode waren opgeschreven. In de Nederlandse media wel vertaald als doodloper.

decapitation strike (Engels) zie onthoofdingsaanval.

digitaal slagveld slagveld waarop gevochten wordt door troepen die zijn uitgerust met digitale positioneringssystemen en met wapens die gebruikmaken van digitale geleiding e.d.

domme bom bom die na het afgooien niet meer bijgestuurd kan worden; het tegenovergestelde van slimme bom (zie aldaar); de term dateert uit de Eerste Golfoorlog.

e-bom zie elektromagnetische bom.

Foto: ANP

eigen vuur zie vriendelijk, vriendschappelijk vuur.

elektromagnetische bom anti-materieelbom die korte maar hevige elektromagnetische stoten afgeeft, waardoor alle elektronica van de vijand wordt uitgeschakeld; ook wel: bliksembom, flitsbom, magnetronbom, microgolfbom of e-bom.

embedded (Engels) hetzelfde als ingebed - zie aldaar.

Euroweenies (Engels) in oorlogszuchtige Amerikaanse kringen de benaming voor de ‘Europese lulletjes rozenwater’, die een terughoudende, minder agressieve opstelling innamen tegenover Irak en daarom geen militaire steun aan de Amerikaans-Britse coalitie wilden geven.

fedajien (van het Arabische fedājīn, letterlijk ‘strijders’) lid van de paramilitaire groep Fedājīn Saddam, bestaande uit vaak jonge, soms criminele Irakezen, getraind in guerrillatechnieken en liquidatie van politieke tegenstanders onder het eigen volk. Zie ook ongeregelde eenheden.

flitsbom elektromagnetische bom (zie aldaar), zo genoemd vanwege de sterke lichtflits die bij het ontploffen ervan zichtbaar is. Ook: bliksembom.

[p. 146]

fog of war (Engels) zie oorlogsmist

footprint (Engels, ‘voetafdruk’) in militair jargon de zichtbare sporen van een projectiel op en rond de plaats waar het terechtgekomen is.

friendly fire (Engels, ‘bevriend vuur’) zie vriendelijk, vriendschappelijk vuur.

G-day (Engels, verkort uit ground (forces) day, letterlijk ‘grond(troepen)dag’) dag waarop de grondoorlog begint (20 maart, circa 18.00 uur, trekken Britse en Amerikaanse grondtroepen Irak binnen). In de Nederlandse media wel vertaald als G-dag.

gedoemd regime (vertaling van het Engelse doomed regime) benaming voor het regime van Saddam Hoessein, voor het eerst gebruikt door George W. Bush in maart 2003.

gelegenheidsdoelwit niet vooraf gepland militair doelwit dat gekozen wordt omdat de kans op een succesvolle militaire actie groot lijkt. De term, die net als z'n Engelse equivalent target of opportunity dateert uit eerdere oorlogen, werd in de tweede oorlog tegen Irak gebruikt ter aanduiding van de openingsaanval met raketten op een locatie waar Saddam Hoessein zich volgens de inlichtingendiensten zou ophouden.

JDAM: satellietgestuurde precisiebom
Foto: Boeing

grote gelijkmaker militaire omstandigheid of tactiek die in een asymmetrische oorlogssituatie (zie asymmetrische oorlogvoering) de militaire ongelijkheid tussen twee partijen opheft; in de Tweede Golfoorlog werd m.n. een stadsoorlog als grote gelijkmaker beschouwd, aangezien de technologische voorsprong van de coalitietroepen niet veel voordeel zou opleveren bij huis-tot-huisgevechten - zie aldaar.

hard targeting (Engels) in een stadsoorlog het zich al dan niet met behulp van geweld een weg banen door moeilijk toegankelijke straten en stegen.

hit and hide, hit and run (Engels) militaire tactiek, ook wel guerrillatactiek, waarbij men zich na een aanval meteen terugtrekt in een schuilplaats. Ook wel: shoot and scoot.

huis-tot-huisgevechten gevechten in een stadsoorlog waarbij een invasieleger de stad van huis tot huis moet veroveren op de vijand.

huurlingen schimpnaam van het Iraakse bewind voor de Amerikaanse en Britse soldaten: ‘Irak zal overeind blijven en het zal geleid worden door Saddam Hoessein. Dit regime zal niet kapotgemaakt worden door huurlingen’ (Mohammed Saïd al-Sahaf, geciteerd in De Standaard, 8-4-2003). Andere Iraakse schimpnamen voor de Amerikaanse en Britse coalitietroepen zijn: indringers, kadavers, honden, zionisten en piraten.

ingebed, ingekapseld, ingekwartierd (vertaling van het Engelse embedded) gezegd van journalisten en cameraploegen die bij de troepen ingekwartierd (‘ingebed’) zijn en onder militaire protectie verslag (volgens velen: eenzijdig en door de militaire autoriteiten gemanipuleerd verslag) doen van de strijd. Zie ook unilateralen.

intelligente oorlog oorlog die gevoerd wordt met behulp van hightechwapens, waarmee schade aan burgerdoelen zou kunnen worden vermeden of geminimaliseerd.

Iraken nieuw, sinds de tweede oorlog tegen Irak incidenteel gebruikt meervoud voor de inwoners van Irak, de Irakezen dus.

Iraqi Freedom (Engels) het motto waaronder het Brits-Amerikaanse coalitieleger aan de Tweede Golfoorlog begonnen is; de tegenhanger van Beslissende Strijd - zie aldaar.

JDAM (Engelse afkorting van Joint Direct Attack Munition) satellietgestuurde precisiebom met als basis een traditionele bom uitgerust met een GPS-navigatiesysteem.

kill and feed (Engels) militaire strategie waarbij de militaire tegenstanders gedood worden, maar de burgerbevolking voedselhulp krijgt; bedoeld om draagvlak te creëren onder de burgerbevolking.

leadership target (Engels) militair doelwit dat gevormd wordt door een of meer kopstukken van het vijandige militaire regime. Zie ook onthoofdingsaanval.

live-oorlog oorlog waarvan het verloop min of meer live te volgen is via de massamedia.

magnetronbom elektromagnetische bom (zie aldaar), zo genoemd naar het bij ontploffing gegenereerde elektromagnetische veld dat alle elektronica in de omgeving ‘kookt’ en definitief ontregelt. Ook: microgolfbom.

man-made earthquake (Engels) door de mens veroorzaakte aardbeving, een benaming voor de uitwerking van de explosie van een MOAB - zie aldaar.

martelaarsactie, martelaarsoperatie zelfmoordaanval van een moslimsoldaat of -burger die gericht is tegen materieel en/of personeel van het Amerikaans-Britse aanvalsleger.

mensvriendelijke bom benaming voor een bom die vooral schade toebrengt aan materieel, zoals een elektromagnetische bom - zie aldaar.

microgolfbom zie magnetronbom.

militainment (Engels, samentrekking van military entertainment) als vorm van entertainment gepresenteerd nieuws over de oorlog.

MOAB (Engelse afkorting van Massive Ordnance Air Blast) zware satellietgestuurde bom van bijna 10.000 kilo die vlak boven de grond tot ontploffing wordt gebracht en een omvangrijk gebied totaal vernietigt. De afkorting MOAB wordt ook wel verklaard als ‘motherof all bombs’. Zie ook man-made earthquake.

moeder aller bommen (vertaling van het Engelse mother of all bombs) bijnaam van de MOAB (zie ook aldaar); de naam is een toespeling op de typering door Saddam Hoessein van de Eerste Golfoorlog, te weten ‘de moeder aller veldslagen’.

MOPP (Engelse afkorting van Mission Oriented Protective Posture) een uit vier niveaus bestaand alarmeringssysteem bij het gebruik van massavernietigingswapens: MOPP1 is het laagste alarmniveau, MOPP4 het hoogste.

MOUT (Engelse afkorting van Military Operations in Urban Territory) militaire benaming voor urban warfare oftewel ‘stadsoorlog’.

nevenschade (vertaling van het Engelse collateral damage) (onbedoelde) schade aan burgers en burgerdoelen bij een aanval op militaire doelwitten. De term dateert uit de Tweede Wereldoorlog; wordt in Nederland ook ‘collateral damage’ en - vooral in Vlaanderen - ‘randschade’ genoemd.

ongeregelde eenheden westerse benaming voor Iraakse milities en paramilitaire strijdkrachten, zoals de fedajien - zie aldaar.

onthoofdingsaanval (vertaling van het Engelse decapitation strike) aanval op kopstukken van het vijandelijke regime om dit te ontwrichten. Zie ook leadership target.

oorlog-om-oliethese veronderstelling dat het Amerikaans-Britse coalitieleger oorlog tegen Irak voert mede om de olievoorraden van dat land veilig te stellen voor het Westen.

oorlogsmist (vertaling van het Engelse fog of war) metafoor voor de vage kennis die men tijdens de oorlog heeft over de stand

[p. 147]

van zaken op het slagveld; ‘oorlogsmist’ belemmert de communicatie en maakt duidelijke verslaggeving onmogelijk. Het woord werd in de Eerste Golfoorlog door generaal Schwarzkopf geïntroduceerd in de algemene taal. Of beter gezegd: geherintroduceerd, want de beroemde Pruisische strateeg Von Clausewitz besprak het verschijnsel reeds in zijn Vom Kriege (1832).

open gevecht militair treffen tussen twee legers waarbij beide legers in beginsel vergelijkbare strijdmethoden en -middelen hanteren; in tegenstelling tot een asymmetrisch gevecht - zie asymmetrische oorlogvoering.

Operatie Schokgolf Amerikaans-Britse naam voor het beoogde begin van de oorlog tegen Irak, die volgens vooraf geraadpleegde deskundigen met excessief geweld zou plaatsvinden, zie ook shock and awe.

operationele pauze gevechtspauze oftewel opschorting van militaire acties, m.n. om te hergroeperen en te bevoorraden.

Oud Europa smalende benaming die de Amerikaanse defensieminister Donald Rumsfeld in januari 2003 gebruikte voor beschaafde delen van West-Europa, zoals Frankrijk en Duitsland, die - in tegenstelling tot sommige Zuid- en Oost-Europese landen - tegenstander waren van militaire acties tegen Irak omdat zij de wapeninspecteurs eerst de gelegenheid wilden geven hun werk te voltooien.

overbluffingsoorlog (vertaling van het Engelse overwhelming war) oorlog waarbij zo veel gewelddadige middelen worden ingezet dat de vijand totaal gedemoraliseerd raakt.

overwhelming force (Engels, ‘massale overmacht’) een overmacht die garant staat voor de overwinning; het begrip wordt vooral gebruikt ter aanduiding van de voorspelbare reactie van de Verenigde Staten op het eventuele gebruik van massavernietigingswapens door Irakezen.

overwhelming war (Engels) zie overbluffingsoorlog.

Powell-doctrine (genoemd naar de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell) militaire doctrine die inhoudt dat een oorlog onder relatief gunstige condities gewonnen kan worden als eerst een luchtoorlog met massale bombardementen plaatsvindt om het moreel van de vijandelijke troepen te breken, waarna de grondoorlog pas van start kan gaan. Staat in contrast met de Rumsfeld-doctrine - zie aldaar.

precisieaanval aanval met ‘slimme wapens’, zoals satellietgeleide kruisraketten en bommen, waarmee nevenschade (zie aldaar) geminimaliseerd wordt. Het woord dateert uit de jaren negentig.

pre-emptive self-defence (Engels) zie anticipatoire zelfverdediging.

preventieve oorlog oorlog tegen een land dat in een later stadium mogelijk als agressor zou kunnen gaan opereren.

randschade (vertaling van het Engelse collateral damage) nevenschade - zie aldaar.

regimewissel verandering van het bewind; het omverwerpen van het Iraakse bewind was - omdat dat vooral volgens de Verenigde Staten niet volledig meegewerkt heeft aan de eigen ontwapening - het hoofddoel van de Tweede Golfoorlog.

rollende start (vertaling van het Engelse rolling start) het beginnen van de oorlogshandelingen tijdens de troepenopbouw, waarbij nieuwe aanvalsgolven volgen zodra de gevechtscapaciteit is uitgebreid; het idee van de rollende start is afkomstig van de Amerikaanse defensieminister Donald Rumsfeld.

rolling war (Engels) oorlog waarbij luchtmacht en grondtroepen tegelijkertijd massaal worden ingezet.

Rumsfeld-doctrine (genoemd naar de Amerikaanse defensieminister Donald Rumsfeld) doctrine die behelst dat een snelle oorlog tegen Irak met verhoudingsgewijs weinig manschappen mogelijk is wanneer de grondoorlog tegelijk met de luchtoorlog van start gaat. Staat in contrast met de Powell-doctrine - zie aldaar.

Saddamgrad (samentrekking van Saddam (Hoessein) en Stalingrad) zie Bagdadograd.

sahafisme (genoemd naar de Iraakse informatieminister Mohammed Saïd al-Sahaf, die zich tijdens de Tweede Golfoorlog bij vriend en vijand onsterfelijk maakte door zijn bloemrijke oorlogsretoriek en zijn glasharde ontkenningen van Iraakse verliezen en Amerikaanse overwinningen, zelfs toen de bewijzen daarvan voor iedereen zichtbaar waren) het verkondigen van een aperte leugen met een zodanige zelfovertuiging dat de toehoorder of lezer wel gedwongen is zich af te vragen of de leugenaar zijn verstand verloren heeft of dat hij zelf gek geworden is.

De Iraakse informatieminister Mohammed Saïd al-Sahaf was zo stellig in zijn onmogelijke ontkenningen dat er een woord voor ontstond: sahafisme.
Foto: ANP

S-day (Engels, verkort uit special forces day, ‘speciale-eenhedendag’) dag waarop de special forces worden ingezet. In de Nederlandse media wel vertaald als S-dag.

search-and-destroy-operatie (Engels) militaire operatie waarbij het doelwit eerst via spionage wordt opgespoord en vervolgens gericht wordt vernietigd.

sensorbom bom die vanaf grote hoogte boven een tankcolonne wordt gedropt en vervolgens uiteenvalt in vier lasergestuurde antitankbommen die met parachutes afdalen en zelf hun doel opzoeken.

shock and awe (Engels, letterlijk ‘schokken en ontzag inboezemen’) massabombardement met als doel de vijand angst en ontzag in te boezemen, waardoor het moreel van zowel de troepen als de bevolking in één klap gebroken wordt. De term is afkomstig van de strategen Harlan K. Ullman en James P. Wade, die in 1996 het standaardwerk Shock and Awe. Achieving Rapid Dominance publiceerden. Zie ook Operatie Schokgolf.

shoot and scoot (Engels) zie hit and hide.

slimme bom (vertaling van het Engelse smart bomb) satellietgestuurde bom die zijn weg zoekt naar een vooraf ingesteld doel. ‘In feite is zo'n “slimme” bom niets meer dan een conventionele, “domme” bom meteen satellietgestuurd “jasje” eromheen’ (Het Nieuwsblad, 25-3-2003). Zie ook: domme bom.

softening up (Engels, letterlijk ‘zachtmaken’) (m.b.t. een vijandelijk gebied) plat-

[p. 148]

bombarderen, zodat oprukkende grondtroepen naar verwachting weinig tegenstand zullen ontmoeten: ‘De Amerikanen deinzen er niet voor terug om te spreken over preparing the battlefield of softening up the enemy. Voordat je dure bommen op de Republikeinse Garde gooit, moet je ze eerst marineren met domme tapijtbombardementen’ (Het Parool, 5-4-2003).

Stalingrad-scenario militair scenario waarbij de slag om Bagdad zich ontwikkelt tot een man-tegen-mangevecht in de straten van Bagdad, dat om die reden wel ‘Stalingrad aan de Tigris’, ‘Stalingrad in de woestijn’ of ‘Mesopotamisch Stalingrad’ wordt genoemd. Zie ook Bagdadograd.

tankcam (Engels) op een tank gemonteerde camera om beelden van militaire operaties via een satellietverbinding rechtstreeks door te zenden aan een televisiezender, zodat de gevechtshandelingen live kunnen worden gevolgd via de massamedia.

target of opportunity (Engels) zie gelegenheidsdoelwit.

t-bom (verkorting van thermobarische bom) bom die een enorme vuurhaard veroorzaakt, waardoor alle zuurstof (bijvoorbeeld uit een ondergrondse schuilplaats) wordt opgezogen en verbruikt.

unilateralen (vertaling van het Engelse unilaterals) Pentagon-benaming voor niet-ingebedde journalisten (in het Engels ook wel ‘non-embeds’ genoemd); de suggestie die het Pentagon met de naam unilateralen (letterlijk: ‘eenzijdigen’) wekt, is dat de niet-ingebedde journalisten eenzijdig verslag doen; in de kritische pers hebben niet-ingebedde media vanwege hun onafhankelijke, objectievere nieuwsgaring juist een beter imago dan de ingebedde journalisten, die afhankelijk zijn van en gecontroleerd worden door het coalitieleger.

verticaal inpakken (vertaling van het Engelse vertical envelopment) militaire manoeuvre waarbij men troepen door de lucht over de vijandelijke linies transporteert en vervolgens de vijand in de rug of van de flank aanvalt.

verzetsnest in de oorlogsretoriek van het coalitieleger de benaming vooreen Iraakse legereenheid of militie die verzet biedt tegen het Amerikaans-Britse ‘bevrijdingsleger’.

vriendelijk, vriendschappelijk vuur (vertaling van het Engelse friendly fire) het beschieten van eigen troepen, in het Nederlands ook ‘friendly fire’ en ‘eigen vuur’ genoemd. Zie ook blue on blue.

weapons of mass destruction (Engels; vaak afgekort als WMD's) massavernietigingswapens waarvan de Amerikanen aannamen dat Irak erover beschikte; ze vormden de directe aanleiding tot de oorlog.

zelfmoordstrijder iemand die een martelaarsactie onderneemt oftewel een zelfmoordaanval doet.

Met dank aan Instituut Clingendael.