Tamtam
Redactie Onze Taal
De talige kant van de oorlog
De afgelopen weken hebben ‘embedded’ journalisten ons kennis laten maken met ‘bunker busters’, ‘shock and awe’-campagnes en ‘magnetronbommen’. Net als iedere grote gebeurtenis ging ook de oorlog in Irak gepaaid met vele nieuwe termen. (Van Dale-hoofdredacteur Ton den Boon zal er in een van de komende nummers van Onze Taal een overzicht van geven.)
Bronnen: De Gelderlander, New York Post, Wichita Eagle, Sacramento Bee, Newsday, Taalbank.nl, The Guardian, Van Dale, NRC Handelsblad
In Irak zelf bleven de talige gevolgen van de oorlog niet beperkt tot wat nieuwe woorden; daar moesten alle zeilen bijgezet worden om de communicatie tussen Engelstalige soldaten en de plaatselijke bevolking enigszins soepel te laten verlopen. Maar weinig Irakezen spreken Engels en weinig militairen Arabisch - een taal die het Amerikaanse leger kwalificeert als ‘klasse 4’, oftewel het moeilijkst om te leren. Sommige militairen kregen weliswaar vlak voor het begin van operatie ‘Iraqi Freedom’ een spoedcursus Arabisch, maar de soldaten kwamen niet verder dan een handvol termen als dankuwel en handen omhoog. Daarom werd iedere soldaat uitgerust met een zogenoemde phraselator, een kleine computer die voorgeprogrammeerde Engelse zinnetjes (zoals ‘We zijn hier om u te helpen’ en ‘Draagt u een wapen?’) omzet in gesproken Arabisch, maar ook dat apparaat bood niet in alle gevallen soelaas. Een verslaggever van The Guardian beschreef een moeizaam gesprek waarin Amerikaanse soldaten denken dat twee Iraakse boeren een glas water vragen, terwijl de twee eigenlijk toestemming willen voor het graven van een irrigatiegreppel.
In de Verenigde Staten waren de gevolgen van de oorlog merkbaar tot op het menu. Enkele Amerikaanse restaurants besloten uit onvrede met de Franse anti-oorlogshouding de Franse frietjes en de ‘French toast’ (‘wentelteefjes’) te vervangen door ‘freedom fries’ en ‘freedom toast’. Niets nieuws onder de zon overigens, volgens taalcolumnist Ewoud Sanders in NRC Handelsblad: ‘Tijdens de Eerste Wereldoorlog [viel] in Engeland het Duitse leenwoord sauerkraut (“zuurkool”) in ongenade. In plaats daarvan stelde men liberty cabbage (“vrijheidskool”) voor.’
Juridisch jargon. De Britse Law Society heeft regels uitgevaardigd die het advocaten verbieden om juridisch jargon te gebruiken, tenzij meteen wordt uitgelegd wat het betekent. (BBC)
Engels jaarverslag. Vanaf volgend jaar verschijnen de jaarverslagen van Philips (‘Let's make things better’) alleen nog in het Engels. Door het jaarverslag niet meer in het Nederlands te vertalen, wordt de kans op fouten volgens de multinational ‘geminimaliseerd’. Volgens Peter Paul de Vries, directeur van de Vereniging van Effectenbezitters, is dit onzin: ‘Alsof Philips niet een Nederlandse advocaat kan betalen om het een en ander na te kijken.’ (de Volkskrant)
Spellingcontrole. Uit een onderzoek onder Amerikaanse studenten is gebleken dat zij bij het proeflezen van een tekst aanzienlijk minder fouten lieten zitten als ze géén spelling- en grammaticacontrole gebruikten. Hoe dat kan? Onder meer doordat de spellingcontrole een foute spelling toelaat als die overeenkomt met een woord dat in een andere omgeving wél goed is (in het Nederlands bijvoorbeeld het gebeurd). (Wired)
Tv-kijken heeft een negatieve invloed op de taalontwikkeling van kinderen. Dat beweert onderwijskundige dr. Rosemary Sage, die twintig jaar lang allerlei kinderen op de voet heeft gevolgd. Volgens Sage verwerken jongeren informatie steeds meer visueel in plaats van verbaal, en communiceren ze vaker met hun ouders via brommen en gebaren - in Groot-Brittannië ook wel de ‘daily grunt’, de dagelijkse grom, genoemd. (BBC, Daily Telegraph)
Exportbedrijven. Uit een door ABN AMRO en exportfederatie Fenedex gehouden onderzoek blijkt dat er bij 33% van de Nederlandse exportbedrijven geen Duits wordt gesproken, bij 43% geen Frans en bij 69% geen Spaans. Frank Hauwert, directeur van Fenedex: ‘Als je de cijfers goed bekijkt, dan slaat de schrik je om het hart. (...) Nederland exporteerde vorig jaar voor 60 miljard euro naar Duitsland, maar voor hoe lang nog?’ (Brabants Dagblad)
Nederlands in Duitsland. Nederlands begint zo populair te worden op de Duitse scholen in de grensstreek dat er een tekort is aan leraren en leerboeken. Sommige scholieren hopen dat Nederlands hun kans op een baan vergroot, anderen vinden het gewoon een makkelijke taal. (TC/Tubantia)
Europese patenten hoeven niet meer in elf talen gepubliceerd te worden. Men kan voortaan volstaan met het Engels, Duits of Frans, plus een korte samenvatting in alle Europese talen. Een Europees patent wordt daarmee de helft goedkoper. (Van Dale)
Gebarentaal. In Europa zijn er 44 verschillende gebarentalen, die de moedertaal zijn van in totaal 1,6 miljoen doven. Die grote verscheidenheid maakt het financieel onmogelijk ze allemaal als minderheidstalen te beschermen, en daarom vindt de Raad van Europa dat ze ‘geharmoniseerd’ moeten worden. (Yahoo!, Van Dale)
Schrijvende rechtenstudenten. De rechtenfaculteit van de Universiteit van Tilburg stuurt 47 van de 500 eerstejaarsstudenten op schrijfcursus. Volgens de onderwijscoördinator is het niveau van het taalonderwijs op het vwo in de afgelopen jaren gedaald. (Eindhovens Dagblad)
10 voor taal. Vlamingen winnen het televisiespelletje 10 voor taal vaker dan Nederlanders, maar toch weer minder vaak dan veelal wordt aangenomen: slechts in 58 procent van de gevallen. Dat maakte de Belgische VRT bekend bij het begin van de negentiende serie van het programma. (Van Dale)
Koppelingen naar de originele berichten staan op de internetpagina www.onze-taal.nl/tamtam; let wel: internetkoppelingen verouderen snel. Op onze website staat iedere dag vers taalnieuws.
Auteursrechtelijk beschermd