Onze Taal. Jaargang 70

[p. 119]

@: apenstaartje of at?

Ad Welschen - Bussum

In Nederland staat het @-teken in e-mailadressen al sinds een jaar of vijftien bekend als het ‘apenstaartje’. Waarom het zo genoemd wordt, is niet helemaal duidelijk. Misschien doet de slinger om de a denken aan de staart van een aap, ook al omdat de letter in die slinger de beginletter van het woord aap is.

Oorspronkelijk had deze beeldspraak wel iets grappigs, maar voor velen is apenstaartje inmiddels een wat oubollig cliché geworden. Waarschijnlijk daarom hoor je er steeds vaker het Engelstalige at voor in de plaats. Dit at is een verkorting van at the cost of (‘à raison van’) - de betekenis die het @-teken in het handelsverkeer in Angelsaksische gebieden al heel lang heeft. Het voorzetsel at heeft hier de betekenis van het Nederlandse tegen (uit ‘tegen de prijs van’). Nu het in e-mailadressen gebruikt wordt, kan het @-teken echter weer worden gelezen als het gewone Engelse at met de betekenis ‘op’, ‘te’ of ‘bij’.

Het wordt steeds gebruikelijker om een @-teken te lezen als at.

Hoewel het Engelse at zakelijker en korter is dan dat melige apenstaartje, klinkt het in een Nederlands adres niet zo natuurlijk. Zou het daarom niet wenselijk zijn een nieuwe aanduiding voor het @-teken te verzinnen? Helaas beschikken wij niet over een toepasselijk voorzetsel dat ook nog naar de a verwijst. Wat dan te gebruiken? Een zeer eenvoudige en ‘handzame’ Nederlandse lezing voor het @-teken zou mijns inziens kunnen luiden: per adres - een vertaling die min of meer equivalent is met at, en die door de a van adres ook naar de a in het @-teken verwijst. Of zijn er misschien betere alternatieven?

Afna, monkey, Affenschwanz

Het Nederlands is niet de enige taal die het @-teken een ‘apige’ naam heeft gegeven, zo blijkt uit een recent onderzoekje van de Amerikaans-Taiwanese taalkundige Karen Steffen Chung, waarover zij onlangs rapporteerde in het elektronische bulletin The Linguist Network. Het Duits bijvoorbeeld kent de Affenschwanz (naast Klammeraffe, Schweinekringel en Alphakringel), en in het Bulgaars (majmunka) en het Sloveens (afna) heet het ‘aapje’; het Kroatisch kiest quasi-internationaal voor het Engelse monkey. Het Roemeens kent, net als het Nederlands en het Duits, een equivalent voor apenstaartje, maar gebruikt daarnaast ook de fraaie en functionele Franse aanduiding a rond (‘ronde a’), fonetisch gelijk aan aronde (‘zwaluw’). Daarmee belanden we bij de categorie ‘andere diersoorten’, met daarin onder meer de Italiaanse en Indonesische benaming (‘slakje’), het Griekse ‘eendje’ en het Koreaanse ‘spiraaldiertje’. In het Deens gebruikt men ‘a met olifantenslurf’. Behalve naar dieren wordt er soms ook naar menselijke lichaamsdelen verwezen: naar ‘oortje’ in het Grieks en naar ‘navel’ (nombril) in het Frans.

Naast dergelijke beeldende termen zijn er ook meer zakelijk-functionele aanduidingen. Enerzijds letterlijke vertalingen voor de Angelsaksische benamingen at, commercial at en a commercial. Anderzijds aanduidingen die het uiterlijk omschrijven: ‘gekrulde a’ (Noors), ‘cirkel-a’ (Vietnamees) en ‘a in ronde cirkel’ (Mongools). Tussenvormen zijn dan de half beschrijvende, half beeldende varianten uit het Indonesisch (‘gekooide a’ of ‘ingeklampte a’), het Georgisch (‘a met staart’) en het Mandarijn (‘langgestaarte a’).