Onze Taal. Jaargang 70

[p. 9]

‘De invoering van de 36-jarige werkweek’
Taalkronkels die net niet in de krant kwamen

Han Verbakel - eindredacteur Eindhovens Dagblad

Taalfouten in de krant: soms een bron van ergernis, soms een reden tot vermaak. Veel mensen klagen over het grote aantal fouten, dat volgens sommigen zelfs toeneemt. Toch vormen ze slechts het topje van de ijsberg, want de eindredactie van een krant weet de meeste fouten te onderscheppen. Een inventarisatie van taalblunders die de krant net niet haalden.

Op de redactie van het Eindhovens Dagblad komen ze bij elke bespreking van ‘de krant van gisteren’ ter sprake: de d die een t had moeten zijn, de verkeerd gespelde naam, de onbegrijpelijke zinsconstructie. Fouten in de krant lijken niet uit te bannen. Gelukkig blijven de krant toch ook heel wat fouten bespaard. Die worden onderschept op de eindredactie, stilzwijgend verbeterd en vervolgens vergeten. Dat laatste geldt niet voor de onderstaande voorbeelden, die ik opmerkelijk genoeg vond om te bewaren.

Spel- en typefouten

Vroeger hadden we de correctieafdeling ter zetterij, maar die werd overbodig geacht na de intrede van de computer en tekstverwerkingsprogramma's. Een misvatting, zo bleek later. De ingebouwde spellingcontrole biedt de journalist namelijk niet altijd soelaas: sommige fouten ziet hij niet en goede constructies bestempelt hij als ‘fout’. Zo zal een spellingchecker door weer en wint niet afkeuren, omdat hij wint kent als de vervoeging van het werkwoord winnen. Ook maken journalisten niet altijd gebruik van de spellingcontrole. Enkele voorbeelden van spel- en typefouten:

-	Hoe je het went of keert (...)
-	In de loop van de volgende week worden er op het terrein nog struiken gepland.
-	Op 25 juni ontvangt zij haar bull.
-	‘Een hels karwij’, constateert zij.
-	Het rezervekampioenschap werd behaald door J. Thomassen en R. van de Broek.
-	Herfstukjes maken in kasteelpark Geldrop.

Een ander probleem dat het werken op de computer met zich meebrengt, is de zogenoemde schermblindheid: een auteur wil een formulering vervangen door een andere, maar hij vergeet daarbij een deel van de oude weg te halen. De laatste woorden van ‘“Ik kan geen nee zeggen, dat is mijn probleem”, beaamt Lueb eraan toe’ luidden oorspronkelijk waarschijnlijk ‘voegt Lueb eraan toe’; de journalist wil dit op de computer veranderen in ‘beaamt Lueb’, maar vergeet het staartje ‘eraan toe’ weg te halen. Maar een zin kan ook ontsporen door een foutieve samentrekking:

-	Op verzoek van verplegend personeel weigerde hij de EHBO-afdeling van het ziekenhuis te verlaten.
-	Hele lange vergaderdagen met vele liters koffie zijn door de heer Pril rondgebracht tijdens menige commissie- en raadsvergadering.
-	Na te hebben gewaarschuwd met het dienstpistool, bond de berover in en werd ingerekend.
-	Vermoedelijk als gevolg van een hartinfarct is gisteravond tegen half tien een auto op het stationsplein in Eindhoven tegen de gevel van het stationsgebouw gereden.
-	Thaise massage is bovendien strijdig met de woonbestemming en de klachten van de buurt.
-	Toen haar man overleed en hertrouwde, trok ze met haar tweede man naar Eindhoven.
-	In de slaapkamer van de vrouw was brand ontstaan door een kaars die te dicht bij haar matras stond en daardoor vlam vatte.

Sommige zinnen zijn dermate ontspoord dat ze zonder uitleg zelfs volslagen onbegrijpelijk zijn. Wat bijvoorbeeld hiervan te denken:

-	Vooral dagelijkse visuele situaties inspireerden hem deze verder te herhalen naar zijn eigen emoties.
-	Op de tekening bij aanvang van de bouw was de beginsituatie vijf meter op de kortste afstand.
-	Deze weg moet ruimte maken voor de aanleg van de viaducten onder de rotonde.

Dubbelop

Soms leidt schermblindheid tot dubbelopismen, zinnen waarin twee - of ook wel drie - keer hetzelfde wordt gezegd. Meestal gebeurt dit door het gebruik van verschillende woorden met soortgelijke betekenis, zoals aanvang/begin of tegemoetkomend/uit tegengestelde richting komend.

-	De aanvang van de officiële wedstrijden van het toernooi zijn gepland om elf uur te beginnen.

[p. 10]

-	... maar verleende geen voorrang aan een tegemoetkomende 21-jarige automobilist uit Eindhoven die uit tegengestelde richting kwam.
-	De concertmiddag wordt besloten met een slotconcert van Sub Umbra uit Meerveldhoven.
-	Eén ding kon de wethouder niet beloven en dat is dat hij niet de garantie kan geven dat iedereen een gegarandeerde plaats krijgt om te parkeren.

Nog merkwaardiger zijn de zinnen die geen dubbele, maar tegenstrijdige informatie bevatten:

-	Ook vond men dat het winkelend publiek droog moest lopen, en vooral de rolstoelgebruikers.
-	We hebben geconstateerd dat het centrum van de punaise niet in het midden ligt.
-	En nog is het eind van de bodemloze put van het Klooster niet in zicht.
-	Het kunstwerk krijgt voorlopig een vaste plaats in de hal van het gemeentehuis.

Malapropismen

Veel fouten zijn het gevolg van malapropismen, oftewel woord(groep)en die gebruikt worden in plaats van woord(groep)en die er qua vorm op lijken. Zo wordt een crèche een crash en een turbine een tribune.

-	‘Prinses Irene is een speeltuin, geen kindercrash’, aldus de beheerder.
-	Aan de krachtmeetings wordt deelgenomen door zowel mannen als vrouwen.
-	Toestellen, aangedreven met miniatuur straaltribunes (...)
-	Ze is op twee kunstacademisch aangenomen.
-	Een jubileumcomité heeft de handen uit de mouwen geslagen om met een feestprogramma te komen.
-	Het publiek zingt met volle borst.
-	Het 18e Concert Carnavalesk (...) kan als een van de aardigste in de analen worden bijgeschreven.
-	Een voorbijganger heeft donderdag een vrouw geanimeerd in Veldhoven die onwel was geworden tijdens het skaten.
-	... op weg naar de kerk regende het nog. Het weerhield de mensen niet om verstek te laten gaan. De kerk was propvol.

Nog erger dan een rectificatie: een rectificatie met fouten.

Hoezeer de redactie ook bereid is tot een knieval, het besef dat een rectificatie door veel meer mensen wordt gelezen dan de fout die eraan voorafging, geeft het mea culpa een wrange bijsmaak.

En ook de volgende zinnen zouden niet misstaan in de rubriek ‘Ruggespraak’ op de achterpagina van dit blad:

-	‘Nadat we het gevraagd hadden, mochten we van de meeste boeren en tuineigenaren wel een stukje afsnijden.’
-	Door de invoering van de 36-jarige werkweek voelen de leidsters zich ondergewaardeerd.
-	De inwendige mens kan bij diverse verkoopzaken terecht voor onder meer gebak, vis en snoepgoed.
-	De Nienoppen vormden het achtergrondkoor bij het solowerk van leadzanger Cees Peterse. Deze heeft in een andere samenstelling al eens in 1990 het Striepersgats Liedjesfestival gewonnen.
-	Elk team bestond uit zes personen. Daaronder moesten zich minimaal zes dames bevinden.
-	In Cultureel Centrum De Kei in Reusel wordt in het weekend van 30, 31 oktober en 1 november een poging gedaan om het wereldrecord motorrijden op wielen te verbeteren.

En wat als er toch een fout in de krant terechtkomt? Hoewel kranten tegenwoordig zo sportief zijn hun missers toe te geven, worden taalfouten vrijwel nooit gerectificeerd. Hoezeer de redactie ook bereid is tot een knieval, het besef dat de rectificatie door veel meer mensen wordt gelezen dan de fout die eraan voorafging, geeft het mea culpa een wrange bijsmaak. Maar het kan nog erger: een rectificatie met taalfouten, zoals blijkt uit de voorbeelden hiernaast.

Dit overzicht biedt een keuze. De complete lijst van Han Verbakel is te vinden op de website van Onze Taal
(www.onzetaal.nl/2001/01/verbakel.html).