Onze Taal. Jaargang 65

[p. 236]

Tamtam
taalberichtentaalberichtentaalberichtentaalberichten

Ook Limburg wil erkenning streektaal

Gedeputeerde Staten van (Nederlands) Limburg willen dat het Limburgs officieel wordt erkend als streektaal. Het provinciebestuur zal de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken vragen daartoe stappen te ondernemen bij de Europese Unie. Die mogelijkheid bestaat omdat volgend jaar het Europees Handvest voor Streektalen en Talen van Minderheden van kracht wordt. Eind vorig jaar is op deze manier ook het Nedersaksisch (gesproken in delen van Noord- en Oost-Nederland) gepromoveerd van dialect tot officiële streektaal.

Vanwaar ook dat Limburgse streven naar erkenning? Allereerst wil men een dam opwerpen tegen de vernederlandsing van het Limburgs. Er komen hoe langer hoe meer ‘Hollanders’ in Limburg wonen, en hoe langer hoe minder autochtone Limburgers voeden hun kinderen nog in het dialect op. Dat laatste heeft misschien wel te maken met de andere reden waarom Limburg zijn taal wil opwaarderen: het Limburgs heeft weinig prestige. Dr. P. Bakkes van de Limburgse dialectvereniging Veldeke: ‘In veel ogen is het Limburgs een afwijking van het standaard-Nederlands, synoniem voor alles wat katholiek, behoudend en achterlijk is. Met het Europees Handvest kunnen we tegenwicht bieden aan die beeldvorming.’

Dialectvereniging Veldeke heeft onderzocht hoe groot de kans is dat het Limburgs ook werkelijk als streektaal wordt erkend. De conclusie: het dialect voldoet aan de gestelde Europese criteria. Maar het ministerie is daar iets minder optimistisch over. Volgens de verantwoordelijke beleidsambtenaar Klijnsma zitten er aan zo'n erkenning nog heel wat ‘andere zaken’ vast. ‘Weliswaar opteert Limburg in eerste instantie voor een “lichtere” vorm van erkenning, die vooral een symbolische en psychologische betekenis heeft, maar in de praktijk vormt dat meestal een opstap naar volledige erkenning.’ En juist die tweede stap kan een probleem vormen. Want daaraan zitten allerlei gedetailleerde verplichtingen vast, op het gebied van onderwijs, openbaar bestuur, cultuur en media, De staatssecretaris zal de Limburgse aanvraag dan ook kritisch bekijken.

Bronnen: NRG Handelsblad, 28-6-1996; de Volkskrant, 28-6 en 15-7-1996; De Gooi- en Eemlander, 19-7-1996

Vlaams in het Groene Boekje?

Deze zomer is er in Vlaanderen, en dan vooral in de Vlaamse krant De Standaard, een discussie gevoerd over Vlaamse woorden in het Groene Boekje. Horen ze er wel in thuis? En zo ja, welke dan wel en welke niet?

Het is geen nieuwe kwestie. Vorig jaar ageerde professor P.C. Paardekooper er nog tegen dat het vorige Groene Boekje dialectwoorden als goesting bevat. Het Groene Boekje geeft de spelling van de standaardtaal, aldus Paardekooper, en niet die van dialecten. Daarom vond hij dat er in het nieuwe Groene Boekje geen Vlaams meer mocht worden opgenomen. Maar dat is wel gebeurd.

De nieuwe woordenlijst bevat woorden die, volgens de inleiding, ‘tot de standaardtaal in Vlaanderen behoren’. En dat heeft wederom pennen in beweging gebracht. Zo schreef taalredacteur Ludo Permentier in De Standaard dat de gebruiker hieruit niets anders kan afleiden dan dat bijvoorbeeld blink op een bavet smeren standaard-Nederlands is geworden.

In totaal staan er zo'n 1500 Vlaamse woorden in het nieuwe Groene Boekje. Ook de keuze daarvan leidde tot kritiek, E. Berode somde in De Standaard vijftig Vlaamse woorden op; de helft daarvan kwam wél voor in het Groene Boekje (onder meer fis, ‘bunzing’, autostrade, ‘autoweg’ en aarsdarm, ‘endeldarm’), de andere helft niet (o.a. frigo, ‘koelkast’, mazoet, ‘stookolie’ en droogkuis, ‘stomerij’). Berode: ‘Het is van tweeën één, zeggen sommigen. Ofwel doe je de vijftig bovenstaande (en veel andere) woorden allemaal in de ban om de doodsimpele reden dat het gewestelijke termen zijn, en die kun je beter niet gebruiken in de standaardtaal. Ofwel vind je dat de Vlamingen de Nederlandse standaardtaal kunnen verrijken met hun Vlaamse woorden, ook al zijn het dialectismen (tutter), gallicismen (labo) of purismen (bestemmeling).’ Maar er is volgens hem nog een derde mogelijkheid, die ook in de inleiding van het Groene Boekje wordt genoemd: ‘wetenschappelijk onderzoek naar de zogenaamde transitowoordenschat, d.w.z. de woorden die op weg zijn van dialect naar standaardtaal’. Zulk onderzoek heeft echter, en weer citeert Berode het Groene Boekje, ‘nog niet of nauwelijks plaatsgevonden’.

Bronnen: De Standaard, 28-6 en 4-7-1996

[p. 237]

Meldpunt taaldiscriminatie Friesland

Friessprekenden die zich vanwege hun taal gediscrimineerd voelen, kunnen sinds kort klagen bij het Meldpunt Taaldiskriminaasje in Leeuwarden. Het meldpunt is een initiatief van de Ried fan de Fryske Beweging, een instelling die zich inzet voor het behoud van de Friese taal.

Volgens voorzitter L. Westra moet personeel van banken, scholen, winkels en instellingen het Fries passief beheersen. Dat zou ook makkelijk moeten kunnen, want uit onderzoek van de Fryske Akademy blijkt dat 95% van de Friezen de taal verstaat. Maar er blijkt toch heel wat ergernis te zijn. Als voorbeeld noemt Westra de niet-Friestalige telefoniste van een school in Leeuwarden die hem vroeg: ‘Kunt u wel Nederlands?’ Westra: ‘Dat is toch een onbehoorlijke vraag. Natuurlijk kan ik Nederlands spreken, ik heb ook eindexamen gedaan!’ Westra zegt zonder problemen naar het Nederlands over te schakelen voor iemand die nog maar twee weken in Friesland is. ‘Maar niet als iemand hier al twee jaar woont.’

De klachten die bij het meldpunt binnenkomen, zullen ieder jaar worden doorgegeven aan diverse ombudsmannen en -vrouwen.

Bron: NRC Handelsblad, 12-6-1996

Uitgever Groene Boekje: ‘Brochure Van Dale misleidend’

De Sdu, die samen met Standaard Uitgeverij het nieuwe Groene Boekje heeft uitgebracht, is boos op Van Dale. In een persbericht noemt de Sdu de brochure die Van Dale gratis beschikbaar stelt aan kopers van de grote Van Dale-nieuwe spelling ‘misleidend en verwarrend’.

Hoe zat het ook alweer? De nieuwe spelling is neergelegd in drie naslagwerken: de officiële woordenlijst (het Groene Boekje, samengesteld in opdracht van de Nederlandse Taalunie), de Spellinggids (uitgegeven door Van Dale, Wolters en Het Spectrum) en de grote Van Dale. Deze drie uitgaven verschillen op een aantal punten van elkaar. Begin dit jaar is er daarom overleg geweest tussen de betrokken partijen. Als oplossing kwam dít uit de bus: de Taalunie beloofde een gratis inlegvelletje waarop ongeveer veertig fouten in het Groene Boekje worden gecorrigeerd en Van Dale zou met een brochure komen waarin behalve die correcties ook de verschillen tussen het Groene Boekje en Van Dale worden vermeld. Dit compromis werd door de buitenwacht nogal kritisch ontvangen (bijvoorbeeld in het meinummer van Onze Taal), maar nu de Van Dale-brochure er is, is er dus ook onenigheid tussen de partijen zelf.

De Sdu stoort zich eraan dat de brochure de nieuwe Van Dale-spellingregels geeft zonder te vermelden dat die afwijken van de officiële regels uit het Groene Boekje. Maar de Van Dale-gebruiker kan nu in de brochure toch gewoon nagaan hoe je een woord dat Van Dale afwijkend spelt, officieel moet schrijven? Is er dan wel een probleem? Ja, aldus de Sdu, want veel Nederlandse woorden staan noch in Van Dale noch in het Groene Boekje. Daarvoor moet de gebruiker zélf de regels toepassen. En met de Van Dale-regels in de hand komt de gebruiker dan op een spelling die afwijkt van de officiële, bij de overheid en binnen het onderwijs wettelijk verplichte spelling.

Bron: persbericht Sdu, 18-7-1996

China moderniseert woordenboek

Woorden als creditcard, Internet, karaoke en MTV worden in het dagelijks leven in China natuurlijk allang gebruikt, maar sinds kort zijn ze daar ook officieel ‘goedgekeurd’. Ze werden opgenomen in de eind juli verschenen nieuwe editie van het woordenboek van de moderne Chinese taal. Deze herziene versie - de eerste sinds het woordenboek in 1956 werd samengesteld - bevat zo'n zesduizend nieuwe woorden. Al die toevoegingen geven een mooi beeld van de veranderingen die het leven in China de laatste veertig jaar heeft ondergaan. Maar nóg veelzeggender in dit verband zijn de veranderingen in de omschrijvingen van al ‘bestaande’ woorden. Die wijzigingen komen vaak neer op het schrappen van communistische dogma's. Zo is het marxistische gedeelte in de uitleg van het woord religie weggelaten. In de editie van 1956 stond er in de beschrijving onder meer: ‘een sociaal verschijnsel (...) dat mensen de vechtlust ontneemt. In een klassenmaatschappij wordt het door de uitbuiters gebruikt als een verdovingsmiddel om de massa onder de duim te houden.’

Bron: NRC Handelsblad, 24-7-1996

Zo gezegd

‘Het behoud van de Nederlandse taal, dat een Nederlands-Vlaams belang is, dient mijns inziens vooral op pragmatische gronden te worden verdedigd. Het Nederlands is nu eenmaal de taal die wij het beste beheersen en waarin wij onze gedachten het meest precies, met alle nodige nuances en eventuele ironie, tot uitdrukking kunnen brengen.’

Dr. D.W. Fokkema, voorzitter van de stuurgroep van het prioriteitsprogramma ‘De Nederlandse Cultuur in Europese Context’ van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), in NRC Handelsblad, 15-6-1996