Onze Taal. Jaargang 65

[p. 33]

InZicht
Nico Groen & Erik Viskil

InZicht licht u in over nieuwe boeken, congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Vermelding in deze rubriek betekent niet dat de redactie ze aanbeveelt.
Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten!
Verschijningsdata en prijzen onder voorbehoud.

● Register Onze Taal voor pc

Hebt u een pc en zoekt u weleens iets op in het jaarlijks register van Onze Taal? Dan kunt u uw voordeel doen met een register van de jaargangen 1985-1995, dat samengesteld werd door een lid van het genootschap. Het register is opgemaakt in WP 5.1. U kunt deze diskette bestellen door f 5,- over te maken op postgiro 3976124 van J.J.T.C. Aarts in Maastricht, onder vermelding van ‘register 3,5’ of ‘register 5,25’ (afhankelijk van het gewenste disketteformaat). De gebruikers van girotel wordt verzocht hun adres te vermelden.

● Schrijven voor de film

Het Handboek scenarioschrijven van Patrick Cattrysse voorziet in een leemte: er is geen enkel ander Nederlandstalig boek dat een systematisch overzicht geeft van het proces van het schrijven van een scenario. Helemaal Nederlands is het boek niet: Cattrysse gaat uit van een Amerikaans scriptmodel, dat de lezer of cursist zich door oefening dient eigen te maken en waarop hij vervolgens naar eigen inzicht kan variëren. Cattrysse is sterk gekant tegen de vaak verkondigde opvatting dat iedereen die schrijven kan ook automatisch een goed scenario kan schrijven. Zijn boek is bedoeld voor beginnende scenaristen, maar heeft voldoende diepgang om ook gevorderde scriptschrijvers te boeien.

Het Handboek scenarioschrijven wordt uitgegeven door Garant en kost f 39,90.
ISBN 90 5350 446 X

● Retorische vragen

Retorische vragen zijn vragen die niet beantwoord hoeven te worden. Wie toch antwoordt, geeft te kennen niet veel begrepen te hebben van de vraag - en van de situatie waarin die naar voren is gebracht. In Vroeg ik jou wat? legt Pauline Slot uit wat retorische vragen precies zijn en wat ze zo interessant maakt. Ze doet dat aan de hand van opmerkelijke voorbeelden, die ze op een boeiende, amusante en soms ook hilarische manier van commentaar voorziet. Naar aanleiding van de reclameslogan Volkswagen. Wie anders? merkt ze op: ‘wil de autofabrikant dat tv-kijkers een lijst met concurrerende automerken opsturen?’

Vroeg ik jou wat? Retorische vragen in alledaags taalgebruik wordt uitgegeven door Contact en kost f 24,90.
ISBN 90 254 1422 2

● Columns

Onder de titel Mooi is anders bundelde Driek van Wissen zijn taalcolumns voor Radio Noord en het TROS-radioprogramma ‘Binnenlandse Zaken’. Van Wissen laat zich kennen als een taalpurist pur sang en een grappenmaker. Centraal in Mooi is anders staan ‘twijfelachtig taalgebruik’ (vreemde woorden, modieus taalgebruik) en woorden en uitdrukkingen die voor meer dan één uitleg vatbaar zijn (‘is een sigarenboer wel een boer?’).

Mooi is anders. Twijfelachtig taalgebruik en ander ongenoegen wordt uitgegeven door BZZTôH en kost f 19,50.
ISBN 90 5501 217 3

● Doventaal

Aan het heldere en omvangrijke Gebarenwoordenboek (1007 bladzijden) van Maurice Buyens (red.) werd 14 jaar lang gewerkt. Doel was een standaard te ontwikkelen ter vervanging van verschillende gebarendialecten. Het boek bevat een uitleg over de bewegingen die bij het maken van de gebaren gemaakt moeten worden, een handalfabet en een uitgebreid gebarenlexicon, waarin de gebaren door middel van tekeningen uitgebeeld worden. Wat opvalt is dat de gebaren niet altijd overeenkomen met de gebaren van niet-doven: bij aalmoes moet de hand niet alleen geopend voor de borst gehouden worden, maar ook schoksgewijs naar voren worden gebracht. Het boek is tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van de gebarencommissie van de Federatie van Vlaamse Dovenverenigingen.

Het Cebarenwoordenboek is verschenen bij Garant en kost f 115,-.
ISBN 90 5350 397 8

● Spelling

Nu het nieuwe Groene Boekje is verschenen, kan een ware vloedgolf van spellingpublikaties tegemoet worden gezien. Een van de eerste is De nieuwe spelling van het Nederlands van Felix van de Laar. Het boekje geeft de nieuwe regels en een overzicht van de belangrijkste gewijzigde woorden. Verder legt Van de Laar uit in welke gevallen er een trema op een woord wordt geschreven, waarom het nu toch bessensap is geworden, en hoe Engelse werkwoorden worden vervoegd. Overigens werd het boekje samengesteld voordat de definitieve uitwerking van de regels en de toepassing daarvan op de Woordenlijst bekend waren.

De nieuwe spelling van het Nederlands verscheen bij Kosmos-Z&K en kost f 17,90.
ISBN 90 215 2652 2

● Literatuurverslag schrijven

Schrijven in stappen is, in tegenstelling tot wat de titel wellicht suggereert, geen boek met algemene adviezen voor het schrijven van teksten, maar een op het schrijven van literatuurverslagen gerichte handleiding. Uitgaande van drie schrijfrondes (voorbereiden, schrijven en herschrijven) behandelen de auteurs, Esther Haag en Jeanne Dirven, in negen hoofdstukken de stappen die gezet moeten worden om tot een verzorgde tekst te komen. Van elke stap worden alle uit te voeren activiteiten gedetailleerd beschreven. Schrijven in stappen is vooral bedoeld voor studenten aan bedrijfskundige of sociaal-wetenschappelijk georiënteerde opleidingen en voor mensen die zich beroepshalve bezighouden met verslaglegging.

Schrijven in stappen. Handboek voor de verslaglegging van literatuuronderzoek wordt uitgegeven door Uitgeverij Lemma BV en kost f 32,95.
ISBN 90 5189 514 3

● Interpunctie

Over interpunctie verschijnen de laatste jaren steeds meer zelfstandige publikaties. Inmiddels zijn er de Leestekenwijzer, het dunne Prisma-deeltje Leestekens en hoofdletters, het boekje Leestekens, en zelfs een beschouwing over een afzonderlijk leesteken: De geschiedenis van de komma. Recentelijk verscheen er opnieuw een boekje op dit gebied: de Interpunctiewijzer van J.H.J. van de Pol. Behalve informatie over alle leestekens be-

[p. 34]

vat het voorbeelden uit kranten en tijdschriften, uitleg van grammaticale begrippen, plus een aantal oefeningen, wat het boek geschikt maakt voor gebruik in het onderwijs en voor ‘zelfstudie’.

De Interpunctiewijzer wordt uitgegeven door Van Walraven/Auctor en kost f 19,90.
ISBN 90 71844 80 3

● Creatief schrijven

Een uitstekende taalbeheersing en een grote uitdrukkingsvaardigheid zijn onontbeerlijk voor een goede tekst, maar voor een tekst die ook nog eens lekker leest, is meer nodig. Klinkklare taal biedt een scala aan middelen waarmee teksten kunnen worden verlevendigd en dus prettiger leesbaar kunnen worden gemaakt. Voorbeelden van dergelijke middelen zijn rijm, beeldspraak en stijlfiguren. De auteurs van Klinkklare taal, Henk Verheij en Engelien Kroodsma, behandelen deze middelen in relatie tot verschillende tekstsoorten, zoals gelegenheidsteksten, brieven, advertenties en kopteksten.

Klinkklare taal. Creatief taalgebruik wordt uitgegeven door Garant en kost f 19,-.
ISBN 90 5350 447 8

● Jongerentaal anno 2000

Voor de jongerentaal die in het jaar 2000 zal worden gesproken, heeft taalpublicist Wim Daniëls alvast een naam geclaimd: ‘Puubs 2000’. In een boekje met dezelfde titel beschrijft Daniëls de taal die rondom de millenniumwisseling door jongeren zal worden gesproken. Tevens geeft hij een alfabetische lijst van de woorden uit deze toekomsttaal die nu al bekend zijn, waaronder aanbonzen (zoenen), steuken (staand neuken), subtieltje (lomp persoon) en swingdent (kauwgum).

Puubs 2000. Jongerentaal in het jaar 2000 wordt uitgegeven door Van Holkema & Warendorf en kost f 9,90.
ISBN 90 269 6693 8

● Alles over taal

In Het verschijnsel taal. Een kennismaking staat taal in de breedste zin van het woord centraal. Het boek bestaat uit vier delen. In het eerste daarvan wordt de vraag beantwoord wat taal is. Het tweede deel gaat over taal als ‘bindmiddel tussen mensen’ en behandelt geografische, sociale en diachrone variatie. Het onderwerp van het derde deel is taal als aangeboren vermogen. In dit deel wordt onder meer ingegaan op het brein en de primaire taalverwerving. Deel vier behandelt de grammatica (morfologie, lexicon, fonologie en syntaxis), waarbij het Nederlands als voorbeeldtaal dient.

Het verschijnsel taal heeft een wetenschappelijke opzet, maar ook een toegankelijke presentatie, waardoor het niet alleen geschikt is voor talenstudenten, maar ook voor docenten in het voortgezet onderwijs en geïnteresseerde leken.

Het verschijnsel taal is geschreven door Peter M. Nieuwenhuijsen, die onder meer verbonden is aan de Rijksuniversiteit Groningen. Het boek wordt uitgegeven door Coutinho en kost f 44,50.
ISBN 90 6283 989 4

● Zeeuwse plaatsnamen

Twee jaar lang, van oktober 1993 tot oktober 1995, verschenen in de maandageditie van de Provinciale Zeeuwse Courant stukjes over de herkomst van Zeeuwse plaats- en waternamen, geschreven door L. van Driel en A. Steketee. De artikelen werden door de lezers zeer gewaardeerd en de roep om bundeling ervan nam dan ook allengs toe. Onder de titel Zeeuwse plaatsnamen. Van Aardenburg tot Zonnemaire zijn de artikelen nu uitgegeven door uitgeverij ADZ te Vlissingen. Behalve de (herziene en aangevulde) artikelen, die zijn ingedeeld naar de eilanden waarop de verschillende plaatsen liggen, bevat het boek illustraties, een beknopte literatuurlijst en een register.

Zeeuwse plaatsnamen. Van Aardenburg tot Zonnemaire kost f 39,95.
ISBN 90 72838 12 2

● Nieuwlands

Van juli 1993 tot juli 1995 speurden Frank Jansen en Hubert Roza naar nieuwe woorden. Ze vonden er ruim tweehonderd, die zij opnamen in hun boekje Nieuwlands. De jongste taalaanwinsten. Het gaat om woorden die niet in de twaalfde druk van de grote Van Dale zijn opgenomen. Behalve een betekenisomschrijving geven de auteurs telkens een citaat waarin het woord voorkomt, een bronvermelding en een ‘toekomstvoorspelling’. Een redelijke overlevingskans hebben bijvoorbeeld inbelpunt (‘openbare gelegenheid om contact te leggen met internet’), pitbullsmoking (‘denigrerend woord voor trainingspak’), en verwentrein (‘luxetrein voor zakenlieden’). Minder kans het te redden hebben bijvoorbeeld maio (‘majesteit in opleiding’), plankgast (‘hardrijdende automobilist’) en spookorkest (‘niet-bestaand orkest dat op een cd vermeld staat’).

Nieuwlands is verschenen bij De Arbeiderspers en kost f 19,90.
ISBN 90 295 2318 2

● Van Dale-spel

Spelenderwijs Nederlands leren. Dat is de bedoeling van het onlangs verschenen Groot Van Dale Spel der Nederlandse Taal. Deelnemers moeten op kaartjes afgedrukte vragen beantwoorden uit de categorieën ‘dictee’ en ‘woordkeus’. Wie dat het best doet, geluk heeft met het gooien van de dobbelsteen, en al doende als eerste met drie ‘woordenboekjes’ de eindstreep passeert, is de winnaar. Het spel (door de Stichting Speelgoed Nederland inmiddels uitgeroepen tot ‘Speelgoed van het jaar’) kan gespeeld worden met twee tot zes deelnemers en is geschikt voor spelers vanaf veertien jaar. Overigens wordt in het spel (nog) de spelling van 1954 gehanteerd.

Het Groot Van Dale Spel der Nederlandse Taal is geproduceerd door Jumbo en kost f 89,-.

● Normen in taal

Zaterdag 24 februari 1996 vindt de vijfde Leidse Letterendag plaats. Het thema is dit keer ‘taalnormen’. Er worden lezingen gehouden door prof. dr. Cor van Bree (over taalnormen en taalverandering), dr. Frank Jansen (over taaladviezen), dr. Ariane van Santen (normen in het lexicon), prof. dr. Piet van Sterkenburg (spellingnormen in het Groene Boekje) en dr. Marijke van der Wal (externe normen en de historische achtergrond daarvan).

Voor een folder met nadere informatie kan men zich schriftelijk wenden tot de Vakgroep Nederlands (Letterendag), postbus 9515, 2300 RA Leiden.