Onze Taal. Jaargang 62

InZicht
Nico Groen & Erik Viskil

InZicht wil u inlichten over nieuwe boeken, over congressen en lezingen in taalkundig Nederland. Voor een zo volledig mogelijk beeld hebben wij ook uw hulp nodig. Weet u iets waarvan u denkt dat het in deze rubriek thuishoort, laat het ons dan weten!

● Antwerps

Claire van Putten verzamelde voor het Antwerps Zakwoordenboek een duizendtal woorden en uitdrukkingen die representatief zijn voor het dialect van Antwerpen. Er staan woorden en zegswijzen in die bij veel Nederlanders bekend zijn en die worden gebruikt om het Antwerps te imiteren, zoals amaai (jeetje), beenhouwer (slager) en bolleke (halfrond glas op voet). Maar het bevat ook woorden waarvan maar weinig Nederlanders ooit gehoord zullen hebben. Wat bijvoorbeeld te denken van een beentje slagen (gaan dansen), ambetanterik (zeikerd) en tjoepentrekker (flesopener)?

Het Antwerps Zakwoordenboek wordt uitgegeven door Dedalus/Nijgh & Van Ditmar en kost f 14,90.
ISBN 90 388 5904 X

● Talisman

Twee jaar lang maakte Talisman taalpuzzeltjes voor de kinderpagina van het cultuurkatern van NRC Handelsblad. Daarna maakte hij ze voor volwassenen. In het boekje Talismania zijn de vijfentwintig puzzels uit het eerste jaar verzameld. Het betreft logofilia (vriendschappen tussen woorden), anagrammatika (de geheimen van het Nederlandse anagram), vocabularia (bijzondere woorden), extraproza (tekst die aan een specifieke vormeis moet voldoen) en literarissima (paarden, dames, spreekwoorden en vragen waarop het antwoord ‘zesenzestig’ is). Voor wie het nog niet begrepen had: Talisman is een neef van Battus, een verre vriend van Piet Grijs en de buurman van Maaike Helder.

Talismania wordt uitgegeven door Athenaeum - Polak & Van Gennep en kost f 25,-.
ISBN 90 214 8361 0

● Moeilijke woorden

Een populair onderdeel van het tv-programma ‘10 voor Taal’ is de finale, waarin de kennis van moeilijke woorden bij de deelnemers wordt getoetst. De makers van ‘10 voor Taal’, Jan Meulendijks en Bart Schuil, besloten dan ook tot het maken van een woordenboek waarin dergelijke moeilijke woorden zijn opgenomen. 10 voor Taal. Vreemd Nederlands bevat ongeveer 25.000 woorden, voorzien van een verklaring of synoniem. Het zijn woorden met een vreemde (niet-Nederlandse) herkomst of met een historische achtergrond, zoals kond en hoofs.

10 voor Taal. Vreemd Nederlands verschijnt bij Uitgeverij Tirion en kost f 39,50.
ISBN 90 5121 401 4

● Taalgeschiedenis

In Van oerklank tot moedertaal behandelt de historicus Gert Gritter de geschiedenis van het Nederlands. Hij doet dit door voorbeelden te geven van de ontwikkeling die woorden hebben doorgemaakt vanaf hun oerversie tot hun hedendaagse vorm. Zo beschrijft Gritter hoe het woord vis zich via de vormen fisk, visk en visch ontwikkelde tot het ons bekende woord vis. Verder beschrijft Gritter de invloed die onze taal heeft gehad buiten de grenzen van het eigen taalgebied.

Van oerklank tot moedertaal. Over de ontwikkeling van het Nederlands verschijnt bij Kosmos/Z & K en kost f 16,90.
ISBN 90 215 2119 9

● Taaladviezen

Bij de Sdu verscheen onlangs In goed Nederlands. Het is een taaladviesboek dat bestaat uit vijf delen. Het eerste deel gaat over spellingkwesties, het tweede bevat aanwijzingen voor het gebruik van leestekens, het derde biedt richtlijnen voor het schrijven van zakelijke teksten en het vierde is een inventarisatie van taal- en stijlfouten. Deel vijf is een alfabetische lijst van probleemgevallen.

In goed Nederlands is geschreven door J.H.J. van de Pol en kost f 19,90.
ISBN 90 12 06617 4

● Juridische terminologie

Het taalgebruik van juristen is voor leken vaak moeilijk te volgen. Niet alleen bevatten juridische teksten nogal eens lange en ingewikkelde zinnen, ook staan ze vaak bol van de vakterminologie. De Prisma van het recht is er niet voor juristen, maar vooral voor krantelezers, tv-kijkers en mensen die in hun opleiding regelmatig op juridische termen stuiten. Het boek bevat circa 3000 termen uit het privaatrecht, het publiekrecht en het internationale recht. De auteur, mr. Jet van Motman-Bras, heeft in haar uitleg geen advocatentaal gehanteerd.

De Prisma van het recht is verschenen bij Uitgeverij Het Spectrum en kost f 14,90.
ISBN 90 274 2713 5

● Vrouwenspreekwoorden

Een goede vrouw is zonder hoofd is een boekje met spreekwoorden en gezegden over vrouwen. Mineke Schipper, hoogleraar interculturele literatuurwetenschap aan de RU Leiden, verzamelde hiervoor honderden spreekwoorden die in de Europese gemeenschap worden gebruikt en die laten zien hoe in het verleden (vooral door mannen) werd gedacht over meisjes, echtgenotes, moeders en grootmoeders. De spreekwoor-

[p. 179]

den weerspiegelen volgens de auteur de vele manieren waarop is getracht de vrouwelijke vrijheidsdrang in te perken en onder controle te houden.

Een goede vrouw is zonder hoofd. Europese spreekwoorden en zegswijzen over vrouwen verschijnt bij AMBO en kost f 19,90.
ISBN 90 263 1258 X

● Taalobservaties

In Zeggen en schrijven, een korte verkenning door de ‘moderne’ taal geeft taalhobbyist P. Waelput opsommingen van en zijn persoonlijk commentaar bij wildgroei, vervlakking, kreten en andere taaleigenaardigheden in het hedendaags Nederlands.

Zeggen en schrijven is uitgegeven in eigen beheer, en is te bestellen bij de auteur via telefoonnummer 010-4731043. Prijs: f 12,50 inclusief porto, voor België 300 Bfr.
ISBN 90 900 4091 9

● Peuterwoordenboek

In Mijn eerste Prisma Woordenboek zijn 300 foto's opgenomen van veelvoorkomende voorwerpen en van de meest bekende dieren en planten. Onder elke foto is in duidelijke letters aangegeven wat er op de afbeelding is te zien. De afbeeldingen en woorden te zamen maken het boek tot een ‘woordenboek’ waarmee ouders hun kinderen kunnen leren praten en, eventueel, zelfs al een beetje kunnen leren schrijven. Het boek is geschikt voor kinderen in de leeftijd van 1 tot 6 jaar.

Mijn eerste Prisma Woordenboek is geschreven door Betty Root en Geoff Dann en wordt uitgegeven door Het Spectrum. Het kost f 19,90.
ISBN 90 274 3292 9

● Rouwadvertenties

In De laatste tekst geeft Karin Pullen, lerares Nederlands, adviezen voor het opstellen van rouwadvertenties. Haar beschrijving van de manieren waarop men in het verleden iemands overlijden openbaar maakte en hoe men dat tegenwoordig doet of zou moeten doen, geeft een aardig beeld van de veranderingen die zich hebben voltrokken in het omgaan met de dood. Het ‘persoonlijk afscheid’ komt de laatste tijd in de mode, evenals het In memoriam. Het merendeel van de teksten die Pullen citeert, draagt nog een religieus karakter.

De laatste tekst is verschenen bij uitgeverij Auctor en kost f 19,50.
ISBN 90 718 4462 5

● Nederlands van nu

In nummer 2, april 1993, bespreekt F. Debrabandere namen voor soorten laarzen; Marc de Coster geeft de herkomst van zappen, beschrijft ‘Nieuwspraak’ en bespreekt de nieuwe woorden die Koenen heeft opgenomen in de 29ste uitgave. Yvette Stoops analyseert de vormen waarmee Vlaamse kinderen hun ouders aanspreken: het noordelijke je/jij is sterk in opmars. Prof. Theissen beoordeelt afwijkingen van de standaardtaal in de Vlaamse pers. Verder: een lijst met recente publikaties over het Nederlands, boekbesprekingen, en antwoorden op enkele taalproblemen.