Onze Taal. Jaargang 62

[p. 6]

Hoor in vijf gedaanten

P.A. Buitenhuis - Apeldoorn

In Onze Taal 7/8 1992 ging de heer Robert S. Kirsner in op het gebruik van hoor, en hij maakte hierbij een onderscheid naar ‘goed-nieuws-’ en ‘slecht-nieuwszinnen’. Hij spreekt de verwachting uit dat hoor acceptabeler is in zinnen die goed nieuws bevatten dan in slecht-nieuwszinnen.

Aan twee groepen Nederlanders werden zinnen ter beoordeling voorgelegd, waarbij moest worden bepaald welke zinnen beter klonken: met of zonder hoor. Hier bleken de goed-nieuwszinnen inderdaad beter te scoren.

Naar mijn idee is er echter iets anders aan de hand. Het woord hoor brengt een zekere gevoelswaarde tot uitdrukking, waarbij de op hoor eindigende zin een antwoord is op een voorafgaande vraag of opmerking. Vooral dat wat voorafgaat, bepaalt het gebruik van hoor.

Ik heb de volgende vormen van hoor kunnen vaststellen:

-	corrigerend
-	terechtwijzend
-	geruststellend
-	spottend
-	afzwakkend

Corrigerend

Hier neem ik het voorbeeld dat door Kirsner zelf werd gegeven: ‘Stikstof is een gas hoor!’ Als losse zin is hier sprake van een bewering, waarin een woord als hoor geen enkele functie heeft.

Het volgende gesprek heeft echter plaats:

A: Mijn vrouw is heel handig. Ze maakt de mooiste jurken van een goedkoop lapje stikstof.

B: Stikstof is een gas hoor!

Zou het woord hoor hier niet worden toegevoegd, dan zou niet de correctie blijken op het voorafgaande, maar ontstaat het effect van een ‘zwevende zin’. A zou dan weer kunnen reageren met ‘Wat bedoel je?’

Terechtwijzend

Hierbij wordt niet direct een fout gemaakt die correctie behoeft.

Spreker A is wel op de hoogte van een feit, maar maakt een ongepaste opmerking, of toont weinig gevoel of tact:

A: Marie loopt nog steeds in het zwart. Ze blijft wel erg lang in de rouw.

B: Wim is pas een maand dood, hoor!

Geruststellend

A maakt zich ergens ongerust over, B probeert die onrust weg te nemen en geeft de zin een extra verzachtend effect door hoor toe te voegen.

A: Ik zie er wel tegen op naar de tandarts te gaan.

B: Je krijgt van hem wel een verdoving, hoor.

Tot deze categorie behoren ook de geruststellende veronderstelling (‘het zal vast wel gebeuren, hoor; het zal niet zo erg zijn, hoor’) en de combinatie ‘ja hoor/nee hoor’:

A: Kom je niet zo laat thuis?

B: Nee hoor.

A: Zul je goed opletten?

B: Ja hoor.

Spottend

Hier heb ik uitsluitend de combinatie ja hoor kunnen vaststellen. De eerste spreker maakt een opmerking, waarop de tweede niet serieus wil ingaan. In ieder geval wordt het beweerde sterk in twijfel getrokken.

A: Toen ik het restaurant binnenkwam, bogen de obers als knipmessen.

B: Já hoor.

Ja wordt hier meestal lang aangehouden, tegenover een kort hoor. Soms wordt deze zin nog aangevuld met ‘hij wel’, om het spottende extra te accentueren.

A: Ik kan twintig pilsjes drinken en dan nog zonder problemen naar huis rijden.

B: Já hoor, hij wel!

Afzwakkend

Door hoor toe te voegen, kan een antwoord worden afgezwakt of omgebogen. Er wordt ja gezegd maar nee bedoeld; een vooral door kinderen (maar soms ook door ouderen!) gebruikte taaltruc.

A: Kom je vanavond nu eens op tijd thuis?

B: Ja, hoor.

B is helemaal niet van plan om op tijd thuis te komen, maar weet dat nee een discussie oproept, en zegt dus via een omweg nee. De intonatie is duidelijk vlakker dan bij de andere ja-hoor-antwoorden.

Naast bovengenoemde vormen komt hoor ook in zinnen voor waarmee niet direct op een andere uiting wordt gereageerd. Vaak blijft een herleiding naar een van de vijf bovengenoemde groepen mogelijk. Een vraag hoeft niet altijd te worden uitgesproken. Men kan ook antwoorden op een niet-gestelde vraag of er kan een (soms zeer grote) pauze zijn tussen een vraag of opmerking en het antwoord:

A: Ik vind het vrij kil. Ik zal de verwarming eens even aanzetten. (anderhalf uur later)

B: Het wordt hier nu toch wel erg warm, hoor. (correctie)

Een voorbeeld van een niet-gestelde vraag doet zich voor als A heeft gekookt, het eten heeft opgediend en de partner verwachtingsvol aankijkt. B: Je hebt lekker gekookt, hoor. (geruststellend)

Naast de hier beschreven varianten komen nog andere hoor-vormen voor. Het was dan ook niet mijn bedoeling een compleet overzicht te geven, maar eerder een aanzet tot verdere discussie.