Onze Taal. Jaargang 59

Taalcuriosa
Meestvoud

Jules Welling - Best

Jac Fuchs uit Weesp wees me op een heel aardig curiosum, waarvoor hij geheel in de traditie van deze rubriek zelf een naam bedacht: het meestvoud. Wie dit curiosum wil waarderen, moet precieze betekenissen even uit het hoofd zetten. Zoals zo vaak in deze rubriek, is de normale logica slechts ballast!

Het Nederlands kent verschillende manieren om een meervoud te vormen, waarvan +en (plaats-plaatsen) en +s (kegel-kegels) de meest voorkomende zijn. Maar er zijn er nog veel meer, zoals +eren (kind-kinderen), +den (la-laden) en nog een hele rits die aan buitenlandse talen ontleend zijn, zoals -us+i (medicus-medici), +e (collega-collegae). Waar het nu om gaat, is de meervoudsvorming op zichzelf; daarin schuilt het geheim van Fuchs. Alle woorden, niet alleen zelfstandige naamwoorden, kunnen een meervoud hebben! En dan wordt het pas echt curieus, want nu zijn er stapels mogelijk. Het bijwoord dan heeft als meervoud dans, wat als meervoud dansen heeft: dan-dans-dansen. Ziedaar het meestvoud.

Fuchs geeft in zijn brief een hele reeks prachtige voorbeelden: men-mens-mensen; weg-wegen-wegens; deeg-degen-degens; opus-opera-opera's; schip-schepen-schepenen; teek-teken-tekens; waag-wagen-wagens; wees-wezen-wezens.

Hij stelt in zijn brief dat het wellicht mogelijk is nog grotere stapels te bouwen, en komt zelf met het voorbeeld van de letter w: w-wees-wezen-wezens. Maar het kan nog veel curieuzer. Het meervoud van werkman is werklui, en zo redenerend is de stapel man-lui-luis-luizen verdedigbaar.

Ik sluit niet uit dat er vijfvoudige meestvouden zijn!

Jubileum

Dit was de vijftigste aflevering van Taalcuriosa. Ik heb de gelegenheid te baat genomen het ‘dossier Taalcuriosa’ op orde te brengen om enig inzicht te krijgen in wat dat eerste stukje in Onze Taal van januari 1983 en de daaropvolgende afleveringen teweeg hebben gebracht. Dat was een heel karwei, want taalcuriosa zijn populair onder de lezers. Het ‘Bureau Taalcuriosa’ heeft sinds die eerste publikatie in Onze Taal - er waren toen al zes afleveringen verschenen in het Belgische literaire blad ‘Jang’ (1976-1981) en daarin zouden er nog drie volgen (1983-1984) - maar liefst 287 brieven ontvangen, die samen 410 bladzijden beslaan. Ik mocht brieven ontvangen uit Algerije, Ierland, Nieuw-Zeeland, Portugal, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika. Onze Taal blijkt goed gelezen te worden door Nederlanders in het buitenland, vooral door diplomaten.

Ik wil de gelegenheid benutten om al die briefschrijvers te bedanken die hebben gereageerd op of hebben bijgedragen aan vijftig afleveringen van deze rubriek. Met het aangedragen materiaal kan ik nog jaren voort. Ik wil begrip vragen voor het feit dat ik lang niet alle brieven heb kunnen beantwoorden. En door de beperkte omvang van de rubriek heb ik helaas talloze waardevolle suggesties en aanvullingen niet kunnen opnemen.