Onze Taal. Jaargang 58
(1989)– [tijdschrift] Onze Taal–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 178]
| |||||||||||
SpellinggidsenDe concurrentiestrijd tussen uitgeverijen over de opvolging van het Groene Boekje is de laatste maanden losgebarsten, en het einde is nog niet in zicht. Sinds het verschijnen van de officiële, niet meer herziene Woordenlijst, in 1954, zijn veel nieuwe woorden in onze woordenschat terechtgekomen. Een nieuw Groen Boekje laat, naar het zich laat aanzien, nog zeker enkele jaren op zich wachten, mede doordat de voorstellen tot spellingherziening nog beoordeeld en uitgewerkt moeten worden. De uitgeverijen hebben nu dat gat in de markt ondekt. In mei verscheen bij Wolters-Noordhoff de Spellinggids Eigentijds Nederlands, met zo'n 75.000 woorden in voorkeurspelling en toegelaten spelling. Het boek is mooi uitgevoerd, gebonden, telt 812 bladzijden, en kost f 34,50. ISBN: 9001.96807.4 In september kwam Het Spectrum met het Prisma handwoordenboek Spelling, waarin maar liefst 90.000 woorden zijn opgenomen. Zoals de Spellinggids bevat ook dit naslagwerk tevens afbreekpunten van alle woorden, vervoegingen van vreemde werkwoorden, en trappen van vergelijking. Het zogenaamde ‘Goede boekje’ van Het Spectrum is verschenen als pocket, telt ruim 900 bladzijden, en kost f 19,90. ISBN: 90274.2374.1 | |||||||||||
Lezingen over spellingTussen 10 oktober en 12 december kunt u aan de Rijksuniversiteit Leiden nog wekelijks een lezing bijwonen over spelling, in het kader van de cyclus ‘De Groene Spelling’. De voorstellen tot spellingwijziging van de Taalunie zijn voor de afdeling Moderne Taalkunde van de vakgroep Nederlands aanleiding geweest verschillende sprekers uit te nodigen om het thema spellingwijziging nader uit te diepen. De lezingen vormen elk een afgesloten geheel, en zijn vrij toegankelijk voor belangstellenden.
Programma:
| |||||||||||
Nederlands van nuHet mei/juni-nummer van Nederlands van nu, het tijdschrift van de Vereniging Algemeen Nederlands, besteedt aandacht aan de termen dame/meisje/meid en (opnieuw) aan geografische labels in woordenboeken. Verder onder andere de gebruikelijke taaltips, vragen van lezers over taal, en een bespreking van enkele (woordenboeken.
In het juli/augustusnummer beschrijft de lexicograaf F. Claes de herkomst van samengestelde woorden met ‘bloem’ en aanverwante begrippen. Van dezelfde auteur is een lezing opgenomen die werd gehouden bij de prijsuitreiking van de taalwedstrijd om de Simon Stevinpenning. Studenten hadden hiervoor ongeveer 830 originele Nederlandstalige alternatieven voor Engelse leenwoorden ingestuurd; zij traden daarmee in de voetsporen van de zestiende-eeuwse ingenieur die een reeks unieke goed-Nederlandse woorden aan onze taalschat toevoegde (o.a. scheikunde, omtrek, hoofdstuk en vierkant). Enkele bekroonde alternatieven waren: bengelbewaarder (baby-sitter), raphapje (fast food), nalippen (play back), knispervlokken (corn-flakes), breinkaper (headhunter), stadskim (skyline), tijdslimiet (deadline), kamerfiets (hometrainer) en rimpelstrijk (face-lift).
De discussie over ‘acceptabel Nederlands’ in plaats van ‘standaard-Nederlands’ als doel van het moedertaalonderwijs, loopt hoog op in de rubriek ‘Ter discussie’. De redactie ontving enkel negatieve reacties op een artikel waarin, volgens de briefschrijvers ‘wordt gecapituleerd’ voor het niet (kunnen) onderwijzen van correct Nederlands. | |||||||||||
TaalwijzerBegin september verscheen een uniek naslagwerk voor een ieder die taalverzorging belangrijk vindt: Taalwijzer van Paul Cockx. Het is een alfabetisch naslagwerk dat antwoord geeft op talrijke praktische taalproblemen, speciaal met betrekking tot taalkwesties die in Vlaanderen aan de orde van de dag zijn. Maar ook voor Nederlanders is het boek uniek: bij meer dan 3000 trefwoorden geeft het boek gemiddeld drie voorbeeldzinnen met vindplaats, die nagenoeg alle ontleend zijn aan Nederlandse dag- en weekbladen (de Volkskrant, NRC Handelsblad, Vrij Nederland, Elsevier). Dat levert bijna 10.000 voorbeelden op van correct gebruik van woorden die vaak problemen blijken te geven. De auteur van Taalwijzer kan dat weten: naast zijn docentschap is hij al meer dan tien jaar taaladviseur bij de Raad voor Taaladvies in Brussel. Sinds 1976 verstrekte die raad meer dan 20.000 taaladviezen, waarvan een deel gebruikt is voor het boek. De vindplaatsen van de voorbeelden geven aan hoe sterk Cockx zich in zijn adviezen richt op de Noordnederlandse norm voor goed taalgebruik. Een algemeen Zuidnederlands taalgebruik bestaat niet, en de ontwikkeling van een dergelijke variant is uit taalpolitiek oogpunt, vooral in een verenigd Europa, zeer ongewenst, aldus de auteur.
Dankzij de toelichting en de vele citaten is Taalwijzer ook een aardig leesboek; allereerst geeft het echter een nuttige aanvulling op woordenboeken en grammatica's. De in linnen gebonden Taalwijzer is uitgegeven door het Davidsfonds in Leuven, is bijna 500 bladzijden dik, en kost f 54,50. ISBN: 90.6152.539X | |||||||||||
[pagina 179]
| |||||||||||
DebatterenOp vrijdag 6 oktober jl. vond in Den Haag de officiële oprichtingsbijeenkomst plaats van de Stichting Holland Debate. De stichting is een initiatief van (oud-)studenten dat is ontstaan door het gebrek aan aandacht voor spreekvaardigheid in het Nederlandse onderwijs. Doel is ‘het bevorderen van de kunst van het debatteren in de ruimste zin des woords’. De stichting zal debattoernooien organiseren, cursussen opzetten voor spreken in het openbaar, debatteren stimuleren in het onderwijs, adviezen geven over debatteren en demonstratiedebatten houden. Informatie is te verkrijgen bij de Stichting Holland Debate, postbus 11208, 2301 EE Leiden. | |||||||||||
Nederlands-RussischOp dinsdag 1 augustus jl. werd het eerste exemplaar van het Nederlands-Russisch woordenboek aangeboden aan de ambassadeur van de USSR in Nederland. Aan het woordenboek is twintig jaar gewerkt door prof. Van den Baar en een grote redactie. In geen ander land buiten het Oostblok is zo'n omvangrijk woordenboek naar het Russisch samengesteld. De 65.000 trefwoorden vinden hun Russisch equivalent in 175.000 vertalingen. Achter in het boek is een uitgebreid grammaticaal compendium van het Russisch opgenomen. Uniek is de markering van tien verschillende stijlniveaus die aan vele van de Russische vertalingen zijn toegevoegd. Kluwer geeft het woordenboek van 1750 bladzijden uit voor f 195,-. | |||||||||||
Vraagbaak van A tot ZOnder de titel Taal en tekst van A tot Z verscheen bij uitgeverij Thieme een ongewone handleiding voor schrijvers. Anders dan in de meeste schrijfwijzers, wordt in de boek noch een methode besproken voor het schrijven van teksten, noch een thematische behandeling gegeven van de problemen waarmee een schrijver tijdens het schrijfproces te maken kan krijgen. In plaats daarvan wordt een grote hoeveelheid taalkwesties aan de hand van trefwoorden besproken. Wie iets over een bepaalde taalkwestie wil weten, zoekt die kwestie onder een van de trefwoorden op in de alfabetisch geordende lijst. Met Taal en tekst van A tot Z kan op veel praktische vragen snel en gemakkelijk een antwoord worden gegeven. Iemand die bijvoorbeeld wil weten welke woorden hij aaneen moet schrijven, kan onder het lemma ‘aaneenschrijven’ richtlijnen daarvoor vinden. Wie twijfelt over het juiste gebruik van correctietekens, zoekt het woord ‘correctietekens’ op. Ook een schrijver die niet zeker weet of een bepaald woord als barbarisme te boek staat, vindt het antwoord door het woord in de lijst op te zoeken. Het aardige van het boek is dat er zoveel verschillende onderwerpen aan bod komen. Er wordt niet alleen ingegaan op slepende taalkwesties, maar ook op onderwerpen die over het algemeen minder in de belangstelling staan, zoals stijlfiguren, lettertypen, staande uitdrukkingen en tante Betjes. Een minpuntje is dat problematische gevallen slechts sporadisch van meer dan één kant worden belicht. Zo wordt onder het lemma ‘accent’ maar een van de gangbare manieren besproken waarmee aan een lettergreep nadruksaccent kan worden gegeven en wordt onder ‘brief’ maar één voorbeeld getoond van een indelingsmodel. Taal en tekst van A tot Z. Praktische handleiding voor schriftelijk taalgebruik is geschreven door P.J. van der Horst, telt 168 pagina's en kost f 34,50. | |||||||||||
HerinneringenVorig jaar vierde C.F.P. Stutterheim, emeritus hoogleraar Nederlandse taalkunde aan de Rijksuniversiteit Leiden, zijn vijfentachtigste verjaardag. Ter gelegenheid daarvan verscheen het werkje Herinneringen van een oude taalonderzoeker, waarin Stutterheim terugkijkt op zijn jeugd, zijn studentenjaren en vooral zijn carrière als neerlandicus. Hij gaat daarbij in op zijn belangrijkste publikaties, waarvan hij er een paar zeer kort samenvat, en op de overwegingen die hebben geleid tot de wetenschappelijke beslissingen die hij heeft genomen. Naast deze mini-autobiografie bevat het werkje ook een bibliografie van alle boeken en artikelen die Stutterheim tussen 1930 en 1988 heeft gepubliceerd; deze lijst telt ongeveer 300 titels. Herinneringen van een oude taalonderzoeker is uitgegeven door H. Heestermans en J. Noordergraaf en kan worden besteld door f 15,00 over te maken op postgirorekening 38122281 t.n.v. J. Noordergraaf, Alphen aan den Rijn, onder vermelding van ‘Herinneringen’. | |||||||||||
VoorzettenIn de reeks Voorzetten van de Nederlandse Taalunie verscheen onlangs deel 21: Een normatief-pedagogische grammatica voor het Nederlands. L. Beheydt en F. Jansen doen hierin verslag van hun onderzoek naar de haalbaarheid en de wenselijkheid van een normatief-pedagogische grammatica voor anderstaligen en voor Nederlandstaligen. Dit onderzoek is min of meer geïnitieerd door de Taalunie, die in haar oprichtingsverdrag stelt dat de verdragsluitende partijen besluiten tot het ‘gemeenschappelijk bepalen van de officiële spelling en spraakkunst van de Nederlandse taal’. Praktisch gezien houdt dit in dat in de behoefte aan een normatieve grammatica moet worden voorzien. Wie mocht denken dat dit probleem met de publikatie van de ANS (in 1984) is opgelost, heeft het mis. De ANS geldt als een descriptieve en niet als een normatieve grammatica, en is daarnaast niet opgezet vanuit de bepalingen van het Taalunieverdrag.
De auteurs van aflevering 21 van Voorzetten gaan in op een aantal zaken waarmee bij de totstandkoming van een grammatica rekening dient te worden gehouden. Beheydt concentreert zich daarbij vooral op de vragen die een allochtone gebruiker van een normatieve grammatica zal stellen, terwijl Jansen zich richt op de behoeften van de professionele autochtone gebruiker. Beiden zijn het erover eens dat de verschijning van de ANS in elk geval niet zonder nut is geweest, daar het boek als een bruikbaar uitgangspunt kan dienen bij de ontwikkeling van een normatieve grammatica. Voorzetten nummer 21 is, zoals alle tot nu toe verschenen Voorzetten, te koop bij de Stichting Bibliographia Neerlandica, Postbus 90407, 2509 LK Den Haag. | |||||||||||
Atlas Europese talenZeer aantrekkelijk is de hernieuwd uitgegeven Atlas van de Europese talen, die afgelopen voorjaar verscheen. Het boek kan het best worden omschreven als een rijk geïllustreerde geschiedenis van de ontwikkeling van de Europese talen. Het bevat tal van kaarten (140 in totaal), waarmee in beeld wordt ge- | |||||||||||
[pagina 180]
| |||||||||||
bracht welke talen op welke plaatsen werden of worden gesproken en hoe ze zich in de loop van de geschiedenis hebben verspreid. Behalve de kaarten draagt ook een groot aantal foto's, die vaak op verhelderende wijze de tekst ondersteunen, bij tot de verlevendiging van het boek.
De Atlas begint met een overzicht van de bestaande taalfamilies en hun inmiddels ‘overleden voorouders’. Daarna wordt in elk hoofdstuk de geschiedenis van een groep verwante talen behandeld. Elke taal van de groep wordt afzonderlijk besproken, maar er is ook aandacht voor de verbanden tussen de talen en de wijze waarop ze elkaar beïnvloed hebben. Er komen daardoor heel wat etymologische kwesties aan de orde: het boek telt ruim duizend voorbeelden van woorden die in meer talen voorkomen of sterke verwantschap vertonen. Er is een apart register waarin deze woorden kunnen worden opgezocht. De Atlas besluit met een reeks kaarten van de landen van Europa, waarin per land wordt aangegeven welke talen er worden gesproken. De auteurs maken met hun boek duidelijk waarom de taalkaarten van de Europese landen er in de meeste gevallen als lappendekens uitzien. Een ingewikkelde kwestie, die zij op een heldere en prettig leesbare manier inzichtelijk weten te maken. De Atlas van de Europese talen is, onder redactie van Victor Stevenson, verschenen bij Uitgeverij Het Spectrum en kost f 29,90. |
|