Onze Taal. Jaargang 57

Wat een mensen!
F.P. Tros - Wons

Mensen uit het Congres (Congresleden); kerkelijke mensen (prelaten, kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders); ingeschreven mensen (ingeschrevenen); mensen met aids (aidslijders, aidspatiënten); externe mensen (buitenstaanders). Ik heb de laatste maanden dit soort ‘mensen’ verzameld. Op grond daarvan zie ik drie oorzaken voor het overtollig gebruik van ‘mensen’ in plaats van een concretere aanduiding van een persoon of een groep van personen.

[p. 159]

Eén: discriminatie-angst

Samenstellingen (bootmensen = bootvluchtelingen) en groepen (criminele mensen = criminelen): het gebruik van ‘mensen’ met een eufemistische functie. De duidelijke aanduiding van de bedoelde mensen zou immers als discriminerend kunnen worden opgevat. Wie ‘Marokkaan’ zegt, kan worden verdacht (of zichzelf verdenken) van het benoemen van die ‘typisch ongewenste vreemdeling uit Marokko’. Het woord aidspatiënt, en zeker aidslijder, kan maar al te gemakkelijk worden geassocieerd met termen als (vuile) tyfuslijer en (gore) kolerelijer.

Twee: democratiseringsdrang

Moet in de vorige categorie iets verbloemd worden, in deze tweede groep gaat het er mogelijk om de betrokkenen een toontje lager te laten zingen: ‘Wat denken ze wel, ze moeten niet denken dat ze meer zijn!’ Regeringsmensen (leden van de regering), beursmensen (beurshandelaren), ze zitten allemaal veel te hoog te paard. Vandaar dan ook waarschijnlijk: mensen te paard (ruiters, paardrijders). Naast de behoefte hooggeplaatsten een treetje lager te zetten, kunnen de mensen-gebruikers in deze categorie bang zijn dat hun taal niet voldoende democratisch is.

Drie: het Story/Privé-gevoel

Deze derde groep huisvest de meer algemeen-menselijke mensen; ze zijn niet bepaald hoog of laag, ze zijn eigenlijk als iedereen, ze zijn net als wij: overleden mensen (overledenen), ingeschreven mensen (ingeschrevenen), veiligheidsmensen (veiligheidspersoneel), mensen die de Friese taal niet machtig zijn (niet-Friessprekenden).

Wel moet bij deze categorie opgemerkt worden dat ze in zoverre op de eerste categorie lijkt, dat onaangename woorden als personeel, arbeiders, uitkeringsgerechtigden of - erger nog - uitkeringstrekkers worden vermeden: veiligheidsmensen, mensen bij Fokker, mensen met een uitkering.

Wat de drie categorieën verbindt, is de weerzin om te onderscheiden (discrimineren). Juist waar het erom gaat een of meer personen in een bepaalde hoedanigheid aan te duiden, schrikt men daarvoor terug, beducht als men is om te zondigen tegen het heilige principe van ‘de gelijkheid van alle mensjes’. Het is natuurlijk gewoon wolligheid.