Onze Taal. Jaargang 57

Belubberd
Rob Lefeyke - Groningen

Het is alweer enige jaren geleden dat een bekende Nederlander openlijk werd beticht van lubberiaans taalgebruik - door het toenmalige kamerlid Marcel van Dam, om precies te zijn. En hoewel de reacties uiteenliepen van enthousiast instemmende commentaren tot luidkeels boegeroep, bleek men unaniem van mening: hier was sprake van taalvernieuwing. In het politieke jargon werd deze uitdrukking synoniem met een wollige, opzettelijk versluierende manier van spreken. Ondanks deze veelbelovende start bleek deze vondst geen lang leven beschoren, geraakte zij reeds spoedig in vergetelheid. Tijd dus om de balans op te maken.

Wie lubberiaans hoopt aan te treffen in Van Dale, zal worden teleurgesteld: het staat er (nog?) niet in. Wat er wèl in staat, is het begrip lubberig. Lubberig wil zeggen ‘niet glad, niet effen, met bobbels of plooien: dat kleed ligt lubberig; die japon zit lubberig, niet glad, met plooien; - door de vochtigheid worden die landkaarten lubberig’.

Wat is hier aan de hand? Had Marcel van Dam zich misschien vergist en - dankzij een in politieke kringen zeldzaam moment van poëtische bevlogenheid (waar zijn de tijden van Van Agt!) - in zijn kielzog iedereen, de doorgaans kritische pers incluis, faliekant op het verkeerde been gezet? Of - en ook dat lijkt pijnlijk - werd Van Dams roemruchte uitspraak door iedereen, inclusief dezelfde doorgaans kritische pers, eenvoudigweg misverstaan?

Keren wij terug naar het woord lubberiaans. Letterlijk moet dit iets inhouden in de trant van als van (een) lubber(s). En zie, plots biedt Van Dale wèl uitkomst. Een lubber (meervoud: lubbers) is ‘hij die lubt, castreerder; - lubbert’. En lubben (lubde, heeft gelubd) wil zeggen ‘1. ontmannen, snijden, castreren: een paard lubben; - 2. de ingewanden van een vis wegnemen; - 3. strikken, vangen, in figuurlijke opvatting’.

Het siert Van Dam dat hij de misverstanden rond zijn opmerking nooit uit de wereld heeft geholpen, hoewel...? Je zult toch geregeerd worden door een kabinet-Lubbers dat zijn karwei wil afmaken.

P.S. Wie zei ook alweer dat hij zich belubberd voelde?

Naschrift redactie

In het licht van bovenstaand artikel is de ware herkomst van de familienaam Lubbers vermeldenswaardig.

Het werkwoord lubben is niet verwant aan de naam Lubbers. Het patroniem Lubbers is ontstaan uit de Friese voornaam Lubbert en een achtergevoegde genitief-s. Uit Lubberts ontstond Lubbers door wegval (absorptie) van de s, zoals ook gebeurde in Robbers (Robert), Wolbers (Wolbert) en Hubers (Huibert).

De voornaam Lubbert (familienaam Lubberts/Lubbers) is samengesteld uit de Germaanse woorden liud (‘volk’) + bert (‘stralend, schitterend’). De naam wil zeggen ‘uitblinker te midden van het volk / de schitterende onder het volk’.