Let-r-naamsp-l-ing
Gé Reinders - Roermond
Tijdens een recent verblijf in Amerika viel mij een bijzondere manier van spellen op. In deze spelling is een bepaalde letter wel onderdeel van een woord, maar het is de bedoeling dat ze gelezen wordt alsof ze los in de tekst staat. Men dient deze letter dus bij haar eigen naam te noemen.
‘Letternaam-spelling’ (LNS) leek me een goede naam voor dit verschijnsel. Het eerste voorbeeld. ‘La-Z boy’ stond op het raam van een kledingzaak. Mijn eerste reactie was: wordt na de ‘Le’, zoals in ‘Le Car’ en ‘Le Club’, nu ook het vrouwelijke Franse lidwoord in Amerika geïntroduceerd? Nee, de naam van de letter Z wordt in het Engels uitgesproken als ‘zie’. ‘La-Z’ is de letternaam-spelling van ‘lazy’.
Toen ik de truc doorhad, kreeg ik er plezier in om naar zulke letternaamspellingen te zoeken. Ik vond ze op borden, in advertenties, zelfs bij krantekoppen. Een kleine selectie: ‘E-Z’ is ‘easy’ en ‘X-tra ch-E-p’ is buitengewoon goedkoop. ‘The Bu-Z B’ is geen uitgeverij maar een soort reformzaak. ‘ZZZ-Best’ is de naam van een keten van tapijtwinkels. ‘Y Ronald, Y’ luidde het opschrift van een bumpersticker. ‘INXS’, de naam van een popgroep, vind ik heel leuk: ‘In excess’. ‘You’ wordt gewoon ‘U’ in de letternaam-spelling. ‘U-haul’ is een bedrijf dat verhuiswagens verhuurt. U moet dus zelf uw spullen vervoeren. Combinaties met cijfers zijn er ook. De rockzanger Prince zingt: ‘I would die 4 U’. Een reisbureau adverteerde met ‘Urup, 4 U 2’. En ‘Fresh 4ever’ is een nieuwe kauwgom. ‘I O U’ ofwel ‘I owe you’ is al oud. Dit zinnetje heeft, net als ‘vergeet-me-nietje’, de functie van zelfstandig naamwoord gekregen. Het betekent schuldbekentenis, of zelfs schuld.
Na een aantal weken ging mijn lol in het zoeken naar vreemde schrijfwijzen er een beetje af. Het werd vervelend, op dezelfde manier als het eten van pinda's: ik kon zo'n spelling niet meer negeren. Ik heb zelfs een verboden ‘Uturn’ (leuke lettervorm-spelling: de U is het bovenaanzicht van keren op de weg) met een auto gemaakt en ben teruggereden om een bord te ontcijferen. Of beter: te ontletteren. Het droeg de naam van een grote speelgoedzaak. ‘Toys R us!’ Ik voelde me genomen. Voor zo'n naam had ik een bon geriskeerd! Niet gewoon ‘We R toys’, nee ‘Toys R us!’ De letternaamspelling alléén was blijkbaar nog niet genoeg. De zinsconstructie moest ook geofferd worden om de aandacht van passanten te trekken. En dat was gelukt.
Reclametechnisch moet het natuurlijk interessant zijn als een potentiële klant zich een aantal seconden bezighoudt met een produktnaam. LNS is een goedkope manier om dat te bereiken. Als ik naar mezelf kijk, dan heeft deze vorm van spellen bovendien een grote ‘impact’: die raar geschreven Amerikaanse woorden staan, letterlijk, in mijn geheugen gegrift.
In het Nederlands ben ik dit soort spelling nog niet zo vaak tegengekomen. ‘Q,Q,le Q’ is een ochtendprogramma van de VPRO-radio en de voorlichtingsfilmpjes van ‘OQ’ zult u ook nog wel kennen. ID-TV is een onafhankelijke producent van televisieprogramma's. ‘4-us’ was de vierde lp van Doe Maar.
Engelstalige LNS is er ook in ons land: ‘2-Lips’ was een rockduo en ‘4-Tune’ is de naam van een (vierpersoons?) platenproduktiebedrijf. Het zou me niet verbazen als binnenkort ook Nederlandse produktnamen in LNS verschijnen. ‘Q8’ (Kuwait) is wellicht een voorproefje hiervan, zij het nog in het Engels. De Amsterdamse uitgeverij gaat misschien wel, in navolging van de eerder genoemde Amerikaanse naamgenote, haar logo vernieuwen: ‘De B-zige Bij’. Of onomatopoëtisch: ‘De B-zzzige Bij’.
In Den Haag wordt wellicht de toneelgroep T-A-ter opgericht. Bisschop Gijsen introduceert een verjongde K-T-G-ze; Rubik brengt een nieuwe Q-bus uit; Frico verovert de markt met K's; Mmmmmm, m-L-k; De F-teling; Z-T van D E; M-R-C-d-S; K-det; B-K-vallei; S O (!); N-zovoorts, Et-C-T-ra, et-C-T-ra.
Auteursrechtelijk beschermd